Chaos A.D.

Opracowano na podstawie materiału źródłowego^[8][9].

Opracowano na podstawie materiału źródłowego^[8][9].

Od końca 1992 trwały pracy nad materiałem do piątego albumu^[11][12]. Jako pierwsze powstały utworzy „Propaganda”^[12] i „Refuse/Resist”^[11]. Muzyk�� tworzył samodzielnie Max Cavalera (używając po raz pierwszy automatu perkusyjnego i riffów) oraz w duecie z Kisserem^[13][12]. Kompozycje były m.in. efektem ich improwizacji dokonanych w Phoenix (utwory „Territory” i „Kaiowas”), a także w Sedonie^[14][15]. Podczas tworzenia muzyki w magazynie Argo na południu Phoenix nieopodal lotniska powstały utwory „Refuse/Resist”, „Territory”, „Slave New World”^[16][17].

Muzyka zawarta na tym albumie była bardziej melodyjna niż typowy thrash metal i wolniejsza niż dotychczasowe dokonania grupy oraz była przepełniona zróżnicowanymi partiami perkusji^[18][19]. Wskutek m.in. fascynacji twórczością innych zespołów w efekcie osiągnięto klimatyczny i transowy charakter dzieła^[20]. Po raz pierwszy w muzyce grupy pojawiły się bębny wywodzące się z rejonów plemiennych, wykorzystane w związku z eksploracją korzeni brazylijskiej kultury^[18][20].

Także pod względem tematyki tekstów utworów nastąpiły zmiany, jako że liryki podnosiły sprawy polityczne i społeczne^[21]. Teksty opisywały m.in. rządy despotów, wojny o terytorium, korupcję, przemoc, panującą cenzurę, karygodne postępowanie prasy^[22]. W pierwotnym zamierzeniu tytuł albumu miał brzmieć Propaganda^[1]. Ostatecznie przyjęto tytuł Chaos A.D., według Maxa Cavalery symbolizujący epokę chaosu^[1]. Według relacji muzyków tytułowy chaos łączył także utwory na płycie^[23].

Za radą producenta Andy’ego Wallace’a nagrania materiału na płytę odbyły się w Europie, w Rockfield Studios w Walii^[24][23]. Miksowanie odbyło się nieopodal, w Bath^[24]. Był to pierwszy album, na którym partie basowe nagrał w studio basista Paulo Jr., jako że do tej pory z uwagi na jego nieumiejętności czynili to Max Cavalera i Andreas Kisser^[25][26].

W ramach promocji płyty wydano trzy single: „Refuse/Resist”, „Territory” i „Slave New World”^[27]. Tekst do utworu „Refuse/Resist” odnosi się do ulicznych zamieszek i stanowi wezwanie do zbuntowania się^[18][28]. W opinii Maxa Cavalery wyrażonej przed 2013, riff do tej piosenki jest jednym z dwóch najlepszych stworzonych przez niego^[18]. We wstępie do tego utworu słychać bicie serca syna Maxa Cavalery, Zyona, nagrane przez niego na magnetofon przyłożony do stetoskopu tuż przed narodzeniem dziecka przez Glorię Bujnowski w styczniu 1993^[1][29]. Do tej piosenki powstał teledysk, do którego tworzenia użyto m.in. sceny zarejestrowane podczas występu na Hollywood Rock w São Paulo w styczniu 1994^[30].

Autorem słów do utworu „Territory” był Kisser^[28]. Do tej piosenki także nakręcono teledysk^[21]. Zdjęcia do niego filmowano w Izraelu w pobliżu Jerozolimy i na wybrzeżu Morza Martwego (pierwotnym planem były ujęcia w miejscu ukrzyżowania Jezusa Chrystusa, na co nie otrzymano zezwolenia)^[21][31]. Współautorem tekstu do „Slave New World” był Evan Seinfeld z grupy Biohazard^[28]. Także do tej piosenki zarejestrowano teledysk^[32].

Słowa piosenki „Propaganda” stanowią krytykę prasy^[33]. Tekst utworu „Biotech Is Godzilla” (stworzył go Jello Biafra, udzielający się wokalnie w tej piosence) dotyczy m.in. Szczytu Ziemi, zorganizowanego w dniach 3-14 czerwca 1992 w Rio de Janeiro, biotechnologicznych korporacji oddziałujących negatywnie na Amazonię oraz miasta Cubatão, noszącego znamiona najbardziej zanieczyszczonego^[34][35]. Muzycy Sepultury nagrali także cover utworu „The Hunt” brytyjskiego zespołu New Model Army, którego byli fanami (producent Andy Wallace miksował wcześniej album tej grupy)^[18].

Instrumentalny utwór pt. „Kaiowas” powstał z inspiracji historią plemienia brazylijskiego Kaiowa, którego członkowie w akcie protestu przeciw władzom zamierzającym odebrać im ziemię, popełnili zbiorowe samobójstwo^[36]. Nagrania tego utworu (w trakcie którego użyto gitar akustycznych) dokonano w walijskim zamku w Chepstow (pozbawionym dachu, wskutek czego w nagraniu słychać odgłosy przelatujących mew)^[21][33]. Efekty perkusyjne w tym utworze zostały dograne przez Igora Cavalerę i Paulo Jr., korzystających z plastykowych wiader^[33].

Tekst utworu pt. „Manifest” dotyczy zdarzeń zaszłych 2 października 1992 w kompleksie penitencjarnym Carandiru w São Paulo (limit wynosił tam 3000, zaś osadzonych było w nim faktycznie 8000 osób), gdzie w wyniku pacyfikacji policyjnej śmierć poniosło 111 osadzonych^[37][38]. W 2020 opublikowano piosenkę pt. „Manifest2020”, będącą przeróbką tego utworu, aczkolwiek z osobnym tekstem, odnoszącym się do sprawy śmierci Breonny Taylor^[38]. W nagraniu utworu wzięli udział: Matt Dalberth – wokalista (Revival), Marc Rizzo – gitara prowadząca (Soulfly, Cavalera Conspiracy), Brian „Mitts” Daniels – gitara rytmiczna, nagranie i miksowanie (eks-Madball, Skarhead), Tony Campos – gitara basowa (Static-X, Soulfly, Fear Factory), Walter „Monsta” Ryan – perkusja, inicjator projektu (eks-D.R.I., Madball)^[38].

Okładkę Chaos A.D. po raz kolejny stworzył dla Sepultury Michael Whelan^[1]. Na obrazie został ukazany worek na zwłoki w pozycji do góry nogami^[1]. Opuszczająca ciało dusza przenika w ukazane na obrazie urządzenia, w których ulega przetworzeniu^[39]. Widniejące w tle mechanizmy powstały z inspiracji dźwięków usłyszanych przez twórcę w piosenkach „Clenched Fist” i „Manifest”^[1]. Premiera albumu miała miejsce 2 września 1993, zaś z tej okazji Roadrunner Records zorganizował imprezę na ww. zamku Chepstow^[6][31].

W wydaniu albumu na Brazylię dołączono utwór „Polícia”^[7]. W 1996 ukazało się wznowienie płyty z przeznaczeniem na rynek w USA i w Kanadzie, na którym mieszczono dodatkowe utwory: „Kaiowas (Tribal Jam)”, „Territory (Live)”, „Amen / Inner Self (Live)”^[7]. Chaos A.D. wydano zarówno w formacie płyty CD jak i na płycie winylowej, zaś w tej drugiej wersji w 2006 wypuszczono wznowienie płyty nakładem Roadrunner w serii Records Classics Deluxe^[7].

Album dotarł do 32. miejsca listy Billboard 200 w Stanach Zjednoczonych^[51][46]. Płyta trafiła ponadto m.in. na listy przebojów w Niemczech, Austrii, Holandii, Norwegii, Australii oraz Wielkiej Brytanii (tam trafił na 11 miejsce^[51])^{[42][40][44][43][45]}. Album uzyskał status złotej i srebrnej płyty w Brazylii, Indonezji oraz w kilku krajach Europy^[51].

W 2017 płyta Chaos A.D. została sklasyfikowana przez dziennikarzy magazynu „Rolling Stone” na 29 miejscu na liście najlepszych albumów metalowych wszech czasów^[52].

• Max Cavalera (oraz współpraca: Joel McIver): Moje krwawe korzenie. Autobiografia. Poznań: Kagra, 2013, s. 9-215. ISBN 978-83-63785-08-6.
• Jason Korolenko (oraz opracowanie dyskografii: Paweł Brzykcy): Sepultura. Brazylijska furia. Czerwonak: In Rock, 2014, s. 5-272. ISBN 978-83-64373-17-6.

• Okładka