Ans 1760

1759-1762 : periòde malaisat per l'armada prussiana que deguèt abandonar una partida de son territòri e perdiguèt de desenaus de miliers d'òmes. Pasmens, leis Austrians e lei Rus mau capitèron de leis anientar.
1760 : en Japon, abdicacion dau shogun Tokugawa Ieshige au profiech de son fiu ainat Tokugawa Ieharu.
1761 : en Índia, batalha de Panipat entre Afgans e Marates. S'acabèt per una victòria afgana qu'empediguèt lei Marates de conquistar Delhi. Dins aquò, leis Afgans, tròp alunchats de son territòri, poguèron pas esplechar aqueu succès.
1761 : capitulacion de la garnison francesa de Pondichéry. Aquò permetèt ais Anglés de venir la poissança europèa principala dins la peninsula.
1762 : publicacion de Dau Contracte sociau ò Principes dau drech politic dau filosòf francés Jean-Jacques Rousseau (1712-1778). Òbra major dau periòde dei Lutz, afierma lo principi de la sobeiranetat dau pòble sostengut per lei nocions de libertat, d'egalitat e volontat generala. Aplicadas a partir de la Revolucion Francesa, aqueleis idèas fan partida de la basa de la màger part deis estats modèrnes.
1762 : « Miracle de l'Ostau de Brandeborg » : gràcias a la retirada de Russia en fòra dau conflicte après la mòrt d'Eisabèu de Russia, l'armada prussiana capitèt de rebutar leis Austrians e de tornar conquistar lei territòris perduts. Descorajats, leis Austrians demandèron la dubertura de negociacions de patz.

1762 : intrada en guèrra d'Espanha dins la Guèrra de Sèt Ans dins lo camp francoaustrian. Pasmens, leis Espanhòus, isolats, foguèron batuts mai d'un còp e perdiguèron L'Avana.
1763 : fin de la Guèrra de Sèt Ans. En Euròpa, s'acabèt amb una restauracion dau statu quo ante bellum. En revènge, dins lei colonias, veguèt la disparicion dau premier espaci coloniau francés que foguèt annexat per lei Britanics ò cedit ais Espanhòus coma compensacion de la pèrda de divèrsei colonias. Aquò permetèt au Reiaume Unit de venir la premiera poissança mondiala en plaça de França.
1764 : a la demanda dei Genovés, desbarcaments de tropas francesas en Corsega.
1765-1769 : temptativas d'invasion de Birmania per lei Chinés. Pasmens, leis armadas Qing foguèron batudas ò decimadas per lei malautiás^[1].
1768 : premiera observacion documentada de la Granda Barriera de Corau. Foguèt l'òbra dau navegaire francés Louis de Bougainville (1729-1811) (→ 1770).
1768-1769 : cession de Corsega a França per la Republica de Gènoa. En despiech de la resisténcia dei tropas de Pasquali Paoli, lei Francés conquistèron l'illa en 1769.
1769 : en Etiopia, afondrament definitiu de l'autoritat centrala dau negus e començament dau Temps dei Princes, un periòde de division que veguèt cada província importanta venir independenta.

1760 : redescubèrta de la toxicitat dau blanc de plomb per lo mètge Maurice Deshais-Gendron (→ 1777).
1761 : invencion de la percussion per lo mètge austrian Leopold Auenbrugger (1722-1809) permetent d'estudiar certanei modificacions dins lei cavitats toracicas e abdominalas.
1764 : durant una observacion de l'amàs globular M4, l'astronòm francés Charles Messier (1730-1817) veguèt plusors estelas dins l'amàs. Aquò permetèt de comprendre la natura d'aqueleis amàs d'estelas.
1765 : invencion de la premiera maquina de vapor utilizada coma un motor per l'engenhaire escocés James Watt (1736-1819). A l'origina, aquò èra destinat a pompar l'aiga dins lei minas tròp umidas per permetre l'utilizacion d'una maquina de Newcomen (1712). Pasmens, sa maquina conoguèt rapidament un nombre pus important d'aplicacions e favorizèt l'emergéncia dei premiereis industrias modèrnas a la fin dau sègle.
1765 : observacion d'una avança de Mercuri au nivèu de son perihèli a respècte de la trajectòria prevista per la mecanica classica. Inexplicat, aqueu fenomèn venguèt una enigma fins a l'aparicion de la mecanica relativisita (→ 1859 e 1916).
1766 : formulacion de la lèi de Titius-Bode enonciada per l'astronòm prussian Johann Daniel Titius (1729-1779). Depintava la posicion dei planetas dau Sistèma solar segon una seguida de rason 2. En despiech de son caractèr erronèu (confirmat au sègle seguent per la descubèrta de Neptun), aquela ipotèsi favorizèt la recèrca e la descubèrta deis asteroïdes car prevesiá la preséncia d'una planeta desconeguda entre leis orbitas de Mart e de Jupitèr.
1766 : presentacion a la Societat Reiala de Londres de sei trabalhs per lo quimista e fisician britanic Henry Cavendish (1731-1810) sus lei gas de l'èr. I demostrèt l'existéncia de plusors gas e isolèt per lo premier còp l'idrogèn. Capitèt tanben d'establir de relacions de densitat entre diferents gas (diidrogèn, gas carbonic...).

• Guèrra de Sèt Ans.

1. ↑ (en) Charles Patterson Giersch, Asian borderlands: the transformation of Qing China's Yunnan frontier, Harvard University Press (2006), pp. 101–110.