Żółtlica owłosiona

Żółtlica owłosiona pochodzi z Ameryki Południowej, ale rozprzestrzeniła się na wielu obszarach Ameryki i Europy o klimacie umiarkowanym i subtropikalnym i nadal się rozprzestrzenia^[4]. Obecnie występuje w Ameryce Północnej, Środkowej i Południowej, Europie, Azji, niektórych rejonach Afryki i w Nowej Zelandii. Brak jej tylko w Australii^[5]. Do Europy została sprowadzona w XIX w. przez ogrody botaniczne, skąd samorzutnie rozprzestrzeniła się w środowisku naturalnym, jest więc ergazjofigofitem^[6]. W niektórych krajach (np. w Anglii, na Litwie) jest bardziej pospolita od sprowadzonej około 50 lat wcześniej żółtlicy drobnokwiatowej Galinsoga parviflora. W Polsce po raz pierwszy zanotowano ją w 1876 roku. Jest obecnie pospolita w całym kraju, choć lokalnie jest rzadsza od żółtlicy drobnokwiatowej. Status gatunku we florze Polski: epekofit^[7].

Roślina jest morfologicznie podobna do żółtlicy drobnokwiatowej, ale silniej od niej owłosiona^[7].

Łodyga

Wzniesiona lub podnosząca się, silnie rozgałęziona, osiągająca wysokość 20-100 cm. Cała jest gęsto, odstająco owłosiona, szczególnie górą^[8][7].

Liście

Ulistnienie naprzeciwległe, liście dołem szerokojajowate, górą jajowatolancetowate lub jajowate, ostro zakończone, o brzegach grubo ząbkowanych. Są wiotkie, bezogonkowe i całe obficie, odstająco owłosione gruczołowymi włoskami^[7].

Kwiaty

Zebrane w drobne (3-5 mm szerokości) koszyczki wyrastające na długich i owłosionych szypułkach. Koszyczki są nieco większe od koszyczków ż. drobnokwiatowej, ponadto są owłosione – gruczołowe włoski u ż. owłosionej występują na listkach okrywy, podczas gdy u ż. drobnokwiatowej koszyczki są nagie. U ż. owłosionej silniej owłosione są także szypułki koszyczków. Okrywa koszyczka składa się z kilku jajowatych listków. Brzeżne kwiaty w koszyczku to 5 kwiatów języczkowych o białych, 3-ząbkowych płatkach. Wewnątrz koszyczka żółte kwiaty rurkowate. Plewinki przeważnie nierozcięte, ich brzegi są tylko frędzlowane^[7].

Owoc

Drobna, grzbietobrzusznie spłaszczona i owłosiona niełupka. W koszyczkach występują 2 typy owoców (heterokarpia). Owoce powstające w środku koszyczka z kwiatów obupłciowych mają włoski puchu kielichowego wyciągnięte w wyraźną ość, owoce powstające z brzeżnych kwiatów języczkowych mają tylko szczątkowy puch kielichowy^[7].

•  
  Owłosiona szypułka i koszyczek
•  
  Owoce
•  
  Kwiatostan
•  
  Pęd

Rozwój

Roślina jednoroczna. Kwitnie od maja do października, a nawet do listopada (do pierwszych mrozów). Gatunek ciepłolubny i światłolubny. Rozmnaża się przez nasiona. Jedna roślina wytwarza ich od kilku do kilkudziesięciu tysięcy. Kiełkują w temperaturze 5–27 °C, optymalna wynosi 22 °C. Zachowują zdolność kiełkowania przez około 10 lat^[9]. Nasiona z puchem kielichowym rozsiewane są przez wiatr, nasiona bez puchu pozostają w glebie po obumarciu rośliny (autochoria)^[7].

Siedlisko

Występuje na takich samych siedliskach ruderalnych i segetalnych, jak żółtlica drobnokwiatowa: nieużytki, wysypiska ziemi i gruzu, przychacia, szczeliny murów, place budów, parki, cmentarze. Często obydwa gatunki występują razem. Preferują takie same gleby; piaszczyste, piaszczysto-gliniaste lub próchnicze i obydwa są roślinami azotolubnymi. W uprawach rolnych żółtlica owłosiona jest chwastem, głównie w uprawach roślin okopowych i w ogrodach^[7]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Galinsogo-Setrietum^[10].

Zmienność

Tworzy mieszańce z żółtlicą drobnokwiatową (Galinsoga × mixta)^[8].

Genetyka

Liczba chromosomów 2n = 32, 36^[8].

• W ziołolecznictwie ludowym okłady z żółtlicy owłosionej stosowane były przeciw egzemie i innych zmianach skórnych, a także jako środek wzmacniający organizm^[11]. Herbata z ziela jest środkiem mlekopędnym, a zewnętrznie używana jest do przemywania ran. Świeże i suszone ziele zawiera proteiny i witaminę C. Okres zbioru: od maja do października^[12]. Żółtlica owłosiona nigdy nie znajdowała się w oficjalnym wykazie roślin leczniczych. Stosowano ją w postaci soku, maceratów, pogniecionego ziela lub wykonanej z niego maści (utarte ziele zmieszane z olejem lnianym i tranem)^[11].
• Młode pędy lub same liście można przyrządzać po zmieleniu jak szpinak, można też robić z nich sałatki z oliwą. Mają własności odżywcze i odtruwające^[11].
• Wyciąg z żółtlicy w postaci toniku, kremu lub oleju można używać do pielęgnowania cery suchej, łuszczycowej, alergicznej i naczyńkowej, rumieniowej, zaskórnikowej, z przebarwieniami i wysiękami^[11].