Narkotyk
Narkotyk to potoczne określenie niektórych substancji psychoaktywnych.
Ze względu na potoczność tego słowa, różnice kulturowe, poglądy społeczeństw, stany prawne itp. nie ma jednoznacznej definicji słowa narkotyk. Najczęściej narkotykami nazywa się:
- substancje, których przyjmowanie powoduje po jakimś okresie używania uzależnienie fizyczne: opiaty i opioidy, np. morfina, heroina, kokaina, fentanyl; niektóre benzodiazepiny,
- wszystkie substancje psychotropowe, które aktualnie są nielegalne (tzw. "policyjna definicja narkotyku").
W polskim prawodawstwie narkotykiem nazywamy:
- każdą substancję pochodzenia naturalnego lub syntetycznego działającą na ośrodkowy układ nerwowy, określona w wykazie stanowiącym załącznik do ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z dnia 14 lipca 1997 r. Nr 75, poz. 468),
- środki odurzające załącznik nr 2 ustawy,
- substancje psychotropowe załącznik nr 3 ustawy.
Istnieje także definicja środka zastępczego:
- substancji w każdym stanie fizycznym, która jest trucizną lub środkiem szkodliwym, używana zamiast lub w takich samych celach niemedycznych jak środek odurzający lub substancja psychotropowa.
Społeczne aspekty narkotyków
Istnieje szereg substancji przyjmowanych przez ludzi, które wywołują zaburzenia percepcji lub uzależnienie, jednak za przyzwoleniem społecznym nie są one uważane za narkotyki. W różnych kulturach podział ten wygląda odmiennie. Polska należy do kręgu kulturowego, w którym narkotykami nie są nazywane następujące substancje (pomimo udowodnionej szkodliwości i potencjału uzależniającego znacznie przewyższających wiele nielegalnych substancji - dotyczy to zwłaszcza nikotyny):
- leki przeciwbólowe dostępne bez recepty,
- kofeina oraz podobne substancje zawarte w kawie, kakao, herbacie, czekoladzie,
- alkohol etylowy zawarty we wszelkich napojach alkoholowych,
- nikotyna zawarta w tytoniu.
Ponadto wiele substancji psychoaktywnych jest syntetyzowanych przez organizm ludzki, co jest zupełnie naturalnym zjawiskiem. Substancjami o takim działaniu są niektóre hormony w tym np. endorfiny
Handel narkotykami w wielu krajach jest zabroniony. Odgrywa też nieprzeciętną rolę w prowadzeniu wojen lokalnych jak np. w Afganistanie przeciwko interwencji radzieckiej. Dostawy broni CIA dla powstańców afgańskich były opłacane przez nich przy pomocy opium. To doprowadziło do takiego rozwoju uprawy opium, że Afganistan stał się największym światowym producentem tego narkotyku.
Szczególną rolę opium odegrało w wojnach przeciwko Chinom w XIX wieku tzw. wojny opiumowe.
W Polsce zarówno import, produkcja, pośrednictwo w sprzedaży, jak i samo posiadanie zdecydowanej większości narkotyków jest nielegalne, zgodnie z ustawą z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. z 2005 r. Nr 179, poz. 1485).
Podział narkotyków
Podział wg Światowej Organizacji Zdrowia
- Opiaty np. heroina, morfina
- Psychostymulanty np. amfetamina,metamfetamina
- Kokaina
- Marihuana i haszysz
- Halucynogeny np. LSD-25
- Środki lotne - kleje
- Leki uspokajające i barbiturany
- Nikotyna
- Alkohol
- Steroidy
Podział wg działania fizjologicznego
(przyjęty przez Interpol i stosowany w farmakologii)
- Stymulanty czyli substancje pobudzające ośrodkowy układ nerwowy:
- Amfetamina i jej pochodne (np. amfetamina, metaamfetamina, metylfenidat
- Efedryna i jej steroizomery: efedryna i pseudoefedryna
- N-etyloksantyny: kofeina, teofilina, teobromina
- Depresanty czyli substancje działające opóźniająco na ośrodkowy układ nerwowy:
- Benzodiazepiny np. diazepam, flunitrazepam
- Depresanty nasenne: alkohol, eter, barbiturany, chloroform, wodzian chloralu
- Opioidy np. opium, kodeina, morfina, heroina, metadon
- Psychodeliki czyli substancje wywołujące zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym:
- delirianty np. skopolamina, atropina
- pozostałe psychodeliki np. Salvinorin A
- psychodeliki stymulacyjne np. MDMA, MDA, meskalina, DOM, LSD-25, AMT, DMT
- dysocjanty np. podtlenek azotu, ketamina
Narkotyki miękkie i twarde
Często narkotyki dzieli się na miękkie i twarde, choć kryterium podziału nie jest jasno ustalone. Jako twarde najczęściej określa się te, których używanie prowadzi do silnego uzależnienia, zwłaszcza kiedy jest połączone z poważnymi następstwami zdrowotnymi. Za miękkie uznaje się te, które uzależniają w dużo mniejszym stopniu lub wcale. Podział narkotyków na miękkie i twarde ma znaczenie w prawie Holandii, gdzie używanie "narkotyków miękkich" jest legalne.
Do narkotyków twardych najczęściej zalicza się kokainę, i opioidy jak heroina i morfina, do miękkich najczęściej marihuanę, haszysz i LSD.
Sporną kwestią jest klasyfikacja psychodelików. W tej grupie znajduje się wiele substancji, które, mimo że mogą być groźne dla zdrowia, nie wywołują uzależnienia, stąd przez niektórych nie są one w ogóle traktowane jak narkotyki. Holenderska polityka tolerowania narkotyków uznaje syntetyczne psychodeliki, takie jak LSD i MDMA za narkotyki twarde, chociaż mają działanie bardzo podobne do psychodelików naturalnych, takich jak meskalina (Pejotl) i psylocybina (grzyby psylocybinowe), które są w Holandii legalne w nieprzetworzonej formie. W Polsce wszystkie wymienione substancje są nielegalne.
