Góralu, czy ci nie żal?
Góralu, czy ci nie żal? (tytuł pierwotny: Dla chleba) – pieśń skomponowana do słów wiersza autorstwa krakowskiego poety Michała Bałuckiego. Wiersz powstał w II połowie XIX wieku w krakowskim więzieniu św. Michała, gdzie towarzyszem osadzonego tam "za wichrzycielstwo" autora był tęskniący za rodzinnymi stronami góral.
Wiersz został opublikowany po raz pierwszy w „Tygodniku Illustrowanym” w 1866 roku[1] pod tytułem Dla chleba[2]. Tekst piosenki został anonimowo uzupełniony do długości kilkunastu zwrotek i kończy się happy endem: góral powraca w rodzinne strony z workiem prezentów do rozdania. Jako autora muzyki podaje się najczęściej Władysława Żeleńskiego[3], według części źródeł około 1912 roku muzykę napisał Michał Świerzyński[1]. Tę samą melodię ma francuska pieśń wielkopostna Victoire!, jednakże zawierające ją śpiewniki opatrują pieśń adnotacją sur une melodie polonaise, zatem polska kompozycja była starsza[3].
Do popularyzacji piosenki przyczynili się piłsudczycy, a następnie harcerze – początkowo była to pieśń śpiewana na biwakach. Następnie weszła do kanonu najpopularniejszych utworów polskiej muzyki biesiadnej, w którym pozostaje do dziś.
Początkowe zwrotki:
- Góralu, czy ci nie żal
- Odchodzić od stron ojczystych,
- Świerkowych lasów i hal
- I tych potoków srebrzystych?
- Góralu, czy ci nie żal,
- Góralu, wracaj do hal!
- A góral na góry spoziera
- I łzy rękawem ociera,
- Bo góry porzucić trzeba,
- Dla chleba, panie, dla chleba.
- Góralu, czy ci nie żal...
W latach 50. XX wieku w Małopolsce śpiewano: "A góral wziął gumowe buty i poszedł do Nowej Huty"[4].
W 1993 rockową wersję tego utworu nagrała warszawska grupa Hetman, utwór znalazł się na ich trzecim studyjnym albumie Co jest Grane !?.
W roku 1994 utwór nagrała Maryla Rodowicz na płycie Marysia biesiadna[5][6]. Wydał ją także Krzysztof Krawczyk m. in. na płycie Piosenki biesiadne z 2015 roku[7].
Inicjatywą krakowskiego Ośrodka Kultury Biblioteka Polskiej Piosenki, pieśń Góralu, czy ci nie żal doczekała się swojego święta związanego ze 150-leciem jej powstania. Jubileusz obchodzony był w roku 2013. Nawiązując do tradycji łączącej pieśń Góralu, czy ci nie żal z papieżem Janem Pawłem II, w 2005 roku dyrektor Biblioteki Polskiej Piosenki Waldemar Domański dopisał ostatnią zwrotkę zaczynającą się od słów „Nasz Gazdo, co patrzysz z wysoka”. Następnie w 2012 roku wystąpił z inicjatywą symbolicznego „usynowienia” tej pieśni przez górali, do czego doszło w Zakopanem 25 sierpnia 2012 roku[8][9].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Maria Wacholc, Śpiewnik polski, Kraków: Impuls, 2012, s. 129, ISBN 978-83-7850-141-1.
- ↑ M. B., Dla chleba, „Tygodnik Illustrowany”, 3 marca 1866, s. 1.
- ↑ a b Góralu, czy ci nie żal. [w:] Biblioteka Polskiej Piosenki [on-line]. 25.02.2011. [dostęp 2022-05-07].
- ↑ Mieczysław Czuma i Leszek Mazan Austryjackie gadanie czyli encyklopedia galicyjska, Anabasis, Kraków, 2013, s.157, ISBN 978-83-85931-31-7
- ↑ Marysia biesiadna – Maryla Rodowicz [online], AllMusic.com [dostęp 2022-05-07].
- ↑ Maryla Rodowicz – Marysia biesiadna [online], Discogs.com [dostęp 2022-05-07].
- ↑ Krzysztof Krawczyk – Piosenki biesiadne (2015, CD) [online], Discogs.com [dostęp 2022-05-07].
- ↑ Biblioteka Polskiej Piosenki: Usynowienie Pieśni "Góralu czy, czy ci nie żal". 25.04.2012. [dostęp 2012-04-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-21)].
- ↑ Usynowili "Góralu, czy ci nie żal". gazetakrakowska.pl. [dostęp 2022-05-07].
Bibliografia
edytuj- Leszek Mazan: Strona Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie. [dostęp 2008-08-30]. (pol.).
- Bartosz Pająk: Beskidy w literaturze polskiej. [dostęp 2008-08-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (5 marca 2016)]. (pol.).