Hanaczów

Hanaczów
Państwo	Polska
Województwo	lwowskie
	Położenie na mapie Polski w 1939 Hanaczów
	49°42′37″N 24°25′16″E/49,710278 24,421111

Hanaczów – wieś, obecnie nieistniejąca, w okresie międzywojennym położona w powiecie przemyślańskim województwa tarnopolskiego. Hanaczów został zniszczony w trakcie dwóch napadów UPA i ostatecznie zburzony przez ekspedycję SS, 2 maja 1944 r.

Obecnie na terenie Hanaczowa istnieje zabudowa sąsiedniej wsi – Hanaczówki^[1].

Położenie

Hanaczów leżał u stóp wzgórza o nazwie Zamczysko około 28 km na południowy wschód od Lwowa, w kotlinie pomiędzy wzgórzami.

Historia

Wieś była miejscem osadnictwa ludzi już w V i IV p.n.e., o czym świadczą odnajdowane wykopaliska^[2]. W epoce Grodów Czerwieńskich istniała tu twierdza zabezpieczająca szlak solny z Podkarpacia^[3].

Hanaczów leżał na trasie szlaków tatarskich prowadzących do Lwowa. W XIV w. istniał niewielki zamek, w którym chroniła się ludność w razie napadu. W roku 1394 Hanaczów został ofiarowany przez ówczesnego właściciela Dymitra Wołczkowicza zakonowi ojców franciszkanów. Ludność Hanaczowa była w większości pochodzenia polskiego^[4].

W 1460 roku król Kazimierz Jagiellończyk zwolnił Hanaczów od danin królewskich, ale podlegał on daninom w dobrach klasztornych. W 1642 roku na dżumę wymarło prawie 60 procent ludności Hanaczowa. W 1795 r. powstał nowy, murowany kościół parafialny w miejsce drewnianej kaplicy. W roku 1803 nastąpiła jego konsekracja przez arcybiskupa lwowskiego. W 1848 r. rząd austriacki zniósł pańszczyznę.

W II Rzeczypospolitej wieś należała administracyjnie do powiatu przemyślańskiego województwa tarnopolskiego.

W czasie II wojny światowej we wsi istniał silny ośrodek samoobrony oparty na strukturach Armii Krajowej. W jego skład wchodził też oddział Żydów. Na początku 1944 r. we wsi, jak i sąsiedniej wsi Hanaczówka, mieszkało 3200 osób, w tym też uciekinierzy z Wołynia i sąsiednich wiosek. W latach 1943–1944 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA w czasie kilku napadów zamordowali w obu wsiach ponad 200 Polaków, rabując i paląc polskie zagrody. 2 maja 1944 r. w walkach z dwiema kompaniami SS, wspartymi 3 czołgami, działami i granatnikami, zginęło w wiosce 16 żołnierzy AK i 30 mieszkańców. Wieś została zniszczona. Wszystkie budynki murowane, które ocalały w czasie napadów UPA, zburzyły pociski niemieckie. Uszkodzeniu uległ też kościół^[5].

Osobny artykuł: Obrona Hanaczowa.

Ludzie związani z Hanaczowem

Kazimierz Wojtowicz ps. „Głóg”, „Zbyszek” (ur. w Hanaczowie) – oficer Armii Krajowej, dowódca obrony Hanaczowa przed UPA, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
Alojzy Wojtowicz ps. „Jurand”, „Głowacki” (ur. w Hanaczowie) – porucznik Armii Krajowej, członek WiN, uczestniczył w obronie Hanaczowa, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Po drugiej wojnie światowej został dyrektorem szkoły w Mirocinie Górnym.
Antoni Wojtowicz ps. "Darling", "Hanka" (ur. w Hanaczowie) – podporucznik Armii Krajowej, członek WiN, uczestnik obrony Hanaczowa, Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Po wojnie dyrektor szkoły w Kożuchowie.
Wiktor Blaż - franciszkanin, kapelan oddziału AK w Hanaczowie oraz Brygady Świętokrzyskiej NSZ, misjonarz w Japonii, duszpasterz Polonii w Montrealu^[6].
Leopold Kozłowski-Kleinman – polski pianista, kompozytor, dyrygent, uczestnik obrony Hanaczowa.

Zobacz też

Bibliografia

Jerzy Węgierski, W Lwowskiej Armii Krajowej, Warszawa 1989.

Przypisy

↑ Jerzy Węgierski, W lwowskiej Armii Krajowej, s. 75.
↑ Istoria gorodow i sieł ukraińskoj SSR. Lwowskaja obłast', Kijów 1978, str 453. za : Jerzy Węgierski, W lwowskiej Armii Krajowej, s. 75.
↑ Jerzy Węgierski, W lwowskiej Armii Krajowej, s. 76; Kazimierz Maślankiewicz, Z dziejów górnictwa solnego w Polsce, Warszawa 1965, s. 85-136, 240-243; Hubert Gruszczyk, Nauka o złożach, Warszawa 1984; Antoni Polański, Geochemia i surowce mineralne, Warszawa 1974.
↑ hanaczow.pl. hanaczow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-10)]..
↑ HenrykH. Komański HenrykH., SzczepanS. Siekierka SzczepanS., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 286-288, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487 .
↑ Armia Krajowa Zgorzelec (AK - NSZ - ROAK - AKO - NZW - WiN) - Wirtualne Muzeum Historii Wy(za)klętej: Ojciec Wiktor Franciszek Błaż obrońca Hanaczowa, kapelan Brygady Świętokrzyskiej NSZ [online], Armia Krajowa Zgorzelec (AK - NSZ - ROAK - AKO - NZW - WiN) - Wirtualne Muzeum Historii Wy(za)klętej, 11 lutego 2020 [dostęp 2023-04-29] .

Linki zewnętrzne

hanaczow.pl
Obrona Hanaczowa. piotrp50.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
Hanaczów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 24 .
Kunaczów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 194 .

[1] Jerzy Węgierski, W lwowskiej Armii Krajowej, s. 75.

[2] Istoria gorodow i sieł ukraińskoj SSR. Lwowskaja obłast', Kijów 1978, str 453. za : Jerzy Węgierski, W lwowskiej Armii Krajowej, s. 75.

[3] Jerzy Węgierski, W lwowskiej Armii Krajowej, s. 76; Kazimierz Maślankiewicz, Z dziejów górnictwa solnego w Polsce, Warszawa 1965, s. 85-136, 240-243; Hubert Gruszczyk, Nauka o złożach, Warszawa 1984; Antoni Polański, Geochemia i surowce mineralne, Warszawa 1974.

[4] zow.pl. hanaczow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-10)]..

[5] HenrykH. Komański HenrykH., SzczepanS. Siekierka SzczepanS., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 286-288, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487 .

[6] Armia Krajowa Zgorzelec (AK - NSZ - ROAK - AKO - NZW - WiN) - Wirtualne Muzeum Historii Wy(za)klętej: Ojciec Wiktor Franciszek Błaż obrońca Hanaczowa, kapelan Brygady Świętokrzyskiej NSZ [online], Armia Krajowa Zgorzelec (AK - NSZ - ROAK - AKO - NZW - WiN) - Wirtualne Muzeum Historii Wy(za)klętej, 11 lutego 2020 [dostęp 2023-04-29] .

[1]