Atanazy (Lubimow)

Urodził się w rodzinie staroobrzędowców. Najprawdopodobniej w młodości napisał traktat potępiający patriarchę Nikona i jego reformę cerkiewną oraz zapowiadający rychły koniec świata^[1]. Następnie porzucił jednak wyznanie rodziców. W 1675 był już igumenem monasteru Zaśnięcia Matki Bożej w Dałmatowie^[1]. W 1679^[2] wstąpił do szkoły duchownej przy Monasterze Czudowskim w Moskwie, po czym został w tym monasterze wyświęcony na hieromnicha^[3]. W czasie pobytu w Moskwie wystąpił w publicznej dyskusji przeciwko znanemu liderowi staroobrzędowemu, Nikicie Dobryninowi i zbił jego argumenty w sytuacji, gdy patriarcha Moskwy oraz inni hierarchowie nie byli w stanie odpowiedzieć na mowę Dobrynina^[4]. Należał do najlepiej wykształconych duchownych rosyjskich swojej epoki: znał język starogrecki, łacinę oraz język niemiecki, był obeznany z literaturą patrystyczną. Wśród jego nauczycieli był uczony mnich ukraiński Epifaniusz (Sławiniecki)^[2].

18 marca 1682 został wyświęcony na biskupa chołmogorskiego i ważeskiego, otrzymując natychmiast godność arcybiskupią^[3]. Do Chołmogorów dotarł w październiku tego samego roku^[2]. Jego podstawowym zadaniem w eparchii była walka z rozwojem ruchu staroobrzędowego. Miał również prowadzić akcję misyjną wśród rdzennych ludów północnej części Rosji europejskiej^[5]. Po przybyciu do Chołmogorów opublikował dokument, w którym zalecał zachęcać Lapończyków do przyjmowania prawosławia poprzez głoszenie kazań i działanie własnym przykładem, bez użycia siły. Polecał ponadto przekazywać każdemu ochrzczonemu dwa ruble, zaś parafion nakazał prowadzenie ksiąg rejestrujących nowych wiernych i ich późniejszą aktywność w Kościele. Akcja misyjna wśród rdzennych ludów stanowiła jednak drugorzędny element jego aktywności^[6]. Znacznie aktywniej Atanazy zwalczał działalność staroobrzędowców. Po przyjeździe do Chołmogorów dystrybuował we wszystkich parafiach swój traktat wspierający reformy patriarchy Nikona. W porozumieniu z władzą świecką nakazywał aresztowania liderów staroobrzędowych oraz przetrzymywanie ich w więzieniu w Chołmogorach, gdzie byli poddawani torturom, zaś w razie odmowy przejścia do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego – paleni na stosie^[7], do czego jednak dochodziło rzadko^[8]. Hierarcha nie poddawał jednak represjom zwykłych wyznawców starego obrzędu, skupiając się na dystrybucji w parafiach nowych ksiąg liturgicznych. W ocenie staroobrzędowców Atanazy (Lubimow) był jednym z największych przeciwników ich ruchu^[9].

Arcybiskup Atanazy powołał do życia żeński monaster Zaśnięcia Matki Bożej w Chołmogorach (na czele którego stanęła jego matka jako ihumenia Paraskiewa^[10]) oraz wzniósł sobór katedralny w tym samym mieście^[3]. Zainicjował również budowę szeregu murowanych świątyń, które wielokrotnie zastąpiły dawne cerkwie drewniane^[10].

Popierał reformy Piotra Wielkiego, który wielokrotnie spotykał się z nim w Chołmogorach i rozważał powierzenie mu urzędu patriarchy moskiewskiego i całej Rusi^[11].

Zmarł w Chołmogorach i został pochowany w tym samym mieście^[3].