Sima Qian

Originari de la region de Zuo Pingyi, Sima Qian èra lo fiu de Sima Tan († 104 avC), l'annalista de la cort imperiala. Lo trabalh de son paire, situat entre aqueu d'un astrològ e aqueu d'un annalista tradicionau, consistiá a enregistrar lei fenomèns celestiaus e lor influéncia sus la societat umana. Per aquò, la familha viviá dins la vila de Maoling, a proximitat de la capitala Chang'an. Tre sa jovença, Sima Qian mostrèt de capacitats intellectualas precòças. En particular, a 10 ans, èra capable de legir de libres ancians^[1]. Puei, a 20 ans, completèt son educacion en realizant de viatges dins lei províncias de Jiangsu, de Anhui, de Zhejiang, de Hunan e de Henan. Pus tard, sei foncions au sen dau govèrn imperiau li permetèron de viatjar dins d'autrei regions per de missions d'inspeccion.

En 107 avC, après un dòu de tres ans, foguèt nomat au pòste d'annalista occupat per son paire. Aquò li permetèt d'aver accès ais archius imperiaus. Poguèt ansin perseguir l'òbra iniciada per son paire, es a dire escriure un libre depintant tota l'istòria de China. Dins aquò, en 99 avC, Sima Qian assaièt de defendre Li Ling, un oficier accusat de traïment après una desfacha còntra lei Xiongnu^[2]. Aquò entraïnèt la colèra de l'emperaire Wudi (141-87 avC) e Sima Qian foguèt condamnat a la pena de mòrt ò a la castracion. A aquela epòca, la castracion èra una pena infamanta e la màger part dei Chinés auriá probablament chausit la premiera opcion. Pasmens, Sima Qian chausiguèt la segonda per contuniar son trabalh istoric^[3]. Après tres ans de preson, foguèt perdonat e l'emperaire lo prenguèt coma secretari privat, un pòste relativament important reservat ais eunucs^[4]. Acabèt son òbra en 91 avC e moriguèt dins de circonstàncias desconegudas, probablament vèrs la fin dau rèine de Wudi^[5].

Lo Shiji (ò Memòrias dau Grand Istorian) es l'òbra pus importanta de Sima Qian. Començada per son paire Sima Tan que voliá escriure una seguida ais Annaus dau Reiaume de Lu, sa redaccion durèt de 109 a 91 avC. Uei, l'obratge es considerat coma un cap d'òbra de la literatura chinesa. Son objècte es de presentar l'istòria de China de l'Emperaire Jaune a l'epòca de son autor. Lo metòde adoptat per establir la veracitat dei fachs èra innovanta e prefigurava lo trabalh deis istorians modèrnes : Sima Qian aprofichèt sei viatges dins l'Empèri per recuelhir tradicions e testimoniatges e utilizèt son accès ais archius imperiaus per estudiar lei documents oficiaus.

Lo tèxte complèt dau Shiji compren 130 volums classats dins cinc categorias principalas :

• lei 12 volums de Benji (« racòntes fondamentaus ») contènon lei biografias dei caps politics importants de l'Emperaire Jaune a l'emperaire Qin Shi Huangdi (246-210 avC).
• lei 30 volums de Shijia (« grandeis ostaus ») contènon lei biografias dei caps politics, dei nobles e dei foncionaris de remarca dei periòdes dei Primas e deis Autonas e dei Reiaumes Combatents.
• lei 10 volums de Biao pu (« tablèu ») presentan una cronologia deis eveniments. L'enregistrament deis eveniments i es rigorós a partir de 841 avC. Es ipotetic per lei datas anterioras. Pasmens, innovacion importanta, aquel aspècte conjecturau es clarament indicat ai legeires.
• lei 8 volums de Shu ò Zhi (« tractat ») contènon d'eveniments economics e culturaus de remarca durant lo periòde d'estudi dei Memòrias.
• lei 70 volums de Liezhuan (« cronicas ») contènon lei biografias de personatges considerats coma importants (Laozi, Mozi, Sun Tsu...).

Aqueu plan venguèt lo modèl de mai d'un obratge istoric chinés. En particular, foguèt adoptat per lei Vint-e-quatre Istòrias, l'ensemble oficiau deis annaus imperiaus que va de l'Emperaire Jaune a la dinastia Ming.

Lo Shiji es tanben un obratge literari. D'efiech, Sima Qian utilizèt sei capacitats literaris per donar mai d'interès a son tèxte. Lei retrachs e lei dialògs i tènon donc una plaça importanta. Son estile, considerat coma simple e clar mai fòrça evocator, es un dei factors qu'explica lo succès de l'òbra. Dins aquò, dins mai d'un cas, aquela dimension literària mena Sima Qian a abandonar l'imparcialitat de l'istorian per venir moralista ò per prendre partit en favor d'un protagonista^[6].

En fòra dau Shiji, Sima Qian es tanben coneguda per d'autrei tèxtes literàrias, generalament de letras eissidas de sa correspondància. La pus famosa es aquela mandada a son amic Ren An en respònsa a una demanda d'intervencion auprès de l'emperaire per obtenir una reduccion de pena après una participacion a una revòuta mancada. Darrier document signat per Sima Qian, la letra es un refús famós per certanei passatges coma « Leis òmes an totjorn agut una mòrt. Per certanei, es tant pesanta que lo Mont Tai ; per d'autrei, es tant insignificanta qu'una borra d'auca. La diferéncia es çò que ne'n fan ».

Dins lo quadre de seis activitats d'annalista, Sima Qian participèt a la reforma dau calendier chinés adoptada en 104 avC. Dich calendier Taichu, lo sistèma prepausat utilizava una annada solara de 365³⁸⁵⁄₁₅₃₉ jorns e un mes lunar de 29⁴³⁄₈₁ jorns. Lo metòde aguent permés de determinar aquelei valors es estat conservat.

• (en) W. G. Beasley e E. G. Pulleyblank, Historians of China and Japan, Oxford University Press, 1961.
• (en) C. S. Cardner, Traditional Historiography, Harvard University Press, 1970.
• (en) Grant Hardy, Worlds of Bronze and Bamboo: Sima Qian's Conquest of History, Columbia University Press, 1999.
• (en) A. F. P. Hulsewé, "Shih chi" dins Michael Loewe, Early Chinese Texts: A Bibliographical Guide, Society for the Study of Early China, University of California, Berkeley, 1993, pp. 405–414.
• (en) J. Markley, Peace and Peril. Sima Qian's portrayal of Han - Xiongnu relations, Turnhout, 2016.
• (fr) Jacques Pimpaneau, Chine. Histoire de la littérature, Philippe Picquier, 1989.
• (fr) Léon Vandermeersch, « Vérité historique et langage de l'histoire en Chine », Extrême-Orient, Extrême-Occident, 1987, vol. 9, n° 9, pp. 16-17.