Śląska Karta Usług Publicznych

Pomysł wprowadzenia karty miejskiej w konurbacji górnośląskiej pojawił się po raz pierwszy w 2007 roku, natomiast dwa lata później prezydenci miast konurbacji podpisali umowę odnośnie do rozpoczęcia prac zmierzających do wprowadzenia karty^[1]. W listopadzie 2009 roku KZK GOP ogłosił konkurs na logo karty. W konkursie wzięło udział 213 prac i zwyciężył projekt żółto-niebieskiego ptaszka^[2].

18 października 2010 zarząd województwa śląskiego podpisał z KZK GOP umowę na dofinansowanie systemu Śląskiej Karty Publicznej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007–2013 ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego^[3]. W listopadzie 2010 KZK GOP ogłosił przetarg na Dostawę, wdrożenie i utrzymanie systemu „Śląskiej Karty Usług Publicznych”^[4]. W postępowaniu zostały złożone oferty 2 konsorcjów: Qumak-Sekom, Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych i BRE Bank (197 mln zł netto) oraz Comarch i SkyCash Poland (484 mln zł)^[5]. Budżet zamawiającego wynosił 160 mln zł^[5]. W maju 2011 została wybrana oferta pierwszego konsorcjum, jednakże Comarch odwołał się do Krajowej Izby Odwoławczej i to odwołanie zostało 7 czerwca uwzględnione^[6], w związku z czym 28 czerwca KZK GOP zdecydował się unieważnić przetarg^[7].

W lipcu 2011 ogłoszono nowy przetarg^[8]. W postępowaniu zostały złożone oferty 3 konsorcjów: Asseco Poland i BRE Bank (189,6 mln zł), Comarch, ATM Systemy Informatyczne, mPay i Getin Noble Bank (276,6 mln zł) oraz Qumak-Sekom, Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych i Bank Gospodarstwa Krajowego (209,7 mln zł)^[9]. 4 października KZK GOP wybrał ofertę pierwszego konsorcjum^[10]. Od tej decyzji odwołało się konsorcjum z Qumak-Sekom na czele. Krajowa Komisja Odwoławcza podzieliła jeden z sześciu podniesionych w odwołaniu zarzutów (związanych z ubezpieczeniem Asseco) i konieczny był ponowny wybór oferty przez KZK GOP^[11]. 9 listopada zamawiający ponownie wybrał ofertę konsorcjum Asseco i BRE Bank^[12], a 9 stycznia 2012 podpisał z nim umowę na wykonanie systemu. Według ówczesnych planów całość miała być gotowa po 16 miesiącach^[13].

W kwietniu 2012 uruchomiono portal poświęcony Śląskiej Karcie Usług Publicznych^[14], a w czerwcu rozpoczęto montaż modułów ŚKUP w autobusach kursujących na zlecenie KZK GOP^[15].

Na wiosnę 2013 roku rozpoczęto montaż automatów ŚKUP na przystankach^[16], a w marcu 2014 rozpoczęto ich stopniowe uruchamianie, które do czasu wprowadzenia kart służyły tylko do sprzedaży biletów okresowych KZK GOP^[17]. W marcu 2015 funkcjonalność automatów została rozszerzona o sprzedaż biletów MZK Tychy^[18].

Pod koniec 2014 w Bytomiu rozpoczęto montaż nowych parkomatów w ramach projektu ŚKUP (w mieście już wcześniej funkcjonowała strefa płatnego parkowania obsługiwana przez parkomaty)^[19].

W maju 2015 w Katowicach uruchomiono pierwsze parkomaty ŚKUP (z wyłączoną możliwością płatności kartą ŚKUP). Wcześniej opłaty za korzystanie ze strefy płatnego parkowania pobierali parkingowi^[20].

3 sierpnia 2015 w Gliwicach uruchomiono strefę płatnego parkowania, jednakże pomimo że Gliwice są jednym z miast uczestniczących w projekcie ŚKUP, to parkomaty w tym mieście nie mają możliwości płacenia kartami ŚKUP^[21][22].

W sierpniu 2015 rozpoczęły się wewnętrzne testy systemu^[23]. W skład systemu wówczas wchodziło:

• Portal Klienta,
• 40 Punktów Obsługi Klienta, w tym:
  • 35 prowadzonych przez ajentów Kolportera,
  • 5 prowadzonych przez SKBank,
• 109 Stacjonarnych Automatów Doładowania Kart,
• 800 modułów do pobierania opłat i doładowań u sprzedawców,
• 223 parkomaty,
• 410 modułów do pobierania opłat za usługi komunalne,
• 1300 kompletów urządzeń łącznie we wszystkich pojazdach,
• 320 urządzeń dla kontrolerów,
• 20 Punktów Zbierania Danych,
• Centrum Przetwarzania Danych,
• system rozliczeń pieniężnych^[24][25].

W projekcie brało udział wówczas 21 miast:

1 października 2015 rozpoczęto wydawanie kart ŚKUP^[26], a 1 listopada umożliwiono kodowanie biletów okresowych na karcie^[27]. Wraz z rozpoczęciem kodowania biletów na karcie wprowadzano nową taryfę biletową, w ramach której bilety elektroniczne były tańsze od papierowych^[28]. Przez pierwsze tygodnie funkcjonowania dochodziło do częstego zawieszania się czytników w autobusach^[13]. Dodatkowym problem był całkowity brak czytników w części pojazdów, w szczególności kursujących na zlecenie MZKP, z którym KZK GOP miał wówczas unię biletową^[25].

2 listopada 2015 w Piekarach Śląskich uruchomiono strefę płatnego parkowania z możliwością płatności w automatach ŚKUP (gotówką lub kartą ŚKUP)^[29]. Tego samego dnia uruchomiono parkomaty ŚKUP (z możliwością płatności gotówką lub kartą ŚKUP) w Tychach, gdzie wcześniej opłatę za parking pobierali inkasenci^[30].

21 listopada 2015 Komisja Nadzoru Finansowego zawiesiła działalność SKBanku^[31], którego placówki były jednym z punktów wydawania kart ŚKUP^[26]. Po kilku dniach te punkty wydawania kart zostały ponownie otwarte^[25].

Na przełomie listopada i grudnia 2015 w katowickich parkomatach uruchomiono możliwość płacenia kartami ŚKUP^[32] (same automaty uruchomiono wcześniej, ale przyjmowały tylko płatności gotówkowe)^[20], a 16 grudnia możliwość płacenia kartami ŚKUP uruchomiono w bytomskich parkomatach^[33]. Płatność kartami ŚKUP została również uruchomiona w parkomatach w Chorzowie i Zabrzu^[34][35]. W obu miastach już wcześniej funkcjonowały strefy płatnego parkowania^[36][37].

11 stycznia 2016 uruchomiono możliwość płacenia kartą za bilety jednorazowe. Jednocześnie wprowadzono nową taryfę – odległościową oraz zmieniono taryfę strefowo-czasową (elektroniczny bilet strefowo-czasowy stał się tańszy niż papierowy)^[38].

Pod koniec lutego 2016 wydane były 32 tysiące kart ŚKUP^[39], a na początku kwietnia 40 tysięcy^[40].

1 maja 2016 wycofano ze sprzedaży wszystkie czasowe bilety okresowe z wyjątkiem miesięcznych imiennych^[41]. 1 czerwca wycofano bilety miesięczne sieciowe, upoważniające do przejazdu wyłącznie liniami autobusowymi lub wyłącznie liniami tramwajowymi na terenie dwóch lub więcej miast, co spowodowało duże kolejki w punktach wydających karty^[42]. Z tego powodu zarząd KZK GOP podjął decyzję o przedłużeniu ważności majowych biletów do 10 czerwca^[43]. 1 lipca wycofano bilety miesięczne upoważniające do przejazdu wyłącznie liniami autobusowymi lub wyłącznie liniami tramwajowymi na terenie jednego miasta^[41]. Na początku lipca wydanych było 116 tys. kart^[44]. 1 sierpnia wycofano ze sprzedaży ostatnie rodzaje papierowych biletów miesięcznych^[45].

22 sierpnia 2016 otworzono dodatkowy, 41. Punkt Obsługi Klienta w Tarnowskich Górach^[46][47]. W pierwszej połowie września uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów na terenie obsługiwanym przez MZKP Tarnowskie Góry zostali zwolnieni z obowiązku posiadania biletów podczas podróży do i ze szkoły. Powodem tej decyzji były opóźnienia w wydawaniu kart ŚKUP^[48].

W połowie września 2016 wydanych było 190 tys. kart^[49], a 10 października 207 tys.^[50]

Pod koniec 2016 roku w związku z opóźnieniami we wdrożeniu systemu, KZK GOP naliczyło wykonawcy 18 mln zł kary, a za usterki związane z niepoprawnym działaniem systemu kolejne 400 tys. zł^[51].

16 lutego 2017 władze Sosnowca podpisały z firmą Nextbike umowę na budowę Sosnowieckiego Roweru Miejskiego. Umowa ta przewidywała, że za wypożyczenie rowerów będzie można płacić kartą ŚKUP^[52].

W marcu 2017 Koleje Śląskie złożyły wniosek o pozyskanie dotacji na przystąpienie do ŚKUP^[53]. Pod koniec grudnia 2017 KZK GOP wraz z Tychami i Bieruniem ogłosili przetarg na doposażenie autobusów kursujących na zlecenie MZK Tychy w urządzenia ŚKUP oraz montaż 462 tablic dynamicznej informacji pasażerskiej^[54]. Pod koniec sierpnia 2018 podpisano umowę na realizację inwestycji z firmą Dysten^[55], a w marcu rozpoczęto montaż urządzeń^[56].

1 stycznia 2019 odpowiedzialność za transport publiczny w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii przejął Zarząd Transportu Metropolitalnego zastępując m.in. KZK GOP, tym samym ZTM przejął nadzór nad ŚKUP^[57]. Kilka dni później Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia ogłosiła dialog techniczny na „Nowy system pobierania opłat za usługi publiczne, w szczególności obejmujące publiczny transport zbiorowy w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii”^[58].

W kwietniu 2019 Koleje Śląskie rozpoczęły wymianę terminali konduktorskich na takie, które są kompatybilne ze ŚKUP^[59].

Na początku 2020 roku zakończono montaż kasowników ŚKUP w autobusach i trolejbusach PKM Tychy. Nowe kasowniki otrzymały możliwość płatności kartami zbliżeniowymi, czego nie miały wcześniej montowane kasowniki^[60]. 10 kwietnia 2020 udostępniona została aplikacja mobilna Mobilny ŚKUP umożliwiająca m.in. kodowanie na karcie zakupionych biletów okresowych, sprawdzenie rozkładu jazdy i zgłaszanie awarii^[61].

W kwietniu 2020 w Katowicach zamontowano 50 kolejnych parkomatów z możliwością płatności kartą ŚKUP^[62].

28 grudnia 2020 Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia ogłosiła przetarg na "ŚKUP 1.5 – Unowocześnienie systemu pobierania opłat za przejazdy publicznym transportem zbiorowym"^[63]. W ramach zamówienia zaplanowano następujące zmiany w systemie:

• działanie online zamiast offline,
• karta jedynie jako identyfikator danych, a nie ich nośnik,
• aplikacja mobilna jako podstawa systemu,
• automatyczna aktywacja zakupionych biletów,
• eliminacja konieczności wizyty w Punkcie Obsługi Klienta podczas zakładania konta^[64].

8 lutego 2023 miał miejsce atak hakerski, w wyniku którego ŚKUP oraz System Dynamicznej Informacji Pasażerskiej całkowicie przestały działać^[65]. 20 lutego poinformowano, że zakończono usuwanie efektów ataku hakerskiego^[66].

7 sierpnia 2023 uruchomiana została aplikacja mobilna Transport GZM zastępująca ŚKUP^[67], w następie czego 28 września ŚKUP został całkowicie wyłączony^[68].

Śląska Karta Usług Publicznych służyła do:

• kodowania biletów okresowych ZTM^[27][25][57],
• wnoszenia opłat za parkowanie w Bytomiu, Chorzowie, Katowicach, Piekarach Śląskich, Tychach i Zabrzu^[35],
• wnoszenia płatności w placówkach kultury (m.in. w muzeach, teatrach i miejskich centrach kultury)^[69],
• wnoszenia płatności w placówkach rekreacyjno-sportowych (m.in w basenach, lodowiskach, kortach tenisowych i halach widowiskowo-sportowych)^[70],
• wnoszenia płatności w bibliotekach^[71],
• wnoszenia płatności w urzędach miast^[72],
• logowanie się do stacji wypożyczania rowerów miejskich^[73][74].

System spotkał się z krytyką m.in.: ze względu na konieczność rejestrowania każdego wejścia do pojazdu przez posiadaczy biletów okresowych (bez którego pasażer traktowany był jak gapowicz), awarie czytników i strony internetowej, błędne kodowania i znikające z karty bilety lub pieniądze, skomplikowaną obsługę samej karty i czytników (m.in. brak automatycznego wyboru najkorzystniejszej taryfy)^{[25][75][76][1]}. Krytykowano również fakt, że terminale w takich miejscach jak biblioteki czy baseny nie są praktycznie wykorzystywane^[57].

W związku z koniecznością rejestracji wejścia do pojazdu do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wpłynęło kilka skarg na KZK GOP, po których UOKiK wezwał związek do zniesienia tego obowiązku^[77]. 16 listopada 2017, po zakończeniu postępowania wyjaśniającego w tej sprawie, UOKiK wysłał KZK GOP zawiadomienie o wszczęciu postępowania w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów^[78]. Ostatecznie, w styczniu 2018 KZK GOP zniósł obowiązek odbijania karty przy wejściu do pojazdu przez posiadaczy biletów okresowych bez limitu przejazdów^[79].

W 2018 Centralne Biuro Antykorupcyjne przeprowadziło kontrolę dotyczącą zlecanych na zewnątrz dodatkowych usług kontroli przewoźników oraz wdrożenia i utrzymania funkcjonalności projektu Śląskiej Karty Usług Publicznych^[80]. Kontrola wykazała, że za niemal 3 mln zł zostały zakupione drukarki fiskalne do drukowania pokwitowań kupna biletów, które nie zostały nigdy wykorzystane^[81].

• Strona internetowa Śląskiej Karty Usług Publicznych