Wikipedia

Żyrafa

rodzaj ssaków z rodziny żyrafowatych
Zobacz też: inne znaczenia.

Żyrafa[9] (Giraffa) – rodzaj ssaków z rodziny żyrafowatych (Giraffidae).

Żyrafa
Giraffa[a]
Brisson, 1762[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – żyrafa masajska (G. tippelskirchi)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Rząd

parzystokopytne

Podrząd

przeżuwacze

Infrarząd

Pecora

Rodzina

żyrafowate

Rodzaj

żyrafa

Typ nomenklatoryczny

Cervus camelopardalis Linnaeus, 1758

Synonimy
Gatunki

11 gatunków (w tym 7 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Zasięg występowania

edytuj

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce[10][11][12].

Morfologia

edytuj

Długość ciała (bez ogona) 350–480 cm, długość ogona 76–110 cm, wysokość 450–600 cm; masa ciała samic 450–1180 kg, samców 1800–1930 kg[11][13].

Systematyka

edytuj

Rodzaj zdefiniował w 1762 roku francuski zoolog Mathurin Jacques Brisson w publikacji swojego autorstwa poświęconej systematyce ssaków[a][1]. Brisson wymienił jeden gatunek Cervus camelopardalis Linnaeus, 1758, który w ramach późniejszego oznaczenia w 1998 roku Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej wyznaczyła jako typ nomenklatoryczny[14].

Etymologia

edytuj
  • Giraffa: fr. giraffe ‘żyrafa’, od arab. ‏زرافة‎ zarafa ‘ten, który chodzi szybko’[15].
  • Ovifera: łac. ovis ‘owca’; ferus ‘dziki’[16]. Gatunek typowy: „Das Kameelpardel” (= Cervus camelopardalis Linnaeus, 1758).
  • Camelopardalis: gr. κ��μηλοπαρδαλις kamēlopardalis ‘żyrafa’, od καμηλος kamēlos ‘wielbłąd’; παρδαλις pardalis ‘lampart, pantera’[17]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Camelopardalis giraffa von Schreber, 1784.
  • Orasius: nazwa nadana żyrafie w XIII wieku przez Wincentego z Beauvais (zmarłego około 1264 roku) i Alberta Wielkiego (1193–1280)[18]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Cervus camelopardalis Linnaeus, 1758.
  • Trachelotherium: gr. τραχηλος trakhēlos ‘szyja’; θηριον thērion ‘dzikie zwierzę’, od θηρ thēr, θηρος thēros ‘bestia, zwierzę’[19].

Podział systematyczny

edytuj

We wcześniejszych ujęciach systematycznych w rodzaju Giraffa wyróżniano jeden gatunek G. camelopardalis, posiadający 9 podgatunków: camelopardalis, antiquorum, peralta, reticulata, rothschildi, angolensis, giraffa, thornicrofti i tippelskirchi[12][11][20][21].

Liczba gatunków z rodzaju Giraffa jest kontrowersyjna i przedmiotem ciągłych dyskusji; obszerne badania genetyczne i morfologiczne przeprowadzone w 2020 roku wsparły podział z trzema gatunkami, między którymi występuje ograniczony przepływ genów[21]. Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki (kompilacja prac ASM Mammal Diversity Database (2023), All the Mammals of the World (2023) i Illustrated Checklist of the Mammals of the World (2020))[22][13][10]:

Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[9] Podgatunki[11][10][13] Rozmieszczenie geograficzne[11][10][13] Podstawowe wymiary[11][13][e] Status
IUCN[23]
 
 Giraffa camelopardalis Linnaeus, 1758 żyrafa sawannowa 4 podgatunki zachodnia Afryka w Nigrze, połudnowym Czadzie, Republice Środkowoafrykańskiej, północnej Demokratycznej Republice Konga, południowo-wschodnim Sudanie, wschodnim i południowym Sudanie Południowym, zachodniej Etiopii, północnej Ugandzie i zachodniej Kenii brak danych  VU 
 
 Giraffa reticulata de Winton, 1899 żyrafa zachodnioafrykańska gatunek monotypowy południowa Etiopia, południowo-zachodnia Somalia i północna Kenia brak danych  NE 
 
 Giraffa tippelskirchi Matschie, 1898 żyrafa masajska 2 podgatunki wschodnia Afryka w południowej Kenii, Tanzanii i Zambii (dolina rzeki Luangwa) brak danych  NE 
 
 Giraffa giraffa von Schreber, 1784 żyrafa południowa 2 podgatunki północna Namibia, północna Botswana, południowa Zambia, północno-zachodnie i południowe Zimbabwe, południowo-zachodni Mozambik i połnocno-wschodnia Południowa Afryka DC: 416–527 cm
MC: 703–1395 kg 		 NE 

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski;  NE  – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Opisano również kilka gatunków wymarłych:

Uwagi

edytuj
  1. ↑ a b Publikacja Brissona Regnum animale in classes IX została uznana za nieważną ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego, jednak nazwa Giraffa została zachowana aby uniknąć zamieszania nomenklatorycznego[14].
  2. ↑ Nazwa nieważna, publikacja Frischa Das Natur-System der Vierfüßigen Thiere została uznana za nieważną (z kilkoma wyjątkami) ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego na mocy uprawnień ICZN[3].
  3. ↑ Publikacja Okena Lehrbuch der Naturgeschichte została uznana za nieważną (z kilkoma wyjątkami) na mocy uprawnień ICZN, ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego[6].
  4. ↑ Nowa nazwa dla Camelopardalis Schreber, 1784.
  5. ↑ DC – długość ciała wraz z ogonem; MC – masa ciała

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b M.J. Brisson: Regnum animale in classes IX. distributum, sive, Synopsis methodica : sistens generalem animalium distributionem in classes IX, & duarum primarum classium, quadrupedum scilicet & cetaceorum, particularem divisionem in ordines, sectiones, genera & species: cum brevi cujusque speciei descriptione, citationibus auctorum de iis tractantium, nominibus eis ab ipsis & nationibus impositis, nominibusque vulgaribus. Lugduni Batavorum: Theodorum Haak, 1762, s. 12, 37. (łac.).
  2. ↑ M.T. Brünnich: Zoologiae fundamenta praelectionibus academicis accommodata. Grunde i dyrelaeren. Hafniae: Apud Frider. Christ. Pelt, 1772, s. 36, 46. (łac.).
  3. ↑ ICZN. Opinion 258. Rejection for nomenclatorial Purposes of the work by Frisch (J. L.) published in 1775 under the title Das Natur-system der Vierfüssigen Thiere. „Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 5, s. 55–72, 1954. (ang.). 
  4. ↑ J.L. Frisch: Das Natur-System der Vierfüßigen Thiere. Glogau: Christian Friedrich Günther, 1775, s. tabela. (niem.).
  5. ↑ J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. T. 4. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1784, s. ryc. cclv.
  6. ↑ ICZN. Opinion 417. Rejection for nomenclatorial purposes of volume 3 (Zoologie) of the work by Lorenz Oken entitled Okens Lehrbuch der Naturgeschichte published in 1815—1816. „Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 14, s. 1–42, 1956–1957. (ang.). 
  7. ↑ L. Oken: Lehrbuch der Naturgeschichte. T. 3. Cz. 2. Jena: August Schmid, 1816, s. 744. (niem.).
  8. ↑ J.von N.F.X. Gistel: Naturgeschichte des Thierreichs für höhere Schulen. Stuttgart: Hoffmann, 1848, s. 81. (niem.).
  9. ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 176. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  10. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 306. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  11. ↑ a b c d e f J. Skinner & G. Mitchell: Family Giraffidae (Giraffe and Okapi). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 800. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
  12. ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Giraffa. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-26].
  13. ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 587. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  14. ↑ a b ICZN. Regnum Animale ..., Ed. 2 (M.J. Brisson, 1762): rejected for nomenciatural purposes, with the conservation of the mammalian generic names Philander (Marsupialia), Pteropus (Chiroptera), Glis, Cuniculus and Hydrochoerus (Rodentia), Meles, Lutra and Hyaena (Carnivora), Tapirus (Perissodactyla), Tragulus and Giraffa (Artiodactyla). „The Bulletin of zoological nomenclature”. 55 (1), s. 64–71, 1998. (ang.). 
  15. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 295.
  16. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 952.
  17. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 156.
  18. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 478.
  19. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 683.
  20. ↑ Julian Fennessy i inni, Multi-locus Analyses Reveal Four Giraffe Species Instead of One, „Current Biology”, 26 (18), 2016, s. 2543–2549, DOI: 10.1016/j.cub.2016.07.036, ISSN 0960-9822, PMID: 27618261 [dostęp 2022-01-19] (ang.).
  21. ↑ a b A. Petzold & A. Hassanin, A comparative approach for species delimitation based on multiple methods of multi-locus DNA sequence analysis: A case study of the genus Giraffa (Mammalia, Cetartiodactyla), „PLoS ONE”, 15 (2), 2020, e0217956, DOI: 10.1371/journal.pone.0217956 (ang.).
  22. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-11-27]. (ang.).
  23. ↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-13]. (ang.).
  24. ↑ L.S.B. Leakey: Mammalian fauna: Bovidae. W: L.S.B. Leakey: Olduvai Gorge 1951-61. Cz. 1: Fauna and Background. Cambridge: Cambridge University Press, 1965, s. 35. (ang.).
  25. ↑ H. Matsumoto. On some new fossil cervicorns from Kazusa and Liukiu. „Science Reports of the Tohoku Imperial University”. 2nd series. 10 (2), s. 17, 1926. (ang.). 
  26. ↑ G.E. Pilgrim. Notices of new mammalian genera and species from the Tertiaries of India. „Records of the Geological Survey of India”. 40 (1), s. 69, 1910. (ang.). 
  27. ↑ J.M. Harris: Pleistocene Giraffidae (Mammalia, Artiodactyla) from East Rudolf, Kenya. W: R.J.G. Savage & S.C. Coryndon (redaktorzy): Fossil Vertebrates of Africa. Cz. 4. London: Academic Press, 1976, s. 283–332. ISBN 978-0-12-440404-5. (ang.).
  28. ↑ G.E. Pilgrim. The fossil Giraffidae of India. „Memoirs of the Geological Survey of India, Palaeontologia Indica”. New series. 4 (1), s. 7, 1911. (ang.). 
  29. ↑ H. Falconer & P.T. Cautley. On some Fossil Remains of Anoplotherium and Giraffe, from the Sewalik Hills, in the north of India. „Proceedings of the Geological Society of London”. 4 (2), s. 244, 1843. (ang.). 
  30. ↑ W.O. Dietrich. Die Säugetier paläontologischen Ergebnisse der Kohl-Larsen’schen Expedition, 1937–1939 in nördlichen Deutsch-Ostafrika. „Zentralblatt für Mineralogie, Geologie und Paläontologie”. Abteilung B. Jahrgang 1941, s. 220, 1941. (niem.). 

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Żyrafa&oldid=75374060”