Chrystian z Oliwy
Chrystian z Oliwy, Chrystian (ur. 1180, zm. 4 grudnia 1245) – misjonarz, cysters, biskup misyjny Prus, założyciel rycerskiego zakonu braci dobrzyńskich, zwalczany przez zakon krzyżacki[1].
| Biskup | |
 Pieczęć biskupia Chrystiana | |
| Kraj działania | |
|---|---|
| Data urodzenia |
około 1180 |
| Data śmierci | |
| Biskup Prus | |
| Okres sprawowania |
1215-1245 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Inkardynacja | |
| Sakra biskupia |
1215 |
| Data konsekracji |
1215 |
|---|---|
| Konsekrator |
Życiorys
edytujPoczątkowo był mnichem w istniejącym od 1178 roku cysterskim opactwie w Oliwie. W 1205 został opatem cystersów w Łeknie w Wielkopolsce. Od 1210 opat w założonym przez siebie klasztorze cystersów Zantyr obok Białej Góry koło Malborka. W 1215 lub 1216 otrzymał z rąk papieża Innocentego III sakrę biskupią wraz z urzędem generalnego biskupa Prus[2].
W 1218 otrzymał od Konrada mazowieckiego osadę Grudziądz. Decyzja ta została potwierdzona przez księcia na mocy dokumentu „łowickiego”, wydanego 5 sierpnia 1222, na mocy którego biskup uzyskał całą ziemię chełmińską. Ze strony kościelnej potwierdzenie napłynęło w 1223 od papieża Honoriusza III. W 1230, 1231 wszedł w porozumienie z Krzyżakami za obiecaną pomoc miał przekazać 1/3 opanowanych Prus, a 2/3 zatrzymać dla siebie oraz prawa zwierzchnictwa na całym terytorium[2].
W 1233 Grudziądz stał się centralnym ośrodkiem misyjnym biskupa. W 1233 Chrystian dostał się w Sambii do niewoli pruskiej, uwolniony został dopiero w 1238 lub 1239 w ramach wymiany za pięciu innych więźniów, uwolnionych następnie dzięki poręczeniu w wysokości 800 marek wypłaconemu przez papieża Grzegorza IX. W tym samym roku zapadła decyzja o podziale Prus na 4 diecezje i przydzielenie Prus Krzyżakom.
Pomimo protestów Chrystiana w 1243 legat papieski Wilhelm z Modeny podzielił biskupstwo pruskie na cztery diecezje podporządkowane do metropolii ryskiej: chełmińską, pomezańską, warmińską oraz sambijską[2]. Christian z Oliwy, który miał objąć przewodnictwo nad jedną z diecezji, chełmińską, nie zgadzał się z decyzją zwierzchnika, i uważał się za biskupa całych Prus. Zmarł jednak przed rozwiązaniem konfliktu w 1245 roku, w czasie powrotu z soboru powszechnego w Lyonie[2].
Upamiętnienie
edytuj- Jego imieniem nazwano aleję w Grudziądzu.
- Na ścianie Bazyliki św. Mikołaja w Grudziądzu widnieje tablica pamiątkowa poświęcona jego osobie.
- Jego podobizna widnieje na herbach Grudziądza i Lubawy[2].
-
Tablica pamiątkowa poświęcona biskupowi na ścianie Kościoła farnego w Grudziądzu
.jpg){kind=link}
Przypisy
edytuj- ↑ Jan Tyszkiewicz i Karol Mórawski, Krzyżacy. Książka i Wiedza Warszawa 1970, s.298.
- ↑ a b c d e Christian z Oliwy [online], Encyklopedia Warmii i Mazur [dostęp 2023-05-30] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Andrzej M. Wyrwa, Bischof Chrystian und seine nicht verwirklichte Stiftung in Preußen, Altenberger Blätter, 15(2002), s. 46-62
- Andrzej M. Wyrwa, Bischof Chrystian und seine nicht verwirklichte Stiftung i PreuBen, Analecta Cisterciensia 54(2002), z. 1-2, s. 245-269
- Andrzej M. Wyrwa, Biskup Chrystian i jego próba fundacji klasztoru cysterskiego w Prusach, w: Pelplin – 725 rocznica powstania opactwa cysterskiego. Pelplin-Tczew 2002, s. 303- 330
- Andrzej M. Wyrwa, Alberyk z Trois-Fontaines o początkach chrześcijaństwa w Prusach, w: Wielkopolska - Polska – Czechy. Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane Profesorowi Bronisławowi Nowackiemu, red. Z. Górczak, J. Jaskulski, Poznań 2009, s. 69-99
- Andrzej M. Wyrwa, Procesy fundacyjne wielkopolskich klasztorów cysterskich linii altenberskiej. Łekno, Ląd, Obra, Poznań 1995
Linki zewnętrzne
edytuj- Christian. newadvent.org