Wikipedia

Deseret (Księga Mormona)

termin z Księgi Mormona

Deseret (deseret 𐐔𐐇𐐝𐐀𐐡𐐇𐐓)[1] – w wierzeniach ruchu świętych w dniach ostatnich (mormonów) jeredyckie słowo mające oznaczać pszczołę miodną[2][3][4]. Pojawia się we wchodzącej w skład Księgi Mormona Księdze Etera. Łączone z pszczelim ulem, z czasem zostało przezeń przyćmione jako symbol. Zajmuje poczesne miejsce w mormońskiej kulturze i historii, w której łączone jest z harmonią i pracowitością. Utrwalone w nazwach instytucji związanych z Kościołem Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich. Występuje również w nazwie stworzonego na zlecenie tej wspólnoty religijnej alfabetu.

The Book of Mormon
Księga Mormona, jedno z mormońskich pism świętych i jednocześnie źródło wzmianki o Deseret

Wymowa

edytuj

Wymowa tego słowa wzbudzała pewne zainteresowanie mormońskich badaczy. Widoczna poniżej wszechobecność tego terminu w Utah przyczyniła się do wykształcenia się utrwalonego wzorca jego wymowy i odstępstwa od niego mogą budzić zdziwienie[5]. Został on zresztą uwzględniony w przewodniku po wymowie, dołączanym do każdego egzemplarza anglojęzycznej wersji Księgi Mormona od 1981[6]. Źródła wskazują niemniej na znaczną różnicę między wymową preferowaną i powszechną współcześnie a tą z wczesnego okresu kolonizacji terytorium[5]. Pierwotna wymowa, zwłaszcza ta stosowana przez Josepha Smitha, ma pewne znaczenie w badaniach nazw własnych występujących w Księdze Mormona, choć, na gruncie mormońskiej teologii, nie jest w nich czynnikiem decydującym[7]. Do ustalenia wymowy używanej przez Smitha wykorzystuje się między innymi wydanie Księgi Mormona w alfabecie deseret z 1869[7]. Alfabet deseret jest systemem pisma stworzonym w latach 1847–1854 w Utah, na zlecenie najwyższych przywódców kościelnych, w tym Brighama Younga[8].

Istnieją zapiski ludzi posługujących w procesie nazywanym przez świętych w dniach ostatnich tłumaczeniem Księgi Mormona, które rzucają światło na to, jak Smith pierwotnie radził sobie z nieznanymi słowami. Hugh Nibley, powołując się na relacje skrybów Smitha, stwierdził, że nigdy nie wymawiał on takich słów, zawsze poprzestając na ich przeliterowaniu[9]. Ściśle na gruncie mormońskiej teologii nie próbuje się dociekać pierwotnej wymowy tegoż słowa, podobnie jak nie prowadzi się takowych rozważań wobec słów i nazw nefickich[10].

Również na gruncie mormońskiej teologii zauważa się inherentną problematyczność wymowy nazw i imion przynależnych do tej mormońskiej świętej księgi. Ma to wynikać z tego, że żadne z nich nie zostało przekazane Josephowi Smithowi ustnie. Jedynym wyjątkiem jest tu prawdopodobnie imię Moroniego. Miał się on bowiem w końcu przedstawić Smithowi w wizji z 1823[11]. Z doktrynalnego punktu widzenia sposób, w jaki bohaterowie Księgi Mormona wypowiadali te słowa, pozostał nieznany pierwszemu mormońskiemu przywódcy[12].

W Księdze Mormona

edytuj

Na kartach Księgi Mormona pojawia się w wersie trzecim drugiego rozdziału Księgi Etera[13][14], w kontekście przygotowań do jeredyckiej podróży do ziemi obiecanej[15]. Przez badaczy związanych z Kościołem Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich jego etymologia wywodzona jest z języka egipskiego[1][16] bądź też wiązana z językiem prasemickim[1]. W ściśle teologicznym kontekście zaznacza się, iż nie jest pewne, czy słowo to ma ściśle jeredyckie pochodzenie[17], czy jego przekazane brzmienie jest produktem redakcji piszących w reformowanym egipskim Nefitów[17]. Podkreśla się także jego niepewny związek z językiem adamowym[17], przewijającym się na marginesie mormońskiej teologii prajęzykiem[18]. Również na gruncie mormońskiej teologii podkreśla się jego szczególne znaczenie badawcze – jako jednego z nielicznych jeredyckich słów przechowanych w obecnym zapisie Księgi Mormona[19].

Deseret a symbolika ula

edytuj

Niektórzy mormońscy uczeni łączą pszczeli ul ze słowem deseret, powołując się przy tym na zapisy przechowane kolejno w osiemnastym wersecie siedemnastego rozdziału 2. Księgi Nefiego oraz w osiemnastym wersecie siódmego rozdziału starotestamentalnej Księgi Izajasza. Połączenie to jednak wykształciło się stopniowo[20], zasadniczo dopiero po przybyciu świętych w dniach ostatnich do doliny Wielkiego Jeziora Słonego. W pierwotnym zamyśle ul miał być jednym ze sposobów na przypomnienie mieszkańcom Utah o pradawnej jeredyckiej cywilizacji w Ameryce Północnej[21]. Z czasem wszakże uzyskał szerszą, także niepowiązaną z Kościołem[22][23] akceptację jako symbol. Deseret natomiast został w dużej mierze relegowany do użytku religijnego[20].

W mormońskiej historii i kulturze

edytuj

Niezależnie od otaczających je spekulacji etymologicznych i teologicznych zajmuje poczesne miejsce w mormońskiej kulturze i historii. Terytorium zasiedlone przez mormońskich pionierów na środkowym zachodzie Stanów Zjednoczonych, obejmujące między innymi obszar obecnych stanów Utah oraz Nevada[24][25], nazwano pierwotnie stanem Deseret[26]. Pszczoła miodna znajduje się na pieczęci stanowej Utah[27] i jako oficjalny symbol stanowy ma bardzo szerokie zastosowanie. Gości na fladze Utah, na znakach na stanowych autostradach czy na samochodach policyjnych[28]. Jest również częstym elementem dekoracyjnym w architekturze tego stanu[27], pojawia się w mormońskich świątyniach[29][30][31] oraz domach spotkań. Znalazła swoje miejsce w sztuce ludowej związanej z tą wspólnotą religijną, używana bywa jako element zdobiący meble w mormońskich społecznościach[31]. Dom w Salt Lake City należący do Brighama Younga[32], drugiego mormońskiego przywódcy, również nawiązuje swą nazwą do tego samego zwierzęcia[33][31][27]. Wczesne mormońskie szkoły niedzielne funkcjonowały jako część systemu nazywanego Deseret Sunday School Union[34]. Jedna z istotnych części kościelnego programu pomocy społecznej określana jest mianem Deseret Industries[35]. Deseret i, co za tym idzie, pszczoła miodna są istotnymi symbolami panującej wśród mormonów harmonii oraz porządku, ich przedsiębiorczości, pracowitości[31], a także tradycji pracy wspólnotowej[36]. Sam zaś termin, być może dzięki wzmiance o rojach pszczół[37] we wspomnianym wyżej wersecie z Księgi Etera, ma również konotacje ze społecznością ludzką. W tym sensie wspomina o nim mormoński hymn W naszym pięknym Deseret pióra Elizy R. Snow z muzyką George’a F. Roota[38]. Ów społeczny aspekt szczególnie silnie wybrzmiewał w symbolicznym użyciu tak Deseret, jak i pszczoły w latach 50. XIX wieku. W kazaniach głoszonych przez przywódców w tym okresie za pośrednictwem aluzji do Deseret opisywano Boże społeczeństwo, o którego budowę starali się święci w dniach ostatnich[39].

Deseret, alfabet opracowany na zlecenie Brighama Younga, intensywnie promowany przez mormońskich przywódców na początku drugiej połowy XIX stulecia, również zawdzięcza swą nazwę omawianemu słowu z Księgi Mormona. Dwie darmowe czcionki do jego zapisu, dostępne do darmowego pobrania w Internecie, kolejno DeseretBee i HoneyBee, podobnie doń nawiązują[40]. Między 1882 a 1894 w Salt Lake City funkcjonował Deseret Hospital[41][42]. W 1862 utworzono także hrabstwo Deseret, tereny którego obecnie wchodzą odpowiednio w skład hrabstw Box Elder oraz Tooele na północnym zachodzie Utah[43]. Do Deseret w nazwie nawiązywały również takie instytucje i organizacje jak Deseret Dramatic Association, Deseret Livestock Company, Deseret Museum czy Deseret Music and Dramatic Association[44][45]. Między 1876 a 1935 w Salt Lake City ukazywało się pismo Bikuben, skierowane do duńskojęzycznej społeczności zamieszkującej w Utah. Nazwa periodyku nawiązywała do pszczelego ula. W końcowym okresie jego istnienia właścicielem gazety był Kościół[46].

Wykorzystanie słowa deseret w nazewnictwie typowym dla świętych w dniach ostatnich wraz z internacjonalizacją tej tradycji religijnej zaczęło wykraczać poza Stany Zjednoczone. Emmanuel A. Kissi, jeden z wczesnych nawróconych na mormonizm w Ghanie, założył w stołecznej Akrze Deseret Hospital[47][48].

Występuje w źródłach również imię żeńskie inspirowane tym słowem, mianowicie Desereta. Wspomina się je szczególnie w kontekście typowej dla Utah tendencji do nadawania dzieciom oryginalnych imion. Don Norton, wykładowca języka angielskiego na Uniwersytecie Brighama Younga, określił tę tradycję jako zjawisko typowo mormońskie[49].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Deseret. [w:] Book of Mormon Onomasticon [on-line]. Brigham Young University. [dostęp 2021-05-17]. (ang.).
  2. ↑ The Mormons Map: Forced Migrations. [w:] American Experience [on-line]. PBS. [dostęp 2022-08-27]. (ang.).
  3. ↑ Davis Bitton, Thomas G. Alexander: Historical Dictionary of Mormonism Third Edition Historical Dictionaries of Religions, Philosophies, and Movements, No. 89. Lanham, Maryland • Toronto • Plymouth, UK: The Scarecrow Press, Inc., 2008, s. 56. ISBN 978-0-8108-6251-7.
  4. ↑ Glossary of Symbols, [w:] Joseph Fielding McConkie, Gospel Symbolism [e-book], Salt Lake City: Bookcraft, 1985, lokalizacja 1602, ISBN 0-88494-568-5.
  5. ↑ a b Huchel 2000 ↓, s. 59.
  6. ↑ Woodger 2000 ↓, s. 57.
  7. ↑ a b Huchel 2000 ↓, s. 58.
  8. ↑ Daniel H. Ludlow (red.): Encyclopedia of Mormonism. New York: Macmillan Publishing, 1992, s. 373–374. ISBN 978-0-02-904040-9.
  9. ↑ Woodger 2000 ↓, s. 53.
  10. ↑ Woodger 2000 ↓, s. 56.
  11. ↑ Sarah Jane Weaver: Episode 154: Church historians on 200th anniversary of angel Moroni’s first visits to Joseph Smith and coming forth of the Book of Mormon. [w:] Church News [on-line]. The Church News, 2023-09-19. [dostęp 2024-05-16]. (ang.).
  12. ↑ Wilcox 2019 ↓, s. 114.
  13. ↑ Deseret. [w:] Przewodnik po pismach świętych [on-line]. The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints. [dostęp 2021-05-17]. (pol.).
  14. ↑ Daniel H. Ludlow (red.): Encyclopedia of Mormonism. New York: Macmillan Publishing, 1992, s. 370. ISBN 978-0-02-904040-9.
  15. ↑ Deseret, [w:] Dennis L. Largey (red.), The Book of Mormon Reference Companion [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2003, lokalizacja 2788-2789, ISBN 978-1-60908-763-0.
  16. ↑ Daniel H. Ludlow (red.): Encyclopedia of Mormonism. New York: Macmillan Publishing, 1992, s. 370–371. ISBN 978-0-02-904040-9.
  17. ↑ a b c Paul Nolan Hyde: A Comprehensive Commentary of the Book of Ether. Orem: Parrish Press, 2015, s. 26.
  18. ↑ Daniel H. Ludlow (red.): Encyclopedia of Mormonism. New York: Macmillan Publishing, 1992, s. 18. ISBN 978-0-02-904040-9.
  19. ↑ Daniel H. Ludlow: A companion to your study of the Book of Mormon. Salt Lake City: Deseret Book, 1976, s. 310–311.
  20. ↑ a b Scott C. Esplin, Kenneth L. Alford (red.): Salt Lake City: The Place Which God Prepared. Salt Lake City: Religious Studies Center Brigham Young University, 2011, s. 120. ISBN 978-0-8425-2799-6.
  21. ↑ Scott C. Esplin, Kenneth L. Alford (red.): Salt Lake City: The Place Which God Prepared. Salt Lake City: Religious Studies Center Brigham Young University, 2011, s. 119. ISBN 978-0-8425-2799-6.
  22. ↑ Scott C. Esplin, Kenneth L. Alford (red.): Salt Lake City: The Place Which God Prepared. Salt Lake City: Religious Studies Center Brigham Young University, 2011, s. 126. ISBN 978-0-8425-2799-6.
  23. ↑ Scott C. Esplin, Kenneth L. Alford (red.): Salt Lake City: The Place Which God Prepared. Salt Lake City: Religious Studies Center Brigham Young University, 2011, s. 126–127. ISBN 978-0-8425-2799-6.
  24. ↑ Brinkerhoff 2013 ↓, s. 142.
  25. ↑ Deseret, state of, [w:] Arnold K. Garr, Richard O. Cowan, Donald Q. Cannon (red.), Encyclopedia of Latter-day Saint History [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2000, lokalizacja 2314, ISBN 1-57345-822-8.
  26. ↑ Davis Bitton, Thomas G. Alexander: Historical Dictionary of Mormonism Third Edition Historical Dictionaries of Religions, Philosophies, and Movements, No. 89. Lanham, Maryland • Toronto • Plymouth, UK: The Scarecrow Press, Inc., 2008, s. 56–57. ISBN 978-0-8108-6251-7.
  27. ↑ a b c Daniel H. Ludlow (red.): Encyclopedia of Mormonism. New York: Macmillan Publishing, 1992, s. 371. ISBN 978-0-02-904040-9.
  28. ↑ Brinkerhoff 2013 ↓, s. 141.
  29. ↑ Brinkerhoff 2013 ↓, s. 146.
  30. ↑ Brinkerhoff 2013 ↓, s. 147.
  31. ↑ a b c d Daniel H. Ludlow (red.): Encyclopedia of Mormonism. New York: Macmillan Publishing, 1992, s. 99. ISBN 978-0-02-904040-9.
  32. ↑ Beehive House, [w:] Arnold K. Garr, Richard O. Cowan, Donald Q. Cannon (red.), Encyclopedia of Latter-day Saint History [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2000, lokalizacja 766, ISBN 1-57345-822-8.
  33. ↑ Andrew Jenson: Encyclopedic History of the Church. Salt Lake City: Deseret News, 1941, s. 55.
  34. ↑ Sunday schools, [w:] Arnold K. Garr, Richard O. Cowan, Donald Q. Cannon (red.), Encyclopedia of Latter-day Saint History [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2000, lokalizacja 9012, ISBN 1-57345-822-8.
  35. ↑ Deseret Industries, [w:] Arnold K. Garr, Richard O. Cowan, Donald Q. Cannon (red.), Encyclopedia of Latter-day Saint History [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2000, lokalizacja 2334-2338, ISBN 1-57345-822-8.
  36. ↑ Kevin L. Barney: On the Etymology of Deseret. By Common Consent, 2006-11-03. [dostęp 2021-05-17]. (ang.).
  37. ↑ Brinkerhoff 2013 ↓, s. 142–143.
  38. ↑ W naszym pięknym Deseret. [w:] Hymny Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich [on-line]. The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints. [dostęp 2021-05-17]. (pol.).
  39. ↑ Brinkerhoff 2013 ↓, s. 143.
  40. ↑ Spendlove 2015 ↓, s. 39.
  41. ↑ Hospitals, [w:] Arnold K. Garr, Richard O. Cowan, Donald Q. Cannon (red.), Encyclopedia of Latter-day Saint History [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2000, lokalizacja 3965, ISBN 1-57345-822-8.
  42. ↑ Daniel H. Ludlow (red.): Encyclopedia of Mormonism. New York: Macmillan Publishing, 1992, s. 374–375. ISBN 978-0-02-904040-9.
  43. ↑ Andrew Jenson: Encyclopedic History of the Church. Salt Lake City: Deseret News, 1941, s. 192.
  44. ↑ Scott C. Esplin, Kenneth L. Alford (red.): Salt Lake City: The Place Which God Prepared. Salt Lake City: Religious Studies Center Brigham Young University, 2011, s. 125. ISBN 978-0-8425-2799-6.
  45. ↑ Scott C. Esplin, Kenneth L. Alford (red.): Salt Lake City: The Place Which God Prepared. Salt Lake City: Religious Studies Center Brigham Young University, 2011, s. 125–126. ISBN 978-0-8425-2799-6.
  46. ↑ Richard L. Jensen: Danish immigration and life in Utah. [w:] Utah History Encyclopedia [on-line]. Utah Education Network. [dostęp 2021-11-07]. (ang.).
  47. ↑ Kissi, Emmanuel A., [w:] Arnold K. Garr, Richard O. Cowan, Donald Q. Cannon (red.), Encyclopedia of Latter-day Saint History [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2000, lokalizacja 4774, ISBN 1-57345-822-8.
  48. ↑ Kissi, Emmanuel A., [w:] Arnold K. Garr, Richard O. Cowan, Donald Q. Cannon (red.), Encyclopedia of Latter-day Saint History [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2000, lokalizacja 4778, ISBN 1-57345-822-8.
  49. ↑ Jody Genessy: In Utah, it’s all in the name. [w:] Deseret News [on-line]. deseret.com, 2003-07-24. [dostęp 2021-10-30]. (ang.).

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Deseret_(Księga_Mormona)&oldid=74093730”