Arle

Lo nom d’Arle deriva d’Arelate, mot d’origina celtica significant luec situat près de l’estanh^[1], per referéncia ais terrenhs sanhós qu'enròdan la ciutat. Durant l'Edat dau Fèrre (sègle VIIIen-IIen avans J.-C.), Arle èra un dei principaus oppida celtics de Mediterranèa^[2]. Vèrs 50 av. J.-C., Juli Cesar sona encara la ciutat Arelate dins sei Comentaris sus la Guèrra civila (I, 36, 4)^[3].

Se pòt qu'en latin tardiu, lo nom Arelate sia estat abreujat en Àrele, a l'origina de la fòrma occitana^[4]. La fòrma longa se conservèt dens lo nom dau parçan d'Arle, l'Arletés (Arlatés?).

Sos escainoms istorics son Arle lo Blanc a l'Edat Mejana e Arles en France ("Arles en França") abans 1789^[5].

Arle se situa a la broa de Ròse, ont comença son dèlta a la pòrta de Camarga. La vila la bastiguèron au sègle VI sus un ròc que domina la riba senèstra de Ròse e se desvolopèt vèrs l'oèst, sus la riba drecha (quartier de Trencatalha) puèi au Sud (quartiers dau Borg Vièlh, de la Roqueta e de Barriòu) e au Nòrd (quartiers de Montplaser e de Trebon). La preséncia de paluns a l'èst a limitat son desvolopament dins aquela direccion. La vila d'Arle es marcada fortament per la preséncia de Ròse que la còpa en dos e que demòra encara, a l'ora d'ara, una menaça a causa de seis aigats.

La vila se compausa de nòus quartiers:

• L'Autura

Coma son nom l'indica es lo quartier pus aut de la vila, e tanben lo pus ancian , poblat dempuèi lo sègle VI. Sei carrieras pichòtas son fòrça presadas dei toristas; es uèi situat dins lo sector sauvagardat de la vila.

• La Ciutat (quartièr de l'Ostau de vila)

Situat au centre de la vila, lo quartier de la ciutat ne foguèt lo centre religiós e politic dempuei l'antiquitat. Aquela denominacion, d’origina medievala, es uei rarament utilizada; se ditz ara quartier de l'ostau de vila en referéncia a un de seis edificis mai conegut. D'una granda riquessa arquitecturala es tanben fòrça animat, en particular durant la Feria Coma l’ensems dau centre vila, fa partit dau sector sauvagardat.

• Lo Mejan

Lo Mejan se situa entre lei quartiers de la Ciutat a l’èst e au sud, de la Roqueta a l’oèst e de Ròse au nòrd; lo quartier ocupa una superfícia modesta dau centre de la vila e son abitat se distinguís pauc dei quartiers vesins. Son istòria remonta a la renaissença medievala de la vila. Encuei, ambe l’arribada deis edicions Actes Sud, lo quartier a pres una orientacion culturala e aperten tanben au sector suvagardat de la vila^[6].

• La Roqueta

Sonat autrecòps, Borg dei Porcelets o Vielh Borg lo quartier de la Roqueta se situa entre Ròse, lo baloard Clemenceau e la carriera Gambetta. Lo nom de Borg deis Porcelets remonta au sègle XI quora lo quartier èra lo fèu dei senhors arlatencs. Lo tèrme de Vielh Borg li foguèt bailat per oposicion au quartier dau nòrd d’Arle creat pauc après e apelat lo Borg Nòu. Après estre estat un quartier de pescadors e de mestiers liats au flume dusca l’arrivada dau camin de fèrre au mitan dau sègle XIX, la Roqueta ambe seis ostaus estrechs e seis otèls particulars, es encuei un quartier de 2500 abitants que coneis un reviscòl important ambe l’implantacion de fòrça botigas e comèrcis^[7].

• La Cavalariá / Pòrtanhèl
• Lo Barriòl (au sud)
• Lo Trebon (au nòrd)
• Leis Aliscamps (a l'èst)
• Trencatalha (a l'oèst)

• Leis Arenas d'Arle, anfiteatre roman.
• Leis Aliscamps
• Glèisa de Sant Trefume
• Abadiá de Montmajor
• Obelisc d'Arle
• Vènus d'Arle

• Bertran Boisset (mitat sègle XIV-debuta sègle XV), erudit d'Arle, autor d'una cronica e d'un Tractat de destrar e d'atermenar.

La Via Tolosana dei camins de Sant Jacme debuta a Arle.

•   Portal de Provença