David Livingstone

Après recórrer durant uèch ans la region en fasent la siá activitat missionària, anèt dins lo desèrt de Kalahari e descobriguèt lo lac Ngami (1849) e Zambèzi. Entre los ans 1852 e 1856 entreprenguèt un viatge de l'Ocean Atlantic fins a l'Ocean Indian en descobrint las cascadas de Zambèzi (1855), batejadas amb lo nom de cascadas Victòria en onor de la reina d'Anglatèrra. David Livingstone se prepausèt de dobrir de rotas en Africa per facilitar lo prètzfach missionari e l'activitat comerciala, en considerant l'importància de la navegabilitat de Zamb��zi. Viatgèt en Anglatèrra per cercar d'assistents per lo sieu projècte e per editar un libre sus las siás expedicions, al temps que demissionava de la societat missionària que n'aviá fach partida fins alavetz.

Entre 1858 e 1863 explorèt prigondament la zòna compresa entre lo lac Nyassa e Zambèzi, mas descobriguèt que fins als rapids de Karabasa lo riu èra absoludament pas navegable, a causa d'una sèria de cascadas e rapids qu'en l'exploracion aviá ja fracassat en un viatge anterior. L'expedicion resultèt un fracàs e en ela moriguèron la majoritat dels amics de Livingstone, entre eles lo sieu fraire Charles e la siá molhèr Mary, que moriguèt lo jorn 29 d'abril de 1863 de disenteria. Quand tornèron en Anglatèrra en 1864 de l'expedicion al Zambèzi, foguèt durament criticat pels jornalistas, la que causa provoquèt que Livingstone aguès de grandas dificultats per aténher de sòus per contunhar las expedicions en Africa.

En març de 1866 tornèt en Africa per contunhar la siá expedicion. Aquela nòva expedicion partiguèt de l'illa de Zanzibar - qu'aperten actualament a Tanzania - per s'endintrar de contunh dins lo continent african ont descobriguèt los lacs de Bangwuelu e Moero e lo riu Lualaba, que foguèt a tòrt identificat per Livingstone coma Nil, mentre qu'es en fach un afluent de Còngo. Se va posteriorament seguir cap a las ribièras del lac Tanganyika.

A comptar d'alavetz e durant divèrses ans se sabèt pas res d'el, que causa lo jornal New York Herald organizèt per el una expedicion d'ajuda que foguèt fisada a Henry Morton Stanley, que, en 1871, atenguèt trobar David Livingstone a las còstas del lac, dins la vila de Ujiji. En aquela amassada Stanley prononcièt la siá famosa frasa: «Doctor Livingstone, supausi». Totes dos decidiguèron d'explorar amassa Tanganyika, fins qu'un an prenguèron après dos camins diferents.

Livingstone contunhèt las siás exploracions fins que moriguèt lo 1èr de mai de 1873 a causa d'una malària e d'una emorragia intèrna produsida per una obstruccion intestinala. Lo sieu cadavre foguèt transportat en Anglatèrra e enterrat a l'abadiá de Westminster mas ditz la legenda que lo sieu còr foguèt enterrat en Africa, abans de transportar lo cadavre.