Gołda Tencer
Gołda Tencer (jid. גאָלדע טענצער; ur. 2 sierpnia 1949 w Łodzi) – polska aktorka, reżyser i piosenkarka żydowskiego pochodzenia, od 1969 związana z Teatrem Żydowskim im. Ester Rachel i Idy Kamińskich w Warszawie, także działaczka kulturalna, popularyzatorka języka jidysz, założycielka i prezes Fundacji Shalom, organizatorka Festiwalu Kultury Żydowskiej Warszawa Singera.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Zawód |
aktorka, reżyserka, piosenkarka |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys
edytujUrodziła się w Łodzi w rodzinie żydowskiej, jako córka Szmula Tencera (1915–1971)[1], kaletnika ocalonego z Holocaustu i Sonii Tencer (1926–2004)[2], która przeżyła wojnę wraz z rodziną w Związku Radzieckim. Uczyła się w Szkole Podstawowej nr 27 oraz w XXVII Liceum Ogólnokształcącym im Icchoka Pereca przy ulicy Więckowskiego 13 w Łodzi. Obie - nieistniejące obecnie - szkoły przeznaczone były dla młodzieży żydowskiej. Tam stawiała pierwsze kroki na scenie teatru szkolnego. Jako dziecko występowała również na deskach Teatru Powszechnego w Łodzi.
W 1969 wyjechała do Warszawy na Studium Aktorskie przy Teatrze Żydowskim, które ukończyła w 1971. Artystycznie ukształtował ją dyrektor teatru Szymon Szurmiej. W 1984, jako stypendystka rządu Stanów Zjednoczonych, miała okazję zapoznać się z życiem teatralnym USA. Stypendium otrzymała za wcześniejsze dokonania aktorskie.
Jest aktorką, scenarzystką oraz reżyserem w Teatrze Żydowskim im. Ester Rachel i Idy Kamińskich w Warszawie. Jest założycielką i prezesem Fundacji Shalom. Od 2004 organizuje Festiwal Kultury Żydowskiej Warszawa Singera. Jest pomysłodawczynią nakręcenia filmu Perecowicze[3]. Jest członkinią Komitetu Wspierania Muzeum Historii Żydów Polskich Polin w Warszawie[4], jak również Kolegium społecznego tej instytucji[5].
Laureatka Nagrody im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego (2019)[6] oraz „Złotej Liry”, najwyższej nagrody Izraela za zasługi w promocji kultury żydowskiej[7].
Znana jest równieżz nagrań piosenek w języku jidysz i po polsku, np. „Miasteczko Bełz”.
Jej mężem był Szymon Szurmiej (1923–2014), z którym ma syna Dawida (ur. 1985)[8].
Filmografia
edytujAktorka filmowa
edytuj- 2007: Liebe nach Rezept – jako Rosha
- 2004: Alles auf Zucker! – jako Golda Zuckermann
- 1985: War and love
- 1983: The winds of war
- 1983: Haracz szarego dnia – jako Żydówka Róża
- 1982: Hotel Polan und Seine Geste – jako pani Menasze
- 1982: Austeria – jako Blanka
- 1979: Komedianci
- 1979: Gwiazdy na dachu
- 1979: Dybuk – jako Lea
- 1979: David
Reżyser
edytuj- 2006: Dla mnie bomba
- 2002: Cud purymowy
- 2000: Kamienica na Nalewkach (wraz z Szymonem Szurmiejem)
- 1997: Ballada o brunatnym teatrze (wraz z Szymonem Szurmiejem)
- 1993: My Żydzi polscy (wraz z Szymonem Szurmiejem)
- 1992: Trubadur z Galicji
- 1986: Pieśń o zamordowanym... (wraz z Szymonem Szurmiejem)
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2011)[9].
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2005)[10].
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (2000)[11].
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2009)[12].
Nagrody
edytuj- Nagroda im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego 2019: za tworzenie nowych przestrzeni polskiego teatru, którego integralną częścią jest prowadzony przez Nią i unowocześniany Teatr Żydowski
- Doroczna Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w kategorii Teatr (2023)[13].
Przypisy
edytuj- ↑ Grób Szmula Tencera w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie
- ↑ Grób Soni Tencer w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie
- ↑ Perecowicze nie zawiedli – uml.lodz.pl. [dostęp 2009-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- ↑ Komitet Wspierania Muzeum Historii Żydów Polskich Polin. Muzeum Historii Żydów Polskich Polin. [dostęp 2021-06-01].
- ↑ Kolegium społeczne. Muzeum Historii Żydów Polskich Polin. [dostęp 2021-06-01].
- ↑ Warszawa. Gołda Tencer otrzymała Nagrodę im. Tadeusza Żeleńskiego-Boya [online], www.e-teatr.pl [dostęp 2019-09-28].
- ↑ Pięćdziesięciolecie pracy zawodowej Gołdy Tencer MKiDN - 2018 [online] [dostęp 2022-09-28] (pol.).
- ↑ Krystyna Gucewicz: Dlaczego się kochają, czyli życie na różowo. Wydawnictwo Zetdezet, 1995, s. 191. ISBN 83-85056-40-8.
- ↑ Prezydent wręczył odznaczenia na Zamku Królewskim. prezydent.pl, 3 maja 2011.
- ↑ M.P. z 2006 r. nr 3, poz. 37
- ↑ M.P. z 2001 r. nr 2, poz. 43
- ↑ Rozdanie Medali „Gloria Artis”. mkidn.gov.pl, 7 grudnia 2009.
- ↑ Znamy laureatów Dorocznej Nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego | Narodowe Centrum Kultury [online], | Narodowe Centrum Kultury [dostęp 2024-05-16] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Gołda Tencer w bazie IMDb (ang.)
- Gołda Tencer w bazie filmpolski.pl