Eduard Wirths

Od 1 maja 1933 do 1 sierpnia 1934 członek SA, NSDAP (nr partyjny 3 139 549) oraz SS (nr identyfikacyjny 311 594)^[1]. Od grudnia 1936 do marca 1937 pracował w służbie zdrowia w Sonnebergu, a do września 1938 jako asystent w uniwersyteckiej klinice kobiecej w Jenie^[2]. Następnie odbył praktykę lekarską w Merchingen koło Würzburga. W 1940 pracował w Reichsärztekammer^[1].

Od maja 1940 roku służył w zapasowej kompanii sanitarnej Waffen-SS, po czym przeniesiono go do 6 Dywizji Górskej SS „Nord”. Brał udział w działaniach bojowych na froncie wschodnim, za które został odznaczony m.in. Krzyżem Żelaznym II klasy (Eisernes Kreuz II Klasse) oraz Wojennym Krzyżem Zasługi II i I klasy z Mieczami (Kriegsverdienstkreuz II und I Klasse mit Schwertern)^[1].

Był lekarzem obozowym (SS-Lagerarzt) w Dachau od 22 kwietnia 1942 do 14 lipca 1942, a następnie został naczelnym lekarzem garnizonowym (SS-Standortarzt) w Neuengamme^[1]. 1 września 1942 przeniesiono go na takie samo stanowisko do Auschwitz-Birkenau, które piastował do 27 stycznia 1945. Następnie został naczelnym lekarzem garnizonowym w Mittelbau-Dora (Nordhausen) między 28 stycznia 1945 a kwietniem 1945, po czym objął taką samą funkcję w Bergen-Belsen^[1].

Kierował selekcjami niezdolnych do pracy więźniów do komór gazowych i nadzorował Akcję 14f13^[1]. Wybierał również więźniów do eksperymentów pseudomedycznych. Samodzielnie natomiast Wirths prowadził od marca 1943 badania doświadczalne nad rakiem szyjki macicy^[3]. Polegały one na wziernikowym badaniu szyjki, przy użyciu płynu Lugola i kwasu octowego, które miało na celu wykrywanie stanów przedrakowych. Jeśli przypadek wydawał się mu podejrzany, Wirths dokonywał rodzaj stożkowej amputacji szyjki, odsyłając materiał do pracowni histopatologicznej w Monachium. Wirths kazał sobie pomagać niemieckiemu lekarzowi-więźniowi dr Samuelowi^[4]. Aby przetestować nową szczepionkę, przeprowadził eksperymenty na czterech więźniach, umyślnie zarażając ich tyfusem, w wyniku czego dwóch z nich zmarło^[2].

Z drugiej strony wielokrotnie korzystał z prawa apelacji podczas procesów prowadzonego przez obozowe gestapo, ratując w ten sposób więźniów. Ponadto poprawił katastrofalne warunki w obozie, aby powstrzymać epidemię tyfusu, a także zakazał służbie sanitarnej SS podawania inwalidom zastrzyków z fenolu bez nadrzędnej decyzji władz. Według byłego więźnia Hermanna Langbeina „niechętnie brał on udział w działaniach aparatu zagłady obozu koncentracyjnego” i zatrudniał w szpitalu wybranych więźniów jako lekarzy, a także starał się zapobiegać ich okrutnemu traktowaniu^[5].

W lecie 1945 oddał się w ręce Brytyjczyków i we wrześniu tego roku popełnił samobójstwo w więzieniu. W 2023 roku jego nazwisko pojawiło się na tablicy wystawionej w jego rodzinnej miejscowości ku pamięci „żołnierzy poległych w II wojnie światowej”^[6].

• Ernst Klee: Das Personenlexikon zum Dritten Reich: Wer war was vor und nach 1945. Frankfurt am Main: Fischer-Taschenbuch-Verlag, 2007. ISBN 978-3-596-16048-8. (niem.).
• Hans-Joachim Lang: Die Frauen von Block 10. Medizinische Experimente in Auschwitz. Hamburg: 2011. ISBN 978-3-455-50222-0. (niem.).
• Hermann Langbein: Menschen in Auschwitz. Frankfurt am Main, Berlin, Wien: Ullstein-Verlag, 1980. ISBN 3-548-33014-2. (niem.).