5 Wileński Pułk Artylerii Lekkiej

Pułk wchodził w skład 5 Kresowej Dywizji Piechoty. Zalążki stanowili przede wszystkim artylerzyści z 5 Dywizji Piechoty reorganizującej się Armii Andersa. Sformowany został w Tatiszczewie na bazie organicznego pułku artylerii. W związku z przegrupowaniem armii na południe ZSRR 20 stycznia 1942 roku 5 pal przebazował się do Dżalalabadu w Kirgistanie. W marcu 1942 roku pułk wydzielił do CWArt. w Kara-Suu dwie baterie, wyposażone zgodnie z etatem. W pułku pozostały sztaby 2 dywizjonów i 4 baterie. Zreorganizowano więc dywizjony dwubateryjne, co również miało na celu przystosowanie do przyszłych etatów brytyjskich. Część żołnierzy pochodziła także z rozformowanego 8 pal. W ostatnim okresie pobytu w Związku Sowieckim zaczęto intensywnie szkolić kierowców. 2 sierpnia pułk rozpoczął przygotowania do odejścia do Krasnowodska w związku z rozpoczętą ewakuacją do Iranu, a następnie do Iraku.

Wiosną 1943 pułk stacjonował na północ od Kirkuku.

Po wojnie pułk, będąc w składzie wojsk okupacyjnych, pełnił między innymi służbę wartowniczą. W lutym 1946 ochraniał obiekty wojskowe i komunikacyjne w rejonie Pordenone^[2].

Dowództwo

• 3 x dywizjon artylerii
  • 2 x bateria artylerii

Stan pułku na dzień 1 kwietnia 1942:

• oficerów – 60,
• podoficerów – 319,
• kanonierów – 963.

Stan pułku na sierpień 1943 r.^[3]:

• oficerów – 50
• podoficerów i kanonierów – 679
• 25 funtowych armat – 24

Dowództwo pal-u nie posiadało organów sztabowych. Funkcje te wykonywali: adiutant; oficer informacyjny; oficer ds. kwatermistrzowskich.

dowódcy:

ppłk dypl. Leon Tadeusz Sheybal (13 IX 1941 - 26 VII 1943^[4])^[5]

ppłk /płk/ Tadeusz Wirth (do 1 V 1945)^[6]

płk dypl. Kazimierz Kuś (do 5 V 1947)

zastępcy dowódcy:

• mjr Mieczysław Saraszewski^[5]
• mjr Wojciech Biliński
• mjr Gustaw Różycki^[6]
• mjr Józef Rydzewski
• mjr Jerzy Janasiewicz

Dowódca I dywizjonu:

• mjr Wojciech Biliński^[5]

Dowódca II dywizjonu:

• kpt. Józef Rydzewski^[5]

Dowódca III dywizjonu:

• kpt. Bolesław Gustaw Różycki^[5]

Obsada pułku według stanu na dzień 1 stycznia 1945

• dowódca - płk Tadeusz Wirth
• zastępca - mjr Józef Rydzewski
• adiutant – por. Stanisław Paczoski^[6]
• oficer obserwacyjny - ppor. Eugeniusz Kaźmierczak
• oficer zwiadowczy - ppor. Kazimierz Zamojski
• dowódca I dywizjonu – kpt. Wacław Trawiński^[6]
  • 1 bateria - por. Leonidas Kulbicki
  • 2 bateria - por. Aleksander Wiejak
• dowódca II dywizjonu – kpt. Zygmunt Zwolanowski^[6]
  • 3 bateria - por. Józef Drozdowski
  • 4 bateria - por. Felicjan Wieczorek
• dowódca III dywizjonu – kpt. Honoriusz Halicki^[6]
  • 5 bateria - por. Włodzimierz Strzałkowski
  • 6 bateria - por. Lesław Korzeniowski

Kawalerowie Orderu Virtuti Militari

• Maciej Szczurowski: Artyleria Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w II wojnie światowej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001. ISBN 83-7174-918-X.
• Piotr Żaroń: Armia Polska w ZSRR, na Bliskim i Środkowym Wschodzie, Warszawa 1981
• Aleksander Blum, Maciej Przedrzymirski, Jerzy Wisz, Jan Paśnicki: Artyleria polska Bitwa o Bolonię 1945. Materiały do Księgi Pamiątkowej Artylerii Polskiej na Zachodzie 1940-1945. Londyn: Koło Oficerów Artylerii, 1990.
• Jan Partyka: Odznaki i oznaki PSZ na Zachodzie 1939–1945. Wojska Lądowe. Rzeszów: Wydawnictwo Libri Ressovienses, 1997. ISBN 83-902021-9-0.
• Jakub Żak: Nie walczyli dla siebie. Powojenna odyseja 2 Korpusu Polskiego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2014. ISBN 978-83-7399-621-2.
• 5 Dywizja Piechoty w dziejach oręża polskiego. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1997. ISBN 83-87103-20-9.
• Andrzej Suchcitz (red.): 5 Kresowa Dywizja Piechoty 1941-1947. Zarys dziejów. Londyn: Fundusz Pomocy Wdowom, Sierotom i Inwalidom 5 Kresowej Dywizji Piechoty, 2012. ISBN 978-0-9559724-0-9.
• MichałM. Polak MichałM., Grot - Zeszyty Historyczne nr 18/19 2004.„Obsada dowództw Armii Polskiej na Wschodzie według stanu na 1 stycznia 1943 r.”, Leszno: Wydawnictwo Instytutu im. gen. Stefana „Grota” Roweckiego w Lesznie, 2004, ISSN 1509-9792 .