Funkcja φ
liczba liczb względnie pierwszych z daną i nie większych od niej
Funkcja φ (Eulera) lub tocjent – funkcja przypisująca każdej liczbie naturalnej liczbę liczb względnie pierwszych z nią i nie większych od niej[1]. Nazwa pochodzi od nazwiska Leonharda Eulera[a][2][3][4][5].
Kilka początkowych wartości funkcji
+ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 0 1 1 2 2 4 2 6 4 6 4 10 10 4 12 6 8 8 16 6 18 8 20 12 10 22 8 20 12 18 12 28 8 30 30 16 20 16 24 12 36 18 24 16 40 40 12 42 20 24 22 46 16 42 20 50 32 24 52 18 40 24 36 28 58 16 60 60 30 36 32 48 20 66 32 44 24 70 70 24 72 36 40 36 60 24 78 32 80 54 40 82 24 64 42 56 40 88 24 90 72 44 60 46 72 32 96 42 60 40
Funkcja Eulera odgrywa dużą rolę w teorii liczb. Ma też istotne zastosowania w kryptografii w badaniach nad złożonością szyfrów.
Własności
edytuj- Dla każdej liczby naturalnej
- [2].
- Jeżeli liczby całkowite są względnie pierwsze, to
- Jeżeli jest liczbą pierwszą, to[6]
- Jeżeli są wszystkimi czynnikami pierwszymi liczby liczonymi bez powtórzeń, to[7]
- Jeżeli nie ma wielokrotnych dzielników pierwszych, tj.[7]
- gdzie liczby są pierwsze i parami różne to
- Dla dowolnej liczby całkowitej zachodzi[8]
- (sumowanie obejmuje wszystkie dzielniki liczby ).
- Jeżeli
- jest rozkładem liczby na czynniki pierwsze, to
- co wynika z multiplikatywności tej funkcji[9].
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ W Arytmetyce teoretycznej Sierpińskiego funkcja ta nosi nazwę funkcja Gaussa.
Przypisy
edytuj- ↑ Funkcje Eulera, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-07-21] .
- ↑ a b Funkcja φ Eulera [online], www.math.edu.pl [dostęp 2017-10-14] [zarchiwizowane z adresu 2014-12-04] .
- ↑ Twierdzenie Eulera | Informatyka MIMUW [online], smurf.mimuw.edu.pl [dostęp 2017-10-14] (pol.).
- ↑ https://web.archive.org/web/20171014183751/https://cs.pwr.edu.pl/ralowski/dydaktyka/algebra_abstrakcyjna/pomoce/euler.pdf
- ↑ Ronald L. Graham, Donald E. Knuth, Oren Patashnik: Matematyka konkretna. PWN, 2001, s. 158-171. ISBN 83-01-12124-6.
- ↑ a b Ronald L. Graham, Donald E. Knuth, Oren Patashnik: Matematyka konkretna. PWN, 2001, s. 159. ISBN 83-01-12124-6.
- ↑ a b Ronald L. Graham, Donald E. Knuth, Oren Patashnik: Matematyka konkretna. PWN, 2001, s. 160. ISBN 83-01-12124-6.
- ↑ Ronald L. Graham, Donald E. Knuth, Oren Patashnik: Matematyka konkretna. PWN, 2001, s. 161. ISBN 83-01-12124-6.
- ↑ Adam Neugebauer , Matematyka olimpijska. 1, Algebra i teoria liczb, wyd. I, Kraków: Wydawnictwo Szkolne OMEGA, 2018, s. 146-147, ISBN 978-83-7267-710-5, OCLC 1055646686 [dostęp 2022-07-07] .
Bibliografia
edytuj- Wacław Sierpiński: Arytmetyka Teoretyczna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1969, s. 133–135, seria: Biblioteka Matematyczna t. 7.
- Władysław Narkiewicz: Teoria Liczb. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1977, s. 33, 68, 71–72, seria: Biblioteka Matematyczna t. 50.
Linki zewnętrzne
edytuj- Witold Bednarek: Funkcja Eulera. „Delta”, październik 2019. [dostęp 2019-10-02]. (pol.).