Epidauros

W Epidauros od VI wieku p.n.e. do IV wieku n.e. istniało najsłynniejsze sanktuarium Asklepiosa (Asklepiejon) w świecie antycznym, którego kult zastąpił wcześniejszy na tym miejscu kult Apollina Maleatasa^[2]. Wykopaliska archeologiczne, systematycznie prowadzone od 1879 do 1974 przez archeologów greckich, wspomaganych przez badaczy francuskich, odsłoniły imponujące ruiny świętego okręgu (temenosu).

Według legendy, gdy w 293 p.n.e. szalała w Rzymie zaraza, księgi sybillińskie nakazały sprowadzić z Epidauros (rzymskiego Epidaurus) uzdrawiającego boga Asklepiosa (Eskulapa). Specjalna delegacja wysłana do Epidauros sprowadziła do Rzymu świętego węża, symbolizującego boga. Na Polu Marsowym wąż wśliznął się do rzeki Tyber i popłynął na wysepkę Tyberyjską, gdzie zniknął, wskazując w ten sposób miejsce budowy świątyni, ukończonej w 290 p.n.e.

Najważniejsze budowle temenosu to:

• propyleje z III wieku p.n.e., stanowiące bramę do sanktuarium położoną od strony północnej;
• świątynia Asklepiosa w formie doryckiego peripterosa, bez wewnętrznej kolumnady i opistodomosu, o wymiarach 23,06 × 11,76 m, powstała według projektu Teodotosa ok. 370–380 p.n.e., z chryzelefantynową statuą boga (około 7 m wysokości; Asklepios siedzący na tronie z jedną ręką wspartą na lasce, a drugą spoczywającą na głowie węża, z psem leżącym u stóp) dłuta Trasymedesa z Paros, świętym źródłem, wielkim ołtarzem, ozdobiona rzeźbami m.in. Timoteosa;
• świątynia Artemidy w formie doryckiego prostylosu (320 p.n.e.);
• tolos z marmuru o średnicy 21,68 m na planie doryckiego peripterosu z koryncką kolumnadą wewnątrz, o niejasnej funkcji, zbudowany według projektu Polikleta Młodszego około 350 p.n.e., ozdobiony wewnątrz malowidłami Pauzjasza z Sykionu;
• abaton – sypialnia dla pacjentów oczekujących cudownego uzdrowienia podczas snu, w kształcie długiej (70 m) stoi z jońską kolumnadą, pochodząca z IV wieku p.n.e.

Wokół świątyni Asklepiosa i wzdłuż świętej drogi, znajdowały się półkoliste eksedry dla kuracjuszy, pomniki wotywne i stele z opisami cudownych uzdrowień.

W najbliższym sąsiedztwie okręgu zbudowano liczne budowle użytkowe:

• katagogejon (hotel) z IV wieku p.n.e., ze 160 pokojami dla pielgrzymów;
• gimnazjon z palestrą;
• stadion o bieżni długości 181 m;
• łaźnie Asklepiosa z biblioteką (II wiek n.e.) i
• najlepiej zachowany grecki teatr z 52 rzędami siedzeń ułożonych w dwóch kondygnacjach (po 32 i 20), zbudowany przez Polikleta Młodszego około 300 p.n.e., który mógł pomieścić 14 tysięcy widzów i gdzie co 4 lata odbywały się agony sportowo-dramatyczne zw. Asklepiami; okrągła orchestra, otoczona rowem odprowadzającym wody deszczowe, była z jednej strony zamknięta wysokim na 4 m proscenium; Pauzaniasz uważał ten teatr za największy w Grecji. Widownia teatru jest swoistym fenomenem akustycznym. Rozmowa czy moneta rzucona na scenę w jej centralnym punkcie są dobrze słyszalne na całej widowni, bez względu na miejsce zajmowane przez widza. Zjawisko szczególnie korzystnej akustyki budowli stało się przedmiotem badań naukowych^[3].

Na wschód od propylei w okresie wczesnochrześcijańskim zbudowano bazylikę, której pozostałości zachowały się do dnia dzisiejszego.

•  
  Propyleje
•  
  Stadion
•  
  Abaton
•  
  Termy
•  
  Bazylika wczesnochrześcijańska – widoczny ołtarz w apsydzie
•  
  Teatr w Epidauros z góry...
•  
  ... i z dołu

• Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Grecji

• Encyklopedia sztuki starożytnej, praca zbiorowa, WAiF i Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 220, ISBN 83-01-12466-0 (PWN), ISBN 83-221-0684-X (WAiF).
• GuyG. Rachet GuyG., Słownik cywilizacji greckiej, EwdoksiaE. Papuci-Władyka (tłum.), Katowice: Wydawnictwo „Książnica”, 2006, s. 115, ISBN 83-7132-919-9, ISBN 978-83-7132-919-7, OCLC 749560502 .
• Rusin W., Grecja. Praktyczny Przewodnik, Wydawnictwo Pascal, Bielsko-Biała 2007, s. 403-406, ISBN 978-83-7304-753-2.
• Piszczek Z. (red.), Mała encyklopedia kultury antycznej, PWN, Warszawa 1983, s. 228-229, ISBN 83-01-03529-3.
• (ang.) Stillwell R., MacDonald W.L., McAlister M.H., The Princeton encyclopedia of classical sites, N.J. Princeton University Press, Princeton 1976, ISBN 0-691-03542-3.