Alfons Nossol

Urodził się 8 sierpnia 1932 w Brożcu^[1] na ziemi prudnickiej^[2] w granicach Niemiec^[3]. Jego rodzicami byli Alfons i Jadwiga z domu Burczyk, miał siedmioro rodzeństwa^[4]. Jego rodzina identyfikowała się jako Ślązacy, którym bliżej do Polaków niż Niemców^[4]. W czasie II wojny światowej razem z matką udzielał pomocy Żydom^[5]. Uczęszczał do szkoły podstawowej z niemieckim językiem wykładowym, w 1945 rozpoczął edukację w języku polskim^[6]. W latach 1948–1952 kształcił się w gimnazjum Carolinum (niższe seminarium duchowne) w Nysie^[1].

W latach 1952–1957 odbył studia filozoficzno-teologiczne w Wyższym Seminarium Duchownym Śląska Opolskiego w Nysie^[1][7]. W ich trakcie pełnił funkcję kleryka odpowiedzialnego za kwestie gospodarcze^[5]. Święceń prezbiteratu udzielił mu 23 czerwca 1957 w katedrze Podwyższenia Krzyża Świętego w Opolu biskup Franciszek Jop, delegat Prymasa Polski z uprawnieniami biskupa rezydencjalnego w Opolu^[1].

Studia kontynuował w zakresie teologii dogmatycznej na Wydziale Teologicznym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego^[1]. Tamże w 1959 uzyskał magisterium i licencjat na podstawie pracy Augustyńska teoria poznania Boga, a w 1961 doktorat na podstawie dysertacji Nauka Jana Hessena o religijnym poznaniu Boga^[1][5]. W 1976 na podstawie rozprawy Chrystologia Karla Bartha i jej wpływ na współczesną chrystologię katolicką uzyskał na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim stopień doktora habilitowanego^[1]. W 1982 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1986 profesora zwyczajnego teologii dogmatycznej i ekumenicznej (zatwierdzony przez Ministra Edukacji Narodowej w 1988)^[8].

Od 1961 do 1962 był administratorem parafii Zielina-Kujawy^[4].

W 1961 został wykładowcą w Wyższym Seminarium Duchownym w Nysie. Prowadził w nim zajęcia z teologii dogmatycznej, ponadto w latach 1962–1963 pełnił funkcję prefekta^[5]. W latach 1968–1997 był pracownikiem naukowo-dydaktycznym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego^[1]. Od 1968 do 1977 zajmował stanowisko adiunkta w Katedrze Teologii Dogmatycznej^[5], w latach 1977–1997 był kierownikiem II Katedry Teologii Dogmatycznej, a w latach 1983–1997 kierownikiem Instytutu Ekumenicznego^[9]. Od 1977 do 1997 pełnił funkcję kierownika Katedry Sakramentologii na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu^[5]. W 1977 po uzyskaniu paszportu na wyjazd do Republiki Federalnej Niemiec podjął gościnne wykłady na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jana Gutenberga w Moguncji^[1][5]. W 1981 został wykładowcą w Instytucie Teologiczno-Pastoralnym w Opolu^[1]. W 1994 objął funkcję kierownika Katedry Teologii Dogmatycznej Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego^[9]. Został przyjęty w poczet członków Europejskiej Akademii Nauki i Sztuki^[1].

25 czerwca 1977 został mianowany biskupem diecezjalnym diecezji opolskiej. Diecezję objął kanonicznie 4 sierpnia 1977^[1]. 17 sierpnia 1977 otrzymał święcenia biskupie i odbył ingres do katedry Podwyższenia Krzyża Świętego w Opolu^[1][8]. Konsekracji dokonał kardynał Stefan Wyszyński, prymas Polski, z towarzyszeniem Henryka Gulbinowicza, arcybiskupa metropolity wrocławskiego, i Antoniego Adamiuka, biskupa pomocniczego opolskiego^[10]. Jako zawołanie biskupie przyjął słowa „Veritatem facere in caritate” (Czynić prawdę w miłości)^[8]. W czasie swych rządów w diecezji założył w 1977 Diecezjalny Instytut Teologiczno-Pastoralny w Opolu, stanowiący filię Wydziału Teologicznego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego^[11][12]. Po powstaniu w 1994 Uniwersytetu Opolskiego i przekształceniu Instytutu w Wydział Teologiczny objął w nim urząd wielkiego kanclerza^[1][12]. W 1997 dokonał przeniesienia Wyższego Seminarium Duchownego z Nysy do Opola. Utworzył Muzeum i Archiwum Diecezjalne, a także Diecezjalny Dom Księży Emerytów w Opolu. W 1990 reaktywował diecezjalny oddział Caritas. Ustanowił radę kapłańską i radę duszpasterską. W latach 2002–2005 przeprowadził I Synod Diecezji Opolskiej^[11]. W parafiach zamieszkanych przez mniejszość niemiecką wprowadził liturgię w języku niemieckim^[4]. W 1984 założył diecezjalne Radio Góra św. Anny (przemianowane później na Radio Plus Opole). W 1983 gościł na Górze Świętej Anny papieża Jana Pawła II w trakcie jego II podróży apostolskiej do Polski^[12]. W 1989 odprawił w Krzyżowej Mszę Pojednania między narodami polskim i niemieckim, w trakcie której premier Tadeusz Mazowiecki i kanclerz Helmut Kohl przekazali sobie znak pokoju^[13]. W 1999 Jan Paweł II wyniósł go do godności arcybiskupa ad personam^[14][5]. 14 sierpnia 2009 papież Benedykt XVI przyjął jego rezygnację z obowiązków biskupa diecezjalnego opolskiego^[15][16].

W Episkopacie Polski został członkiem Rady Głównej (od 1996 Rady Stałej), objął funkcje przewodniczącego Rady Naukowej i Rady ds. Ekumenizmu^[1] oraz współprzewodniczącego Komisji ds. Dialogu Konferencji Episkopatu Polski i Polskiej Rady Ekumenicznej^[8]. Wszedł w skład Papieskiej Rady Popierania Jedności Chrześcijan oraz Międzynarodowych Komisji Mieszanych ds. Dialogu Teologicznego między Kościołem katolickim a prawosławnym oraz między Kościołem katolickim a luterańskim^[4].

Konsekrował biskupów pomocniczych opolskich: Jana Wieczorka (1981) i Pawła Stobrawę (2003), a także biskupa diecezjalnego opolskiego Andrzeja Czaję (2009). Był współkonsekratorem podczas sakr biskupów pomocniczych opolskich: Jana Bagińskiego (1985), Gerarda Kusza (1985) i Rudolfa Pierskały (2014), biskupa pomocniczego katowickiego Gerarda Bernackiego (1988), biskupa pomocniczego San Antonio Johna Yanty (1994) oraz biskupa diecezjalnego Sztokholmu Andersa Arboreliusa (1998)^[10].

W 2013 prezydent RP Bronisław Komorowski nadał mu Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski^[17]. Wcześniej, w 2008, prezydent Lech Kaczyński odznaczył go Krzyżem Komandorskim tego orderu^[18]. W 2009 otrzymał Wielki Krzyż Zasługi z Gwiazdą Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec^[19]. W tym samym roku został uhonorowany Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[20].

Przyznano mu tytuł honorowego obywatela: miasta i gminy Głogówek (2006)^[21], gminy Zdzieszowice (2008)^[22], gminy Walce (2019)^[23], a także województwa opolskiego (2004)^[24].

Otrzymał tytuł doktora honoris causa: Westfalskiego Uniwersytetu Wilhelma w Münsterze (1991)^[25], Uniwersytetu Jana Gutenberga w Moguncji (1992)^[26], Uniwersytetu Opolskiego (1995)^[27], Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie (1997)^[1], Uniwersytetu Ottona i Fryderyka w Bambergu (1998)^[28], Uniwersytetu Palackiego w Ołomuńcu (2000)^[29] oraz Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu (2007)^[30]. Został również uhonorowany Medalem „Za zasługi dla Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego” (2007)^[31][32].

Za działalność ekumeniczną oraz zaangażowanie w pojednanie narodów polskiego i niemieckiego został laureatem nagród, m.in.: Nagrody Pokojowej miasta Augsburga (1997)^[33], Medalu Świętego Jerzego „Tygodnika Powszechnego” (1999)^[34], Komandorii Missio Reconciliationis (2003)^[35], Nagrody Polsko-Niemieckiej za rok 2005^[36], Nagrody Księżnej Jadwigi Śląskiej (2006)^[37], Śląskiego Szmaragdu (2006)^[38], Niemieckiej Nagrody Narodowej (2010)^[39], Nagrody im. Klausa Hemmerlego za rok 2010^[40], Ekumenicznej Nagrody Homiletycznej za rok 2011 w kategorii dzieło życia^[41], Orderu Ecce Homo (2011)^[42], Medalu Śląskiego przyznawanego przez Ziomkostwo Śląsk (2011)^[43] i Nagrody Polskiej Rady Ekumenicznej (2020)^[44].

Ponadto został uhonorowany m.in.: Nagrodą św. Ulryka (1993)^[1], Nagrodą im. Księdza Idziego Radziszewskiego (1994)^[45], Nagrodą im. Karola Miarki (1994)^[46], nagrodą Lux ex Silesia (1996)^[4], Nagrodą Orła Jana Karskiego (2003)^[47], tytułem Ślązaka Roku (2003)^[48], Nagrodą im. Wojciecha Korfantego nadaną przez Związek Górnośląski (2004)^[49], wyróżnieniem specjalnym w kategorii osiągnięcia w dziedzinie kultury chrześcijańskiej Nagrody Totus (2012)^[50] i Nagrodą im. Sérgio Vieira de Mello (2017)^[51].

• Nota biograficzna Alfonsa Nossola na stronie diecezji opolskiej. [dostęp 2023-08-21].
• Alfons Nossol na stronie Konferencji Episkopatu Polski [dostęp 2024-09-08].
• Alfons Nossol [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2010-11-22]  (ang.).
• Alfons Nossol, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2010-11-22] .