Naar inhoud springen

Wijs

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Wijs of modus is een grammaticale categorie waarmee de relatie wordt aangegeven tussen een werkwoord en de werkelijkheid. In veel talen komt wijs tot uitdrukking in de morfologie, meer bepaald de vervoeging van de werkwoorden. Hoewel wijs theoretisch gescheiden wordt van andere categorieën die bij de vervoeging een rol spelen (met name tijd en aspect), drukken concrete werkwoordsvormen veelvuldig meerdere van deze concepten tegelijk uit.

Voorbeelden van wijzen in het Nederlands zijn de indicatief (aantonende wijs), de imperatief (gebiedende wijs) en de conjunctief (aanvoegende wijs).

In het Latijn worden de volgende modi (meervoud van modus) gebruikt: indicativus, coniunctivus, conditionalis, imperativus, infinitivus, participium, supinum, gerundium en gerundivum. In het Oudgrieks daarnaast ook nog de optativus, in het Sanskriet de injunctief en in het Hongaars de adhortatief.

Werkwoordswijzen
modus wijs voorbeeld
infinitief onbepaalde wijs lopen
participium deelwoord lopend
gelopen
indicatief aantonende wijs ik loop
imperatief gebiedende wijs loop
conjunctief aanvoegende wijs dat hij lope
conditionalis voorwaardelijke wijs Als (conditie), zou hij lopen
Als (conditie), liep hij
optatief wensende wijs moge hij lopen
gerundium verbaal substantief het lopen
gerundivum verbaal adjectief er moet worden gelopen
supinum verbaal substantief om te lopen