Goździk kartuzek

Goździk kartuzek
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	goździkowate
Rodzaj	goździk
Gatunek	goździk kartuzek
	Nazwa systematyczna
	Dianthus carthusianorum L.; Sp. pl. 1:409. 1753
	Multimedia w Wikimedia Commons

Goździk kartuzek (Dianthus carthusianorum) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny goździkowatych. Występuje w środkowej, wschodniej i południowej Europie, oraz w Turcji^[3]. W Polsce występuje głównie na niżu i rzadko w niższych położeniach górskich i jest dość pospolity w naturalnym środowisku^[4]. W wielu krajach, także w Polsce jest uprawiany jako roślina ozdobna. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy lub zadomowiony^[4].

Morfologia

Łodyga: Pojedyncza, wzniesiona, sztywna, o wysokości 15–70 cm. Jest naga i woskowana. Górą jest czterokanciasta i rzadko tylko rozgałęzia się. Z kłącza wyrasta zwykle kilka-kilkanaście łodyg. Czasami występują łodygi płone (bezkwiatowe).
Liście: Ulistnienie naprzeciwległe. Liście równowąskie, o nasadach zrośniętych w długą pochwę (o długości trzykrotnie większej od szerokości liścia) obejmującą łodygę, końce zaostrzone. Mają szerokość 1,7-7mm.
Kwiaty: Zebrane na szczycie łodygi w luźną główkę. Są bezszypułkowe i mają jajowatego kształtu, brunatne i łuskowate przysadki, które zwężają się stopniowo w cienki ząbek sięgający połowy długości kielicha. Walcowaty, wielonerwowy kielich brudnopurpurowego koloru, górą ciemniejszy. 5 płatków korony koloru różowego lub czerwonego, na końcach rozszerzonych i ząbkowanych. Z wierzchu zwykle są kosmate, czasami nagie. 5 pręcików i jeden słupek z dwiema nitkowatymi szyjkami.
Owoc: Wydłużona torebka z licznymi okrągłymi i spłaszczonymi nasionami.
Korzeń: Tworzy silne i rozgałęzione kłącze.

Biologia i ekologia

Bylina, chamefit. Roślina światłolubna i ciepłolubna. Najczęściej występuje na podłożu wapiennym na suchych murawach, w świetlistych borach sosnowych, suchych łąkach, na piaskach. Zarasta także hałdy. Gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Festuco-Brometea, Ass. Sileno otitis-Festucetum^[5]. Kwiaty przedprątne, zapylane przez motyle, kwitną od czerwca do września^[6].

Zmienność

Tworzy mieszańce z goździkiem kosmatym, goździkiem piaskowym, goździkiem kropkowanym i goździkiem pysznym^[4]. Gatunek zmienny, występuje w licznych odmianach^[4]:

Dianthus carthunsianorum var. humilis Griess. – odm. karłowata, zaledwie 5–6 cm wysokości, o 1-2 kwiatach. Występuje głównie na glebach galmanowych.
Dianthus carthunsianorum var. polonicus (Zapał.) Kulcz. -
Dianthus carthunsianorum var. commutatus (Zapał.) -
Dianthus carthunsianorum var. pratensis Neilr.
Dianthus carthunsianorum var. validus Zapał.

Uprawa

Szczególnie nadaje się na rabaty, oraz na kwiat cięty. Wymaga słonecznego stanowiska, najlepiej sadzić go na glebach gliniasto-piaszczystych o umiarkowanej wilgotności i lekko zasadowym odczynie^[7]. Można go uprawiać z nasion wysiewanych jesienią lub wczesną wiosną, lub z sadzonek wytwarzanych latem^[7].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].
↑ ^a ^b ^c ^d Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
↑ ^a ^b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

Bibliografia

Činčura František, Viera Feráková, Májovský Jozef, Šomšák Ladislav, Záborský Ján, Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje). Pospolite rośliny środkowej Europy. PWRiL, Warszawa, 1990. ISBN 83-09-01473-2
Szafer Władysław, Kulczyński Stanisław, Pawłowski Bogumił. Rośliny polskie. PWN, Warszawa, 1953.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).

[3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].

[klucz-4] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[5] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.

[6] Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.

[E-7] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[3]