Brawyj (1901)

Okręt był jednym z 22 niszczycieli typu Bojkij(inne języki) zbudowanych w krajowych stoczniach, będących ulepszoną i powiększoną wersją zaprojektowanych w brytyjskiej stoczni Yarrow(inne języki) jednostek typu Sokoł^[1][2] . Zbudowany został w Zakładach Newskich(inne języki) w Petersburgu^[1][2] . Stępkę okrętu położono w 1901 roku, a zwodowany został jako „Nalim” („Налим”) 29 września^?/12 października 1901 roku^{[2] [3] [a]}. W 1902 roku nazwę jednostki zmieniono na „Brawyj”^[3] .

„Brawyj” był niewielkim, czterokominowym niszczycielem, klasyfikowanym do 1907 roku jako torpedowiec^[1][2] . Długość całkowita wynosiła 64 metry, szerokość 6,4 metra i maksymalne zanurzenie 2,59 metra^[1][b]. Wyporność jednostki wynosiła 350 ton^[1][4][c]. Okręt napędzany był przez dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania o łącznej mocy 5700 KM, do której parę dostarczały cztery kotły Yarrow^[1][2] . Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 26 węzłów^[1][2] . Okręt mógł zabrać zapas węgla o maksymalnej masie 80 ton, co zapewniało zasięg wynoszący 1200 Mm przy prędkości 12 węzłów^[1][2] .

Uzbrojenie artyleryjskie okrętu stanowiły: umieszczone na nadbudówce dziobowej pojedyncze działo kalibru 75 mm Canet L/48 oraz pięć pojedynczych dział trzyfuntowych kalibru 47 mm Hotchkiss M1885 L/40^[1][2] . Jednostka wyposażona była w jedną dziobową stałą i dwie pojedyncze obracalne pokładowe wyrzutnie torped kalibru 381 mm, z łącznym zapasem sześciu torped^[1][2] . Ponadto okręt mógł zabrać na pokład 12–18 min^[1][2] .

Załoga okrętu liczyła 62–69 oficerów, podoficerów i marynarzy^[1][2] .

„Brawyj” został wcielony do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego we wrześniu 1902 roku^[2] . Jednostka weszła w skład Floty Bałtyckiej^[5][6].

Od jesieni 1903 roku „Brawyj” znajdował się w drodze na Daleki Wschód, w składzie zespołu dowodzonego przez kadm. Andersa Wireniusa(inne języki) (pancernik „Oslabia”, krążowniki „Dmitrij Donskoj”(inne języki), „Ałmaz” i „Aurora”, niszczyciele „Bodryj”, „Bystryj”, „Bujnyj”, „Biedowyj”, „Biezupriecznyj” i „Blestiaszczij” oraz cztery torpedowce i trzy transportowce)^[7][8]. W trzecim dniu wojny rosyjsko-japońskiej znajdujące się na Morzu Czerwonym okręty dotarły do Dżibuti, lecz wobec ogłoszenia przez Francję neutralności musiały opuścić port i rozpoczęły powrót do kraju^[9]. „Brawyj” znajdował się w drugiej grupie okrętów, która na początku marca 1904 roku trafiła na Morzu Śródziemnym na silny sztorm, który spowodował 25 lutego^?/9 marca zatonięcie torpedowca Nr 221 i uszkodzenie niszczyciela „Bujnyj”^[9][10]. 27 lutego^?/11 marca grupa dotarła do Zatoki Suda, 21 marca^?/3 kwietnia do Cherbourga, osiągając Libawę w dniach 5 kwietnia^?/18 kwietnia–10 kwietnia^?/23 kwietnia, gdzie zespół kadm. Wireniusa został rozformowany (okręty przeszły do Kronsztadu)^[9][d].

Już 17 kwietnia^?/30 kwietnia 1904 roku rozpoczęto formowanie nowego zespołu okrętów przeznaczonego do wysłania na Daleki Wschód, który otrzymał nazwę II Eskadry Oceanu Spokojnego (jego dowódcą został mianowany kadm. Zinowij Rożestwienski)^[11]. Mimo różnicy zdań odnośnie celowości wysłania większości okrętów Floty Bałtyckiej w tak daleki rejs, 2 października^?/15 października port w Libawie opuściło 28 jednostek – siedem pancerników, sześć krążowników (dwa pancerne i cztery pancernopokładowe), osiem niszczycieli i siedem okrętów pomocniczych (w późniejszym czasie Eskadrę miało dogonić jeszcze sześć–siedem niegotowych w tym momencie okrętów)^[12][13]. Niszczyciele „Brawyj” i „Bystryj” weszły w skład zespołu pancerników kadm. Felkerzama(inne języki), który tworzyły „Oslabia”, „Sisoj Wielikij(inne języki)” i „Nawarin”(inne języki), krążownik pancerny „Admirał Nachimow” oraz transportowiec „Kitaj”^[14][15]. Po dotarciu na przełomie października i listopada do Tangeru Eskadra została podzielona: zespół wadm. Rożestwienskiego^[e] udał się w dalszy rejs drogą wokół Afryki, a zespół kadm. Felkerzama popłynął przez Kanał Sueski^[17]. Niszczyciele „Brawyj”, „Bystryj”, „Bujnyj”, „Biedowyj”, „Bodryj”, „Biezupriecznyj” i „Blestiaszczij” opuściły Tanger 16 października^?/29 października i 17 października^?/30 października, docierając po dwóch dniach do Algieru, a 23 października^?/5 listopada–24 października^?/6 listopada do Bizerty, skąd wraz z krążownikiem „Swietłana”(inne języki) udały się do Zatoki Suda, dopływając tam 27 października^?/9 listopada^[18]. Po długotrwałym postoju, wykorzystanym na uzupełnienie zapasów i bunkrowanie węgla, 8 listopada^?/21 listopada zespół kadm. Felkerzama udał się w stronę Port Saidu, docierając do portu 11 listopada^?/24 listopada (wychodząc w morze na „Brawym” doszło do awarii maszyn i po jej usunięciu dogonił on resztę okrętów tuż przed wejściem do Kanału Sueskiego)^[18]. Niszczyciele jako pierwsze pokonały Kanał, dopływając do Suezu 13 listopada^?/26 listopada; nazajutrz całość zespołu udała się w dalszy rejs, docierając 20 listopada^?/3 grudnia do Dżibuti^[19]. Po uzupełnieniu zapasów paliwa i żywności 1 grudnia^?/14 grudnia okręty opuściły Dżibuti i skierowały się w kierunku wyspy Nossi-bé, przeprowadzając po drodze w rejonie Komorów ćwiczenia artyleryjskie; zespół dotarł do portu 15 grudnia^?/28 grudnia^[19]. Oprócz bunkrowania konieczne były naprawy i przeglądy maszyn i mechanizmów niszczycieli, gdyż w wyniku długiej, liczącej ponad 10 000 km podróży tylko stan techniczny „Biedowyja” i „Bodryja” umożliwiał samodzielne pływanie^[19]. 28 grudnia 1904^?/10 stycznia 1905 roku Nossi-bé osiągnął zespół wadm. Rożestwienskiego i nastąpiło połączenie sił II Eskadry Oceanu Spokojnego^[20]. Wobec upadku Port Artur okręty rosyjskie rozpoczęły długotrwały postój na redzie Nossi-bé, przeprowadzając co jakiś czas ćwiczenia w strzelaniu i manewrowaniu^[21]. W dalszy rejs Eskadra wyszła dopiero 3 marca^?/16 marca, obierając kurs na Cieśninę Malakka, wielokrotnie bunkrując węgiel na pełnym oceanie i docierając do jej wejścia 23 marca^?/5 kwietnia^[22]. Podczas rejsu przez Ocean Indyjski na niszczycielach występowały liczne awarie maszyn i mechanizmów, które spowodowały konieczność wzięcia ich na hol przez transportowce^[23]. 26 marca^?/8 kwietnia okręty rosyjskie minęły Singapur i dotarły 1 kwietnia^?/14 kwietnia do Zatoki Cam Ranh(inne języki)^[24]. Stamtąd, po przeprowadzeniu wielu ćwiczeń oraz uzupełnieniu zapasów węgla i pożywienia na pokładach okrętów, między 9 kwietnia^?/22 kwietnia a 13 kwietnia^?/26 kwietnia Eskadra przepłynęła do Zatoki Wan Fong, gdzie dalej odbywały się ćwiczenia i zaopatrywanie jednostek^[25]. 26 kwietnia^?/9 maja do Zatoki Wan Fong dopłynęła III Eskadra Oceanu Spokojnego pod dowództwem kadm. Nikołaja Niebogatowa(inne języki), łącząc się z siłami Rożestwienskiego^[26]. 1 maja^?/14 maja rosyjskie okręty wyruszyły w stronę Tajwanu, początkowo z niszczycielami na holu, jednak od 5 maja^?/18 maja z powodu możliwego kontaktu z siłami japońskimi niszczyciele rozpoczęły rejs o własnych siłach, oznaczone na kominach zmieniającymi się co dobę znakami rozpoznawczymi^[27].

12 maja^?/25 maja składająca się z 38 okrętów Eskadra skierowała się w stronę Cieśniny Koreańskiej^[28]. „Brawyj” wchodził w skład 1. dywizjonu niszczycieli (wraz z „Biedowym”, „Bystrym” i „Bujnym”), płynąc po lewej stronie pancerników 1. zespołu^[29]. Według wydanego przez Rożestwienskiego jeszcze 26 kwietnia^?/9 maja rozkazu nr 244, niszczyciele w nadchodzącym starciu miały pełnić funkcję ratowniczą wobec pancerników, gotowe do przyjęcia na swe pokłady ich dowódców i sztaby w obliczu uszkodzeń odniesionych podczas wymiany ognia artyleryjskiego z siłami głównymi przeciwnika^[30]. Rankiem 14 maja^?/27 maja rosyjskie okręty zostały wykryte przez Japończyków, którzy rozpoczęli przygotowania do bitwy^[31]. Około 10:00 główne siły Eskadry przyjęły szyk torowy, a krążowniki i niszczyciele miały osłaniać je przed spodziewanymi atakami torpedowców i niszczycieli wroga^[32]. Około godziny 13:00 rosyjskie siły główne przyjęły z powrotem szyk dwukolumnowy, a niszczyciele 1. dywizjonu („Brawyj”, „Biedowyj”, „Bystryj” i „Bujnyj”) wraz z krążownikami „Żemczug”(inne języki) i „Izumrud”(inne języki) zajęły pozycje po prawej stronie flagowego pancernika „Kniaź Suworow(inne języki)”^[33][34]. O 13:30 Rożestwienski nakazał zwrot w lewo i ponowne uformowanie sił głównych w jedną kolumnę, pociągając za sobą krążowniki i niszczyciele 1. dywizjonu^[35]. O 13:49 Rożestwienski wydał rozkaz otwarcia ognia w stronę wychodzących na kurs zbieżny pancerników japońskich z płynącym na czele „Mikasą”, które po kilku minutach również rozpoczęły ostrzał^[36]. Od godziny 14:45 „Brawyj” i „Bujnyj” uczestniczyły w akcji ratowniczej załogi zatopionego pancernika „Oslabia”; mimo odniesionych od japońskiego ostrzału uszkodzeń wyłowiły ponad 380 osób^[37][38].

Po zakończeniu dziennego boju dowodzona przez kadm. Niebogatowa rosyjska eskadra wykonała zwrot na południowy zachód, chcąc uniknąć japońskich nocnych ataków torpedowych^[39]. Większość z jej dziewięciu niszczycieli była uszkodzona (w tym „Brawyj”); podobnie uszkodzone były krążowniki^[39]. W nocy okręty Eskadry zostały rozproszone – m.in. jeszcze przed atakiem japońskich niszczycieli i torpedowców „Brawyj”, „Biezupriecznyj” i krążownik „Ałmaz” opuściły siły główne i wzdłuż brzegów Wysp Japońskich samotnie popłynęły w kierunku Władywostoku^[40][41]. „Brawyj”, dowodzony przez kpt. mar. Pawła Durnowa, miał uszkodzony kocioł główny oraz przestrzelony kadłub, stracił w bitwie dziewięciu zabitych i czterech rannych, a na jego pokładzie przebywało 175–179 rozbitków z pancernika „Oslabia”^[42][43]. Na płynącym pełną prędkością okręcie w odległości około 65 Mm od Władywostoku zabrakło paliwa i uratowały go wezwane przez radio z bazy docelowej dwa torpedowce, które dostarczyły węgiel i wodę kotłową^[42][43]. Ostatecznie „Brawyj” dotarł do Władywostoku 17 maja^?/30 maja^[42][43].

W 1909 roku dokonano modernizacji uzbrojenia jednostki: zdemontowano wszystkie wyrzutnie torped kalibru 381 mm i wszystkie działka kalibru 47 mm, instalując w zamian dwie pojedyncze wyrzutnie torped kalibru 450 mm oraz drugą armatę kalibru 75 mm Canet i sześć pojedynczych karabinów maszynowych kalibru 7,62 mm^[1][2] . Podczas I wojny światowej bazował we Władywostoku^[1]. Podczas wojny domowej okręt został 30 czerwca 1918 roku przejęty we Władywostoku przez Japończyków, a następnie w 1922 roku zdobyty przez Armię Czerwoną^[2] . Niszczyciel został wcielony do służby we Flocie Czerwonej 25 października 1922 roku^[2] . We wrześniu 1923 roku nazwę jednostki zmieniono na „Anisimow” („Анисимов”), po czym w 1925 roku został wycofany ze służby i złomowany w listopadzie tego roku^{[2] [3] [f]}.

• Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860–1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene M. Kolesnik (red.). London: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 978-0-85177-133-5. (ang.).
• Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
• Józef Wiesław Dyskant, Andrzej Michałek: Port Artur Cuszima 1904–1905. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2005. ISBN 83-11-10209-0.
• Ivan Gogin: BOYKIY torpedo boats (1902 – 1907). Navypedia. [dostęp 2023-05-23]. (ang.).
• Jan Gozdawa-Gołębiowski: Od wojny krymskiej do bałkańskiej. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1985. ISBN 83-215-3259-4.
• NALIM (6102686). miramarshipindex.nz. [dostęp 2023-05-23]. (ang.).
• Piotr Olender: Wojna rosyjsko-japońska 1904–1905. Działania na morzu. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2021. ISBN 978-83-8178-686-7.
• The Naval Annual, 1902. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1902. (ang.).
• The Naval Annual, 1904. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1904. (ang.).
• The Naval Annual, 1906. J. Leyland, T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1906. (ang.).