3 Batalion Celny
3 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1921 |
| Rozformowanie |
1921 |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
kpt. Kazimierz Derkacz |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość |
Główna Komenda Batalionów Celnych |
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytujNa podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 w miejsce batalionów wartowniczych i batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 3 batalion celny powstał w granicach DOG Pomorze, a zorganizowano go na bazie 1/II batalionu wartowniczego[2]. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych[3]. Podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a pod względem politycznym Ministrowi Spraw Wewnętrznych[4].
Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej[5].
24 maja 1921 dowództwo 3 kompanii celnej przeniesione zostało z Nakła do Parchowa[6].
Rozkazem tajnym nr 10 z 7 października 1921 Komendant Główny Batalionów Celnych nakazał likwidację batalionów nr 14., 17. i 18[7]. W myśl tego rozkazu 17 batalion celny miał przekazać swoją 1 kompanię do 3 batalionu celnego w Kościerzynie[8]. W dniu 28 października wszystkie kompanie rozformowywanych batalionów winny odejść do miejsc nowego przeznaczenia[9].
W listopadzie 1921 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne[10]. 3 batalion celny wszedł w struktury 1 Brygady Celnej[11].
Z końcem 1921 batalion został rozwiązany. Jego miejsce zajął przybyły z Wielkopolski 17 batalion celny[12].
Służba celna
edytuj17 maja 1921 Główna Komenda Batalionów Celnych zarządziła zmiany dyslokacyjne batalionów. 3 batalion celny miał ochraniać odcinek granicy od Boszpola do Prądzony. Sztab batalionu rozlokowany miał być w Kościerzynie[13].
Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień[14]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście[15].
- Sąsiednie bataliony
19 batalion celny w Wejherowie ⇔ 20 batalion celny w Chojnicach – VI 1921[16]
Kadra batalionu
edytuj- Dowódcy batalionu
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
|---|---|---|---|
| kpt. | Kazimierz Derkacz[1][a]. | IV – XI 1921[18] |
Struktura organizacyjna
edytuj
| OdeB 3 batalionu celnego w Kościerzynie na dzień 8 kwietnia i 1 listopada 1921[18]: | ||||
|---|---|---|---|---|
| kompania | 1. Gowidlino | 2. Linja | 3. Przymuszewo | 4. Parchowo |
| dowódcy | por. Wacław Korzak chor. Florian Polec |
por. Jan Kaczorowski | ppor. Tadeusz Kotoni[b] | por. Władysław Łosiński por. Jan Andruchowicz |
| placówki | Kamienica | |||
| Skrzeszewo I | Chośnica | |||
| Skrzeszewo II | Strzebielino | Łąki | Leśniczówka Parchowo | |
| Załakowo | Tempcz | Wojsk | Jamno | |
| Kowale | Borki | Gołczewo | ||
| Smolniki | Tłuczewo | Glizur | Daknan | |
| Dolina Jadwigi | Prądzonka | Glinowo | ||
| Stara Huta | Kauczyn | Luboń | Wygoda | |
| Kamionka | Wilhelmowo | Skorzewo | Skwierawy | |
| Bawernica | Zakrzewo | Dywań | Żelewiec | |
| Chośnica | Niepoczałowice | |||
Uwagi
edytuj- ↑ Kazimierz Derkacz wstąpił w 1914 do I baonu 2 pp LP. W 1917 służył w PSZ w Zegrzu, a następnie w Ostrowiu Łomżyńskim. W latach 1919–1921 służył w 8 pp Leg. W marcu 1921 mianowany dowódcą 3 baonu celnego. W 1922 przeniesiony do PW na powiat Dubno i Krzemieniec. W 1924 ukończył kurs unifikacyjny dla oficerów sztabowych w Rembertowie. Służył w 43 pp, 45 pp i 73 pp.[17]
- ↑ Por. piech. Tadeusz Kotoni podczas I wojny światowej służył w armii rosyjskiej. W 1920 zmobilizowany do 23 pułku piechoty. Potem służył w batalionie wartowniczym, 8 pp Leg. W 1921 był dowódcą kompanii w 3 baonie celnym. Po wojnie oficer rezerwy 9 pp Leg, a następnie 25 pułku piechoty[19]
Przypisy
edytuj- ↑ a b Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 12.
- ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 124.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 75.
- ↑ Korespondencja 3 bc ↓, s. 3.
- ↑ Polak 1998 ↓, s. 18.
- ↑ Polak 1998 ↓, s. 19.
- ↑ Polak 1998 ↓, s. 20.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 26.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 74.
- ↑ Meldunki dowództwa 17 bc ↓, s. 2.
- ↑ Materiały dotyczące dyslokacji 3 bc ↓, s. 4.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 72.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 73.
- ↑ WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000 ↓.
- ↑ Wykaz legionistów. [dostęp 2017-08-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-30)].
- ↑ a b OdeB batalionów celnych ↓, s. 3bc.
- ↑ Nekropole
Bibliografia
edytuj- Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1839. Studia i materiały. T. I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-0-0.
- Teresa Prengel-Boczkowska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
- Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.110/350 i 110/351)
- Przejmowanie odcinków granicznych przez Straż Celną. Meldunki dowództwa 17 batalionu celnego → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Materiały dotyczące dyslokacji 3 batalionu celnego. Wytyczne władz zwierzchnich. Wykazy rozlokowania jednostek. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Materiały 3 bc dotyczące spraw organizacyjnych. Wytyczne, korespondencja. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Mapa Operacyjna, 1:300 000, arkusz 44, 1933 → Wojskowy Instytut Geograficzny. Warszawa 1933.