Cieszków
Cieszków (dawniej Frejno, niem. Freyhan[4]) – wieś (do 1742 roku miasto[5]) w Polsce położona w województwie dolnośląskim, powiecie milickim, gminie Cieszków.
| wieś | |
_(2).JPG) Fragment rynku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (III 2011) |
2016[2] |
| Strefa numeracyjna |
71 |
| Kod pocztowy |
56-330[3] |
| Tablice rejestracyjne |
DMI |
| SIMC |
0873188 |
Położenie na mapie gminy Cieszków  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu milickiego  | |
 51°37′48″N 17°21′23″E/51,630000 17,356389[1]
| |
| Strona internetowa | |
Podział administracyjny
edytujW latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Cieszków. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wrocławskiego, obecnie jest siedzibą gminy Cieszków w województwie dolnośląskim.
Demografia
edytujWedług Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczył 2016 mieszkańców[2]. Jest największą miejscowością gminy Cieszków.
Sport
edytujW Cieszkowie działa klub piłkarski Pogoń Cieszków oraz sekcja zapasów UKS Olimpia Cieszków w latach 70. istniejąca jako Plon Cieszków – przeniesiona tu z pobliskich Sulmierzyc.
Pogoń Cieszków toczy obecnie (sezon 2015/2016) rozgrywki w piłkarskiej B-klasie, grupa Wrocław IX. Przez dwa sezony: 2010/2011 i 2012/2013 grała w A-klasie, grupa Wrocław II. Największym sukcesem drużyny jest zajęcie w obu wspomnianych sezonach 12. lokaty[6]
Harcerstwo
edytujW Cieszkowie w latach 60. i 70. XX wieku bardzo prężnie działało harcerstwo. Współzałożycielem i drużynowym był hm. Marian Marciniak – nauczyciel ze Zdun, który był siostrzeńcem skautmistrza i pocztowca Ludwika Danielaka. Po likwidacji drużyny około 1989 roku, Marian Marciniak reaktywował harcerstwo w Cieszkowie, tworząc w 1996 roku wraz z dh. pwd. Danutą Jóśkowiak nową 2 drużynę harcerską „Sokoły” przynależącą do Hufca Milicz[7]. Nieco później, bo w 1998 roku powstał III Cieszkowski Środowiskowy Szczep Drużyn Harcerskich „Sokół”[8].
Historia
edytujZ roku 1280 pochodzą zapiski wzmiankujące istnienie kasztelu w Cieszkowie. Miasto założył tu w 1489 r. Wilhelm Moschke, była tu osada targowa i ośrodek zarządzania jego dobrami. W wieku XVI własność von Maltzanów z Milicza, w następnym stuleciu została tu utworzona ordynacja (1628 r.), a następnie klucz (rok 1656) cesarski. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Freihanum[9]. Po śmierci w 1715 r. Wilhelma von Maltzan własność odziedziczyła wdowa po nim, Renata Beata von Novack, a za pośrednictwem R. B. v. Novack jej drugi mąż, hrabia Erazm Ulryk von Geist und Hagen, a po nim Gerhard Wilhelm von Strattma, który sprzedał dobra w 1725 r. marsz. hr. Jakubowi Flemmingowi. Po śmierci Flemminga wdowa po nim Tekla de domo Radziwiłłówna sprzedała Cieszków w 1745 r. Katarzynie Sapieżynie primo voto Sapieha, secundo voto von Lilienhoff[10]. Po jej śmierci w 1779 r. Cieszków sprzedany został hrabiemu von Sandretzky'emu, który następnie sprzedał go Zedlitzom.
Pożar strawił Cieszków w 1826 r. wraz z pałacem (z początku XVIII wieku), w którym mieszkała Katarzyna z Sapiehów. W roku 1828 był już własnością Maurycego von Teichmanna; prawa miejskie utracił przed rokiem 1841, zachował jednak status centrum zarządzania ordynacją oraz ośrodka targowego. Pałac w 1842 r. przeszedł gruntowną renowację, jednak w 1945 r. spłonął ponownie, po czym popadł w ruinę i został ostatecznie rozebrany[11]. Do czasów współczesnych zachowały się pozostałości złożenia pałacowo-ogrodowego wokół jego ruin.
Zabytki
edytujDo wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[12]:
- miasto – układ urbanistyczny z XIII w., XVIII-XX w.
- kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, parafialny, barokowo-rokokowy, bogato zdobiony, wzniesiony w 2. połowie XVIII wieku; budowę rozpoczęto w 1753 r. z inicjatywy i na koszt Katarzyny Sapiehy, ale nie jest znany rok ukończenia budowy; na miejscu rozebranego w 1749 r. drewnianego kościoła, który stanął tu na koszt Jakuba Flemminga po rozbiórce w 1728 r. jeszcze starszego kościoła dworskiego. W podziemiach kościoła spoczywają zabalsamowane zwłoki fundatorki[13] oraz jej córki.
Ludzie związani z miejscowością
edytuj- ks. Ryszard Kempiak (ur. 1959) – polski duchowny katolicki, salezjanin, biblista,
- Piotr Kozłowski – poseł na sejm IV kadencji.
- Ludwik Danielak – pocztowiec, twórca harcerstwa w okolicach Zdun
Komunikacja
edytujPrzez wieś przebiega:
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 168198
- ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 169 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ Weczerka Hugo (1974). Stadt- und Marktgründungen und Stadtabgänge in Schlesien 1450–1800. „Zeitschrift für Ostforschung”, Jg. 23, 1974, H. 2, s. 193–261.
- ↑ Portal piłkarski 90minut.pl
- ↑ 403 – Dostęp zabroniony – Blog.pl [online], thebestofzhp.blog.onet.pl [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-04] (ang.).
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2016-10-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-28)].
- ↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 175. ISBN 978-83-910595-2-4.
- ↑ Pomimo małżeństwa z von Lilienhoffem do końca życia posługiwała się nazwiskiem Sapieha.
- ↑ Pozostałości po pałacu w Cieszkowie i park przypałacowy [online], Cieszków [dostęp 2022-03-26] (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 123. [dostęp 2012-09-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ W „Katalogu zabytków” J. Pokory, M. Zlata i J. Wrabeca podano na stronie 14, że pochowana tam została w 1770 r., co wobec faktu, że Katarzyna Agnieszka Ludwika Sapieha zmarła dopiero dziewięć lat później wydaje się pomyłką w druku.
Bibliografia
edytuj- Czesław Cetwiński, Zabytki architektury w województwie wrocławskim, Wyd. Urzędu Wojewódzkiego we Wrocławiu, 1987
- Katalog zabytków sztuki w Polsce, Seria Nowa (tom IV, zeszyt 3), Województwo wrocławskie (pod red. Jakuba Pokory i Mieczysława Zlata, opracowanie autorskie – Jan Wrabec); Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1997, ISBN 83-85938-07-9, str. 12-19.
Linki zewnętrzne
edytuj- Frejno, niem. Freihan, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 408.
- Studium środowiska kulturowego gminy Cieszków, powiat milicki, woj. dolnośląskie