Andrzej Opaliński (marszałek wielki koronny)

Andrzej Opaliński urodził się 25 listopada 1540 jako syn Macieja i Jadwigi Lubrańskiej. Studiował w Lipsku w 1551 roku^[8]. W 1556 został starostą śremskim, w 1560 kasztelanem przemęckim, w 1569 śremskim i w 1572 marszałkiem nadwornym koronnym. Poseł na sejm piotrkowski 1567 roku, sejm 1570 roku, sejm 1572 roku z województwa poznańskiego^[9]. Był uczestnikiem zjazdu w Knyszynie 31 sierpnia 1572 roku^[10]. Podczas bezkrólewia poparł kandydaturę Henryka Walezego, którego elekcję potwierdził w 1573 roku^[11]. Na sejmie koronacyjnym 1574 został marszałkiem wielkim koronnym. Był jednym z przywódców obozu austriackiego po ucieczce króla. Pobrał 6000 zł od Habsburgów i zaciągnął ponad 2000 niemieckiej piechoty. Na elekcji głosował za cesarzem i obwołał Maksymiliana II królem oraz posłował do niego zapraszając na tron, a kiedy zwolennicy Batorego wzięli górę, rozpuścił zaciągi i na zjeździe w Łowiczu w 1576 był rzecznikiem ugody. Wierność swą Batoremu oświadczył w Rawie i witał go w Krakowie. Uczestnik wyprawy gdańskiej, brał udział w walkach o latarnię. Starostwo generalne wielkopolskie dostał w 1578, co ostatecznie poróżniło go z Górkami i odtąd był w Wielkopolsce rzecznikiem polityki króla i Jana Zamoyskiego. Trzymał z Zamoyskim i prymasem po śmierci Batorego, a więc w Wielkopolsce i przeważnie proaustriackiej oraz był dość odosobniony. Do ostrego starcia między nim i Górką doszło na sejmie konwokacyjnym 1587. Opowiedział się za „Piastem” lub królewiczem szwedzkim na sejmie elekcyjnym. W 1587 roku podpisał reces, sankcjonujący wybór Zygmunta III Wazy^[12]. W Malborku witał Zygmunta III i począł zaraz budzić w nim nieufność w stosunku do kanclerza. W 1589 roku był sygnatariuszem traktatu bytomsko-będzińskiego^[13]. Względy elekta zaskarbił sobie umiarkowanym stanowiskiem w sprawie Estonii. Stał się w Wielkopolsce zdecydowanie niepopularny. Był wrogi Zamoyskiemu, a, gdyby triumfowała partia austriacka zabezpieczył się umową z J. Zborowskim, kasztelanem gnieźnieńskim, która asekurowała każdego z nich, gdyby strona przeciwna wzięła górę. Zamoyskiego ostro krytykował na sejmie koronacyjnym, a względem pokonanych zalecał łaskawość. Opaliński był w 1598 jednym z komisarzy traktujących w Będzinie i Bytomiu o pokój z Habsburgami i tegoż roku na zjeździe senatorów w Piotrkowie razem z prymasem bronił króla przed atakami Zamoyskiego^[14]. Walnie przyczyni�� się do tego, że posłowie odrzucili na sejmie pacyfikacyjnym 1589 przygotowany przez Zamoyskiego projekt reformy elekcyjnej i teraz miał mocną pozycję na dworze. W 1592 Wielkopolanie dzięki jego zabiegom wypowiedzieli się przeciw detronizacji, a sejm inkwizycyjny tego samego roku zamiast osłabić, pozycję króla umocnił^[15].

Opaliński był gorliwym protektorem jezuitów, zwłaszcza poznańskich Dziedzic, Radlina i Włoszakowic, trzymał królewszczyzny: Kcynię, Nakło, Śrem, Gniezno, Kopanicę, Kolo, Rogoźno, a w Małopolsce: Leżajsk, Rohatyn, Krasnystaw. Zmarł 3 marca 1593 na zamku poznańskim, a pochowany został w Radlinie^[15].

Z zaślubionej w 1560 Katarzyny Kościeleckiej miał synów: Piotra, krajczego koronnego, Andrzeja, bpa poznańskiego, Łukasza, marszałka wielkiego koronnego oraz córki: Zofię, żonę J. Leszczyńskiego, Gertrudę, żonę S. Rydzyńskiego, później M. Ostroroga Lwowskiego i wreszcie J. Firleja, Jadwigę, żonę P. Myszkowskiego i Katarzynę, zakonnicę. Był ojcem Łukasza Opalińskiego^[15].

• Stefan Weyman, O kopiariuszach Andrzeja Opalińskiego marszałka wielkiego koronnego, 1959
• Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.): Wielkopolski Słownik Biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 528–529. ISBN 83-01-02722-3.