Epitafium Sebalda Saurmanna

Epitafium Sebalda Saurmanna – późnogotyckie epitafium z wyrzeźbionym kamiennym przedstawieniem Piety w otoczeniu świętych wmurowane przy filarze międzynawowym kościoła Świętej Elżbiety we Wrocławiu, jednej z dwóch głównych historycznych far Starego Miasta, obecnie kościoła garnizonowego. Jeden z najcenniejszych przykładów gotyckich epitafiów naściennych, powszechnych w sztuce Wrocławia w II połowie XV i początkach XVI wieku. Datowane jest na rok 1507.

Epitafium Sebalda Saurmanna

Data powstania	1507
Medium	płaskorzeźba, relief wypukły, rzeźba pełnoplastyczna
Miejsce przechowywania
Miejscowość	Wrocław
Lokalizacja	kościół Świętej Elżbiety

Epitafium wykonane jest z piaskowca, ma formę prostokąta, w jego polu została ukazana Piety w otoczeniu świętych, charakteryzująca się harmonijnym połączeniem reliefu z rzeźbą pełnoplastyczną. Centralną część kompozycji wypełnia wizerunek Matki Boskiej Bolesnej trzymającej ciało Jezusa zdjęte z krzyża, ponad którym ukazano w dwóch rzędach wizerunki świętych: Wawrzyńca (patrona starszego kościoła, w miejscu obecnej fary), Jadwigi Śląskiej, Katarzyny Aleksandryjskiej, Barbary z Nikomedii oraz Sebalda z Norymbergi (patrona zmarłego) i Jana Chrzciciela (patrona diecezji wrocławskiej). W dolnej strefie ukazano pogrążonego w modlitwie Sebalda Saurmanna, którego błogosławi jego patron. Towarzyszy jemu liczna rodzina. Wyraźne jest tu podzielenie męskiej i żeńskiej grupy. Niewiasty ubrane są w długie suknie i welony. Wystające spod sukni podwiki zakrywają wpół twarze. Dzieło to charakteryzuje się "malarskim" potraktowaniem przestrzeni, płynną integracją reliefu (zarówno płaskiego, wklęsłego i wypukłego) z elementami pełnoplastycznymi. Kompozycja dzieła jest pozbawiona większej dynamiki, jest czytelny podział na trzy strefy. U dołu widnieje staroniemieckojęzyczna inskrypcja pisana gotycką minuskułą: Anno d[omi]ni MCCCCCVII Jar Am dornstag noch Jacobi/starb d[er] erber sebald saurma(nn) purg(er) zu preslaw dem got genod[e].

Dzieło to jest jednym z cenniejszych pod względem artystycznym przykładów mieszczańskiego epitafium obrazowego, przy czym wiele zarówno malowanych, jak rzeźbionych pomników dedykowanych wrocławskim notablom reprezentuje równie wysoki poziom. Najwięcej z nich zdobiło wnętrza i elewacje zewnętrzne dwóch głównych kościołów farnych Wrocławia: Świętej Marii Magdaleny i Świętej Elżbiety. Pierwszy z nich sprawował patronat nad miejskimi cechami rzemieślniczymi, drugi zaś rodami mieszczańskimi.

Temat Piety przejawiał się wielokrotnie w sztuce gotyckiej we Wrocławiu. Z kościołów Świętej Elżbiety i Świętego Macieja pochodzą dwa przedstawienia Matki Bożej trzymającej ciało Jezusa określane mianem Pięknymi Pietami ze względu na niewielki format i charakterystyczne cechy stylistyczne typowe dla sztuki około 1400. Zmonumentalizowaną wersją jest Pietà z kościoła Najświętszej Marii Panny na Piasku. Temat ten pojawiał się również w malarstwie, czego przykładem jest wykonane w 1494 roku przez nieznanego malarza epitafium rodu Banków z 1494 znajdujące się pierwotnie w kościele Świętej Elżbiety. Dzieło to uważane jest przez badaczy jako wzorzec dla epitafium Sebalda Saurmanna i tym samym wskazują na konserwatywną postawę twórcy kamiennego dzieła, jednakże ostatnie badania nad stylem sugerują szerokie podejście twórcy do rzeźby oraz wykonanie dwóch innych zachowanych we Wrocławiu rzeźbionych epitafiów obrazowych: epitafium Hieronima Krebela na elewacji zewnętrznej zakrystii przy kościele Świętego Krzysztofa oraz Matthiasa Schebitza i jego żony Agnes von Poppelau na zewnętrznej elewacji Kaplicy Kuśnierzy przy kościele Świętej Marii Magdaleny.