Fort VIa w Poznaniu
Fort VIa (Stockhausen, Ludwika Bogusławskiego) (oryg. Zwischenwerk VIa) – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Golęcinie przy ulicy Golęcińskiej[1][2].
 nr rej. A-245 z 25 maja 1983[1]
| |
 Magazyn prochu i pocisków | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Typ budynku |
fort |
| Architekt |
Komitet Inżynieryjny Głównego Inspektoratu Twierdz |
| Rozpoczęcie budowy |
1879 |
| Ukończenie budowy |
1882 |
| Ważniejsze przebudowy |
po 1888, 1939 |
| Zniszczono |
po II wojnie światowej |
| Właściciel |
Miasto Poznań[3] |
Plan budynku
| |
Położenie na mapie Poznania  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
 52°26′13″N 16°52′52″E/52,436944 16,881111
| |
Historia
edytujZbudowany został w latach 1879–1882, w pierwszym etapie budowy twierdzy fortowej[4]. Fort otrzymał nazwę Stockhausen na cześć Augusta von Stockhausena (wcześniej nazwę tę nosił Nadszaniec V Stockhausen). W 1931 zmieniono patronów na polskich, Fort VIa otrzymał imię generała Ludwika Bogusławskiego.
Podczas bitwy o Poznań według raportu Karlheinza Enkego [5] "Fort na lewo od nas, Stockhausen, został zaatakowany. Musiało to być w nocy z 3 na 4 lub 4 na 5 lutego. Było bardzo zimno i my - razem około 6 ludzi - dostarczaliśmy na saniach amunicję do tegoż fortu. Fort został prawie okrążony. Po południu Rosjanie zaatakowali od południa biegnącą w tym miejscu linię kolejową z Poznania do Obornik. Wielu atakujących leżało teraz w otwartym przedpolu fortu. Na wale kolejowym rozstawiliśmy MG, a inni transportowali amunicję. Obsada fortu miała nadzieję, że będą mogli się poddać. Ale tego rozkazu nie przynieśliśmy. Nasze rozpoznanie podawało, że Rosjanie nie przebili się przez nasyp kolejowy w kierunku wschodnim. O załodze fortu VIa nie usłyszałem już nigdy więcej."Fort ten upadł najwcześniej pośród wszystkich włączonych w północny odcinek obrony.
W latach 90. w pobliżu fortu VIa ekshumowano około dwustu niemieckich i 40 węgierskich żołnierzy. Zdaniem Antona Szabadakai to tylko część. Teren fortu wchodzi w skład obszaru Natura 2000 (obszar specjalnej ochrony SOO „Fortyfikacje w Poznaniu”, symbol PLH300005)[6].
Lokalizacja i konstrukcja
edytuj
Dojazd do fortu drogą rokadową (ul. Lutycka)[7]. W pobliżu obiektu linia kolejowa Piła Główna – Poznań POD (na wschodzie) i jezioro Rusałka (na południu)[8].
Ze względu na swoją konstrukcję fort ten był unikatem w poznańskiej twierdzy. Środkowa część koszar szyjowych była załamana kleszczowo w stronę czoła, przez co narys obiektu był pięciokątny (pozostałe forty pośrednie mają narys trapezowy)[9].
Przebudowy
edytujW 1888 roku fort został zmodernizowany i wzmocniony. Rozebrano obie kaponiery czołowe, a w ich miejsce zbudowano nowe kaponiery rewersowe[8]. Po wojnie fort został wysadzony i w większości rozebrany[10][11]. Zachowane są obie kaponiery przeciwskarpowe, wyjścia z koszar na majdany oraz polskie schrony z 1939 roku[8].
Około 2005 na teren fortu nawieziono ziemię zasypując tym samym część koszar szyjowych, fosę, a także wnętrza zachowanych korytarzy. Operacja ta miała na celu uporządkowanie tego obszaru i przygotowanie pod rekultywację. Od tego czasu nie podjęto żadnych innych działań.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Miasto Poznań, System Informacji Przestrzennej, Miejski Konserwator Zabytków: Zespół Fortów Zewnętrznego Pierścienia Fortyfikacji Pruskich. [dostęp 2013-06-24]. (pol.).
- ↑ a b Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych województwa wielkopolskiego (31-03-2013). Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2013. s. 160. [dostęp 2013-06-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-12)]. (pol.).
- ↑ a b Geopoz: Przeglądarka danych SIP. Miasto Poznań. [dostęp 2013-06-24]. (pol.)., warstwa: Grunty Miasta Poznania
- ↑ Maria Strzałko, Raport o stanie zabytków miasta Poznania, Miasto Poznań, 2007.
- ↑ Krzyżaniak 2011 ↓, s. 65.
- ↑ Instytut na rzecz ekorozwoju: Natura 2000: „Fortyfikacje w Poznaniu”. [dostęp 2013-06-25]. (pol.).
- ↑ Biesiadka i in. 2006 ↓, s. 205.
- ↑ a b c Biesiadka i in. 2006 ↓, s. 209.
- ↑ Biesiadka i in. 2006 ↓, s. 143, 209.
- ↑ Radosław Dzięciołowski, Sławomir Janyszek. Walory przyrodnicze poznańskich fortyfikacji. „Kronika Miasta Poznania”. 3/2002, s. 292. Wydawnictwo Miejskie. ISSN 0137-3552. (pol.).
- ↑ Polak 1988 ↓, s. 282.
Bibliografia
edytuj- Bogusław Polak: Poznańskie Fortyfikacje. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1988.
- Jacek Biesiadka, Andrzej Gawlak, Szymon Kucharski, Mariusz Wojciechowski: Twierdza Poznań. O fortyfikacjach miasta Poznania w XIX i XX wieku.. Poznań: 2006.
- Michał Krzyżaniak: Festung Posen 1945. Pododcinek IV/ "Północ". Poznań: 2011.