Brontekst bekijken van Zuid-Amerika

U hebt geen toestemming om deze pagina te bewerken, want:
U heeft geen bewerkingsrechten
De opgegeven reden van uw blokkering luidt: Open proxy - Nadere informatie.

Indien u enkel Wikipedia wenst te lezen is dit van geen enkel belang. U heeft toegang tot alle aanwezige informatie.
U klikte op een link om een pagina op Wikipedia te bewerken, hetzij om de tekst daarvan aan te passen, hetzij om een nieuw artikel aan te maken. U kunt dit (op dit moment) niet doen omdat u geblokkeerd bent. Als u Wikipedia enkel wenst te lezen mist u niets.
- Niet aangemelde gebruiker: indien u geen gebruik maakt van een gebruikersaccount en u krijgt deze melding, dan is uw externe IP-adres geblokkeerd. Een IP-adres is een nummer waarmee uw computer op het internet kan worden geïdentificeerd. Dat van u is 206.189.44.186. Als er problemen zijn met anonieme gebruikers, zoals in het geval van vandalisme, wordt daarvan soms het IP-adres geblokkeerd. Dit is niet noodzakelijkerwijs persoonlijk bedoeld. Veel mensen delen hun IP-adres met andere gebruikers. Dit is bijna zeker het geval indien u via een school of bedrijf met het internet bent verbonden. Ongewenste bewerkingen van iemand anders kunnen helaas de reden zijn dat u nu geen bewerkingsrechten heeft. Ook kan het zijn dat uw IP-adres is geblokkeerd omdat u via een mobiele internetverbinding bewerkingen in Wikipedia wilt uitvoeren. Mobiele netwerken wijzen dynamische IP-adressen toe die om beveiligingsredenen standaard zijn geblokkeerd voor anonieme bewerkingen.
  - Oplossing: sommige blokkeringen worden opgelegd voor een korte periode. Kijk in het logboek tot wanneer de blokkering loopt. U kunt daar ook zien welk type blokkering is opgelegd. Ziet u de vermelding alleen anoniemen staan, dan zult u wel bewerkingsrechten hebben indien u inlogt als een geregistreerde gebruiker. Ziet u ook de vermelding aanmaken account geblokkeerd, dan kunt u via uw huidige internetverbinding geen account aanmaken. Is deze laatste vermelding er echter niet, dan kunt u gewoon een gebruikersaccount aanmaken. Informatie over andere oplossingen vindt u op de pagina Oplossingen voor geblokkeerde gebruikers.
- Geregistreerde gebruiker: uw gebruikersaccount kan geblokkeerd zijn. Als u niet weet waarom u geblokkeerd bent, kijk dan op uw overlegpagina. Mogelijk vindt u daar een toelichting. Ook kunt u tijdens een blokkade uw overlegpagina blijven bewerken en kunt u daar vragen stellen over de reden van de blokkade; tenzij u deze mogelijkheid expliciet is ontnomen.
Voor verdere vragen kunt u contact opnemen met het e-mailteam van de Nederlandstalige Wikipedia. Als u een geregistreerde gebruiker bent, vermeld dan ook een link naar uw gebruikerspagina.
Uw IP-adres bevindt zich in een bereik dat op alle wiki’s van de Wikimedia Foundation geblokkeerd is.
Deze blokkade is ingesteld door ‪EPIC‬. De opgegeven reden is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
- Aanvang blokkade: 2 jul 2024 09:48
- Einde blokkade: 2 jul 2025 09:48
Uw huidige IP-adres is 206.189.44.186. Het geblokkeerde bereik is 206.189.32.0/20.
Vermeld alle bovenstaande gegevens als u ergens op deze blokkade reageert. Als u denkt dat u per abuis bent geblokkeerd, kunt u aanvullende informatie en instructies vinden in het algemene beleid Geen open proxy’s.
Anders kunt u om de blokkering bespreken een verzoek om beoordeling op Meta-Wiki plaatsen. U kunt ook een e-mail sturen naar de VRT-wachtrij van de stewards op stewards@wikimedia.org met daarin alle bovenstaande gegevens.
U kunt de brontekst van deze pagina bekijken en kopiëren.
{{Infobox continent
| naam                = Zuid-Amerika
| locatie             = South America (orthographic projection).svg
| locatieonderschrift = Zuid-Amerika ten opzichte van andere continenten
| oppervlakte         = 17.840.000
| inwoners            = 418 miljoen
| dichtheid           = 23
| landen              = 12/13<ref>Afhankelijk van het gebruik van de Darién Gap of het Panamakanaal als grens tussen Noord- en Zuid-Amerika, kan Panama bij Zuid-Amerika gerekend woren.</ref>
| tijdzone-west       = [[UTC−6]] ([[Ecuador]])
| tijdzone-oost       = [[UTC−2]] ([[Brazilië]])
| portaal             = Zuid-Amerika
}}
'''Zuid-Amerika''' is een [[continent]] op het [[zuidelijk halfrond]], ten zuiden van [[Noord-Amerika]] en ten noorden van [[Antarctica]]. Het continent wordt in het westen door de [[Grote Oceaan]] en in het oosten door de [[Atlantische Oceaan]] begrensd.

== Definitie ==
Zuid-Amerika wordt van Noord-Amerika gescheiden door de [[Darién (regio)|Darién Gap]] op de grens van [[Colombia]] en [[Panama (land)|Panama]]. Soms wordt het [[Panamakanaal]] als grens vermeld, in dat geval behoort de oostelijke helft van Panama tot Zuid-Amerika. Hoewel verschillende [[Caraïben|Caribische]] eilanden, waaronder [[Aruba]], [[Bonaire]], [[Curaçao (hoofdbetekenis)|Curaçao]], [[Trinidad en Tobago]] geologisch gezien op het Zuid-Amerikaans [[continentaal plat]] liggen worden zij in de praktijk tot het Caribische deel van Noord-Amerika gerekend.{{Bron?||2021|03|17}} De Venezolaanse [[Federale gebieden]] en de Colombiaanse eilandengroepen in de [[Caraïbische Zee]] gelden dan weer als Zuid-Amerikaans.

Enkele Zuid-Amerikaanse landen hebben eilandengroepen die buiten het continentaal plat liggen. Zo heeft [[Brazilië]] de eilandengroep [[Fernando de Noronha]] in de [[Atlantische Oceaan]] en [[Ecuador]] de [[Galapagoseilanden]] in de [[Grote Oceaan]]. Deze gebieden worden doorgaans tot Zuid-Amerika gerekend, evenals de buiten het continentaal plat liggende Britse gebiedsdeel van [[Zuid-Georgia en de Zuidelijke Sandwicheilanden]]. Het tot [[Chili]] behorende [[Paaseiland]] wordt meestal samen met de [[Pitcairneilanden]] eerder als deel van [[Oceanië]] gerekend.

=== Overlap met Latijns-Amerika ===
In de Spaans- en Engelstalige wereld is het gebruikelijke de beide Amerika's als één continent te beschouwen, maar in het Nederlands worden Noord- en Zuid-Amerika vaak als twee verschillende continenten gezien. In het dagelijks spraakgebruik wordt Zuid-Amerika soms verward met [[Latijns-Amerika]]. Hoewel er een grote overlap is, omvat Latijns-Amerika grote delen van Noord-Amerika, terwijl de Nederlands- en Engelstalige delen van Zuid-Amerika niet altijd onder Latijns-Amerika gezien worden.

== Geografie ==
De totale oppervlakte van Zuid-Amerika bedraagt 17.840.000&nbsp;km².

=== Geologie ===
Zuid-Amerika is onderdeel [[Zuid-Amerikaanse plaat]]. Het continent is opgebouwd uit een kern die bestaat uit een aantal [[Proterozoïcum|Proterozoïsche]] [[kraton (geologie)|kratons]] waaromheen het continent gegroeid is. In het westen bevindt zich de [[Andes]], die gevormd wordt door de [[subductie]] van [[oceanische korst]] onder de [[Grote Oceaan]] onder het Zuid-Amerikaanse continent.

=== Landen en gebieden ===
[[Bestand:Kaart Zuid Amerika.jpg|thumb|300px|Kaart van Zuid-Amerika.]]
{{Link portaal|Zuid-Amerika}}
''Tot Zuid-Amerika behoren geografisch gezien de volgende gebieden:''

==== Onafhankelijke landen ====
{{Kolommen lijst| breedte=15| aantal=3| compact=Ja| inhoud=
* {{AR}}
* {{BO}}
* {{BR}}
* {{CL}}
* {{CO}}
* {{EC}}
* {{GY}}
* {{PA}} (*)
* {{PY}}
* {{PE}}
* {{SR}}
* {{UY}}
* {{VE}}
}}
(*) Wanneer het Panamakanaal als grens wordt gebruikt, ligt de Panamese provincie [[Darién (provincie)|Darién]] in Zuid-Amerika.

==== Afhankelijke gebieden ====
* {{FK}}
* {{GF}}
* {{GS}}
* {{NO-VLAG}} [[Bouveteiland]]<ref>https://unstats.un.org/unsd/methodology/m49/</ref>

=== Klimaat ===
[[Bestand:South America Köppen Map.png|thumb|300px|Recente kaart van de [[Klimaatclassificatie van Köppen|klimaatclassificatie van Köppen-Geiger]].]]
[[Bestand:Bariloche- Argentina2.jpg|thumb|300px|Landschap in Zuid-Argentinië.]]
Zuid-Amerika ligt voor een deel in een [[Tropen (geografie)|warme of tropische]] zone (tot ongeveer de [[Steenbokskeerkring]]) en voor een deel in een [[Gematigd klimaat|gematigde]] zone (ten zuiden van de Steenbokskeerkring). Vrijwel alle [[klimaatzone]]s (van tropisch regenklimaat tot polair toendraklimaat) komen voor in Zuid-Amerika. Vgl. de [[klimaatclassificatie van Köppen]]

Zo heeft de Andes een [[hooggebergteklimaat]]. Ten oosten van de Andes zijn de variaties in de natuurlijke begroeiing groot. Het grootste gedeelte van het continent heeft een [[tropisch klimaat]] met als natuurlijke begroeiing [[regenwoud]]. In het zuiden gaat het regenwoud over in de [[Pampa (vlakte)|pampa's]] en nog zuidelijker in nog [[gematigd klimaat|gematigder]] begroeiing.

=== Metropolen ===
[[Metropool (stad)|Metropolen]] van Zuid-Amerika zijn:
{{Kolommen lijst| breedte=15| aantal=3| compact=Ja| inhoud=
* [[Asunción (stad)|Asunción]]
* [[Belo Horizonte (gemeente)|Belo Horizonte]]
* [[Belém (Pará)|Belém]]
* [[Bogota (stad)|Bogota]]
* [[Brasilia]]
* [[Bucaramanga]]
* [[Buenos Aires (stad)|Buenos Aires]]
* [[Cali]]
* [[Caracas]]
* [[Córdoba (Argentinië)|Córdoba]]
* [[Curitiba (gemeente)|Curitiba]]
* [[Fortaleza (gemeente)|Fortaleza]]
* [[Guayaquil]]
* [[La Paz (stad, Bolivia)|La Paz]]
* [[Lima (stad)|Lima]]
* [[Maceió (gemeente)|Maceió]]
* [[Maracaibo]]
* [[Medellín (Colombia)|Medellín]]
* [[Montevideo (Uruguay)|Montevideo]]
* [[Natal (Brazilië)|Natal]]
* [[Porto Alegre (gemeente)|Porto Alegre]]
* [[Recife]]
* [[Rio de Janeiro (stad)|Rio de Janeiro]]
* [[Salvador (stad)|Salvador]]
* [[Santa Cruz de la Sierra (Bolivia)|Santa Cruz]]
* [[Santiago (Chili)|Santiago]]
* [[Santos (gemeente)|Santos]]
* [[São Paulo (stad)|São Paulo]]
* [[Teresina (gemeente)|Teresina]]
* [[Valencia (Venezuela)|Valencia]]
}}

== Geschiedenis ==
{{Zie hoofdartikel|Geschiedenis van Zuid-Amerika}}
De eerste nederzettingen in Zuid-Amerika worden gedateerd rond 15.000 v.Chr. en lagen in de kustzone van Ecuador en Peru. Rond 2700 v.Chr. werd in [[Caral]] de eerste stad met stenen huizen gebouwd. Door de ontwikkeling van [[aardewerk]] krijgt men de mogelijkheid voedsel langer te bewaren, zodat ook de inlandse valleien in de Andes gekoloniseerd kunnen worden.

Antieke beschavingen zijn de [[Chavin-cultuur]] (1700 - 300 v.Chr.), de [[Mochica-cultuur]] (0 - 750 n.Chr.) en de [[Nazca-cultuur]] (200 v.Chr. - 1000 n.Chr.), alle in Peru.

De [[Inca's]] heersten van 1438 tot 1532 over een groot gebied dat van Noord-Chili tot Ecuador liep. Hun rijk werd centralistisch geregeerd door een keizer vanuit [[Cuzco (stad)|Cuzco]]. Hoewel de beschaving een hoog niveau had bereikt waren sommige uitvindingen zoals het wiel bij de Inca's niet bekend.

In een poging om een zeeroute naar India te openen, stak [[Christoffel Columbus]] in 1492 de Atlantische Oceaan over en ontdekte de Grote Antillen. De eerste expeditie werd gevolgd door een tweede, toen een derde. Hij legde de route van zijn derde expeditie veel verder naar het zuiden van de landen die hem al bekend waren en ontdekte het eiland Trinidad, waarbij hij een schip tussen het eiland en een onbekende kust leidde. De Spanjaarden waren verrast dat het water erlangs bijna zoet was. De admiraal schreef in zijn dagboek: "... Zo'n krachtige rivier zou alleen op het vasteland kunnen bestaan, en er is nog steeds een continent in het zuiden."

Na Columbus gingen talrijke Spaanse expedities naar Zuid-Amerika op zoek naar nieuw land en nieuwe rijkdommen - goud en sieraden.

In de 16e eeuw begonnen [[Spanje|Spaanse]] en [[Portugal|Portugese]] ontdekkingsreizigers de Zuid-Amerikaanse oostkust te verkennen. Gelokt door verhalen van een gouden rijk in het binnenland begaven ze zich steeds verder landinwaarts. Voor de lokale bevolking waren de [[bacteriën]] die de Europeanen meebrachten een ongekende ramp. Schattingen geven aan dat misschien meer dan twee derde van de Indiaanse bevolking aan voor hen onbekende ziekten als de [[pest (ziekte)|pest]], waartegen ze geen resistentie hadden, stierf. Daaropvolgend lukte het de Spaanse ontdekkingsreiziger [[Francisco Pizarro]] in 1532 met een klein legertje het grootste deel van het Incarijk te veroveren door de keizer gevangen te nemen. Tot 1572 hielden de Inca's in delen van hun rijk stand tegen de Spanjaarden. Een zo'n afgelegen uitwijkoord was [[Machu Picchu]].

Zuid-Amerika was in 1494 met het [[verdrag van Tordesillas]] tussen de Portugezen en Spanjaarden verdeeld. [[Brazilië]] werd Portugees, de rest Spaans. In de eeuwen daarop viel Zuid-Amerika langzaam in handen van de beide koloniale machten, hoewel ook andere Europese landen, met name [[Engeland]] en [[Nederland]], enige invloed hadden. Toen de [[Verenigde Staten]] in 1776 onafhankelijk werden werd de roep om onafhankelijkheid in Zuid-Amerika ook sterker. De bezetting van Spanje door [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] in 1808 bood de gelegenheid onafhankelijkheidsoorlogen te beginnen. Een bekend leider van de onafhankelijkheid was [[Simón Bolívar]]. De decennia die volgden werden gekenmerkt door grote politieke instabiliteit: vrijwel overal braken burgeroorlogen uit en de verenigde republieken vielen uiteen in een lappendeken van staten. Pas in de laatste decennia van de 19e eeuw stabiliseerde Latijns-Amerika; in vele landen kwamen [[oligarchie|oligarchische]] regimes aan de macht, die onder het motto van [[Orden y Progreso]] ("orde en vooruitgang") economische voorspoed maar ook brute onderdrukking brachten.

Rond de [[1930-1939|jaren dertig]] werden de oligarchische regimes in de meeste landen afgelost door [[populisme|populistische]] regeringen, waarvan die van [[Juan Perón]] wellicht het bekendste is. In de [[1950-1959|jaren vijftig]] werden de meeste van deze regimes vervangen door regeringen die meer democratisch waren, maar ook instabieler. Gevolg was dat staatsgrepen plaatsvonden die militaire dictaturen vestigden die berucht werden om hun [[mensenrechten]]schendingen. In de [[Koude Oorlog]] en met name na de [[Cubaanse revolutie]] vreesden de Verenigde Staten [[communisme|communistische]] invloeden in [[Latijns-Amerika]]. Ze bemoeiden zich met de politieke situatie, waarbij vaak steun aan militaire dictaturen werd verleend. Over de buitenlandse politiek van de Verenigde Staten wordt soms gesproken als de [[Monroe-doctrine]] waarin Zuid-Amerika als de "achtertuin" van het land wordt opgevat, als rechtvaardiging voor inmenging. In de [[1980-1989|jaren tachtig]] raakten de meeste landen in een diepe economische crisis. Landen konden hun schulden niet meer afbetalen, wat tot [[hyperinflatie]] leidde. De militaire regimes konden niet langer standhouden en het grootste deel van Zuid-Amerika kreeg een democratisch bewind. Tegen het eind van de 20e eeuw en het begin van de 21e eeuw raakten veel Latijns-Amerikanen gedesillusioneerd met het neoliberale economische systeem, en werden er in diverse landen linkse kandidaten tot president gekozen. Een bekend voorbeeld is de Venezolaanse president [[Hugo Chávez]].

== Demografie ==
=== Taal ===
In Brazilië spreekt men [[Portugees]]; in Frans-Guyana [[Frans]]; in Guyana, Zuid-Georgia, op de Falklandeilanden [[Engels]]; in Suriname [[Nederlands]]. Alle andere landen zijn [[Spaans]]talig. Daarnaast worden er in verschillende landen nog enkele oude inheemse talen, als [[Guaraní (taal)|Guaraní]] en [[Quechua (taal)|Quechua]] gesproken.
De Spaans, Portugees en Frans sprekende landen behoren met [[Mexico (land)|Mexico]] en andere Frans- en Spaanstalige landen in [[Midden-Amerika]] tot [[Latijns-Amerika]]. Guyana en Suriname worden zo wél tot Zuid-Amerika, maar niet tot Latijns-Amerika gerekend.

=== Etnische samenstelling ===
Tot de [[15e eeuw]] werd Zuid-Amerika uitsluitend bevolkt door de [[Inheemse bevolking|oorspronkelijke bewoners]], de [[Indianen]]. Sindsdien heeft een grootschalige vermenging plaatsgevonden. De hedendaagse Zuid-Amerikaanse bevolking bestaat uit Europese, Inheemse en Afrikaanse elementen. In de centrale Andes is de Inheemse bevolking vaak nog in de meerderheid, grote indianenvolken in de Andes zijn de [[Quechua (volk)|Quechua]], [[Aymara (volk)|Aymara]] en [[Mapuche (volk)|Mapuche]]. Ook in het dunbevolkte [[Amazonebekken|Amazonegebied]] vormt de Inheemse bevolking nog een meerderheid. In de landen van de [[Zuidkegel]] is het Europese aandeel van de bevolking het grootst. Aan de Grote Oceaankust en in de [[Guyana's]] leven bovendien relatief veel mensen van [[Azië|Aziatische]] afkomst. In Peru wonen relatief veel immigranten uit [[Japan]] (de ''peruano-japonés'' of ''nipo-peruano'') en in Venezuela uit [[Libanon]]. Venezuela heeft zo'n 341.000 tot 500.000 inwoners van Libanese afkomst.

=== Inwoners ===
Zuid-Amerika heeft 424 miljoen inwoners anno 2016.<ref>http://www.worldometers.info/world-population/south-america-population/</ref> Brazilië is het volkrijkste land.

== Economie ==
=== Landbouw ===
[[Bestand:Faz S Sofia canavial 090607 REFON.JPG | thumb | Suikerrietplantage in [[São Paulo (staat)|São Paulo]]. In 2018 was Brazilië met 746 miljoen ton de grootste producent ter wereld. Zuid-Amerika produceert de helft van het suikerriet in de wereld.]]
[[Bestand:SojaBrasnorte.jpg | thumb | Soja-plantage in [[Mato Grosso (staat)|Mato Grosso]]. In 2020 was Brazilië met 130 miljoen ton de grootste producent ter wereld. Zuid-Amerika produceert de helft van alle sojabonen in de wereld.]]

De vier landen met de grootste landbouw in Zuid-Amerika zijn [[Brazilië]], [[Argentinië]], [[Chili]] en [[Colombia]]:
* Brazilië is 's werelds grootste producent van [[suikerriet]], [[sojaboon]], [[Koffie (Coffea)|koffie]], [[sinaasappel]], [[guaraná]], [[açaí]] en [[paranoot]]; is een van de vijf grootste producenten van [[maïs]], [[papaja]], [[tabak]], [[ananas]], [[Banaan (vrucht)|banaan]], [[katoen]], [[gewone boon]], [[kokosnoot]], [[watermeloen]] en [[Citroen (vrucht)|citroen]]; en is een van de 10 grootste producenten ter wereld van [[Cacaoboom|cacao]], [[cashewnoot]], [[avocado]], [[Kaki (plant)|kaki]], [[Mango (soort)|mango]], [[guave]], [[rijst]], [[Sorghum (graansoort)|sorghum]] en [[tomaat]];
* Argentinië is een van de vijf grootste producenten ter wereld van [[sojaboon]], [[maïs]], [[zonnebloem]], [[Citroen (vrucht)|citroen]] en [[Peer (plant)|peer]], een van 's werelds 10 grootste producenten van [[gerst]], [[druif]], [[artisjok]], [[tabak]] en [[katoen]] en een van 's werelds 15 grootste producenten van [[tarwe]], [[suikerriet]], [[Sorghum (graansoort)|sorghum]], en [[grapefruit]];
* Chili is een van 's werelds top vijf producenten van [[Kers (fruit)|kers]] en [[cranberry]] en een van 's werelds top 10 producenten van [[druif]], [[Appel (vrucht)|appel]], [[Kiwi (fruit)|kiwi]] en [[Prunus persica|perzik]], gericht op de export van hoogwaardig fruit;
* Colombia is een van 's werelds vijf grootste producenten van [[Koffie (Coffea)|koffie]], [[avocado]] en [[palmolie]], en een van 's werelds 10 grootste producenten van [[suikerriet]], [[Banaan (vrucht)|banaan]] en [[Ananas comosus|ananas]];
* [[Peru]] is een van de vijf grootste producenten van [[avocado]], [[bosbes]], [[artisjok]] en [[asperge]], een van 's werelds 10 grootste producenten van [[Koffie (Coffea)|koffie]], een van de 15 grootste producenten ter wereld van [[aardappel]] en [[ananas]], en heeft ook een aanzienlijke productie van [[druif]], [[suikerriet]], [[rijst]], [[Banaan (vrucht)|banaan]], [[maïs]] en [[maniok]]; de landbouw is opmerkelijk gediversifieerd;
* De landbouw in [[Paraguay]] is momenteel in ontwikkeling, momenteel de zesde grootste producent van [[sojaboon]] ter wereld en komt op de lijst van de 20 grootste producenten van [[maïs]] en [[suikerriet]].<ref>[http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC/ Productie van Zuid-Amerikaanse landen in 2018, door FAO]</ref>

=== Vee ===
[[Bestand:Perdigao.jpg|thumb|Vrachtwagen van een vleesbedrijf in Brazilië. Zuid-Amerika produceert 20% van 's werelds rundvlees en kip.]]
[[Brazilië]] is 's werelds grootste exporteur van [[kippenvlees]]: 3,77 miljoen ton in 2019.<ref>[https://www.aviculturaindustrial.com.br/imprensa/conheca-os-3-paises-que-desafiam-o-brasil-nas-exportacoes-de-frango/20200122-093443-o532 Maak kennis met de 3 landen die Brazilië uitdagen bij de export van kip]</ref><ref>[http://www.farmnews.com.br/mercado/maiores-exportadores-de-carne-de-frango/ De grootste exporteurs van kippenvlees tussen 2015 en 2019]</ref> Het land is de eigenaar van de tweede kudde van het grootste vee ter wereld, 22,2% van de wereldkudde. Het land was de op een na grootste producent van [[rundvlees]] in 2019, verantwoordelijk voor 15,4% van de wereldproductie.<ref>[https://www.beefpoint.com.br/ibge-rebanho-de-bovinos-tinha-21823-milhoes-de-cabecas-em-2016/ IBGE: De rundveestapel telde 218,23 miljoen stuks in 2016]</ref> Het was ook de derde grootste producent van [[Melk (drank)|melk]] ter wereld in 2018. Dit jaar produceerde het land 35,1 miljard liter.<ref>[https://web.archive.org/web/20210418022748/https://agronews.tv.br/ Brazilië is de 3e melkproducent ter wereld, standaard Europese overtreft in sommige gemeenten]</ref> In 2019 was Brazilië de vierde grootste producent van [[varkensvlees]] ter wereld, met bijna 4 miljoen ton.<ref>[https://www.farmnews.com.br/mercado/principais-paises-produtores-de-carne-suina/ Topvarkensproducerende landen tussen 2017 in schattingen voor 2019]</ref>

In 2018 was [[Argentinië]] de vierde grootste producent van [[rundvlees]] ter wereld, met een productie van 3 miljoen ton (na alleen de Verenigde Staten, Brazilië en China). [[Uruguay]] is ook een grote vleesproducent. In 2018 produceerde het 589.000 ton rundvlees.<ref>[http://www.fao.org/faostat/en/#data/QL/ Productie van Argentinië in Uruguay in 2018, por FAO]</ref>

Bij de productie van [[kippenvlees]] behoort Argentinië tot de 15 grootste producenten ter wereld en Peru en Colombia tot de 20 grootste. Bij de productie van [[rundvlees]] is Colombia een van de 20 grootste producenten ter wereld. Bij de productie van [[honing]] behoort Argentinië tot de vijf grootste producenten ter wereld en Brazilië bij de 15 grootste. In termen van productie van [[koemelk]], behoort Argentinië tot de 20 grootste producenten ter wereld.<ref>[http://www.fao.org/faostat/es/#data/QL/ Productie van vlees en melk, door FAO]</ref>

=== Mijnbouw ===
[[Bestand:Brasil - Ametista do Sul - Piedra amatista.jpg|thumb|Amethistmijn in [[Ametista do Sul]]. Zuid-Amerika is een belangrijke producent van edelstenen zoals amethist, topaas, smaragd, aquamarijn en toermalijn]]
[[Bestand:Mina de Chuquicamata, Calama, Chile, 2016-02-01, DD 110-112 PAN.JPG|thumb|left|Kopermijn in Chili. Zuid-Amerika produceert meer dan de helft van het koper in de wereld]]
[[Bestand:Itabira MG Brasil - Mina de Ferro da Vale - panoramio.jpg|thumb|left|IJzermijn in [[Minas Gerais]]. Brazilië is de op een na grootste exporteur van ijzererts ter wereld.]]

[[Chili]] draagt ongeveer een derde bij aan de wereldproductie van [[Koper (element)|koper]]. In 2018 was [[Peru]] de op een na grootste producent van [[zilver]] en [[Koper (element)|koper]] ter wereld en de zesde producent van [[goud]] (de drie metalen die de meeste waarde genereren), evenals zijnde 's werelds derde grootste producent van [[Zink (element)|zink]] en [[Tin (element)|tin]] en vierde van [[Lood (element)|lood]]. [[Brazilië]] is 's werelds tweede grootste exporteur van [[ijzererts]], bezit 98% van de bekende reserves van [[niobium]] in de wereld en is een van 's werelds top vijf producenten van [[bauxiet]], [[mangaan]] en [[Tin (element)|tin]]. [[Bolivia]] is 's werelds vijfde grootste producent van [[Tin (element)|tin]], de zevende grootste [[zilver]] producent en de achtste grootste [[Zink (element)|zink]] producent ter wereld.<ref>[http://www.miningweekly.com/article/the-state-of-mining-in-south-america-an-overview-2013-06-21]</ref><ref>[http://www.anm.gov.br/dnpm/publicacoes/serie-estatisticas-e-economia-mineral/anuario-mineral/anuario-mineral-brasileiro/amb_2018_ano_base_2017 Braziliaanse mineralenlijst 2018]</ref>

=== Olie en gas ===
Bij de productie van [[aardolie]] was Brazilië in 2019 de tiende olieproducent ter wereld, met 2,8 miljoen vaten / dag. Op de eenentwintigste plaats Venezuela, met 877 duizend vaten / dag, Colombia op de 22e met 886 duizend vaten / dag, Ecuador op de 28e met 531 duizend vaten / dag en Argentinië. 29 met 507 duizend vaten / dag. Aangezien Venezuela en Ecuador weinig olie verbruiken en het grootste deel van hun productie exporteren, maken ze deel uit van [[OPEC]]. Venezuela registreerde een scherpe daling van de productie na 2015 (waar het 2,5 miljoen vaten / dag produceerde), in 2016 gedaald tot 2,2 miljoen, in 2017 tot 2 miljoen, in 2018 tot 1,4 miljoen en in 2019 tot 877 duizend, door gebrek aan investeringen.<ref>[https://www.eia.gov/international/data/world/petroleum-and-other-liquids/annual-petroleum-and-other-liquids-production?pd=5&p=0000000000000000000000000000000000vg&u=0&f=A&v=mapbubble&a=-&i=none&vo=value&&t=C&g=00000000000000000000000000000000000000000000000001&l=249-ruvvvvvfvtvnvv1vrvvvvfvvvvvvfvvvou20evvvvvvvvvvnvvvs0008&s=94694400000&e=1546300800000 Productie van ruwe olie inclusief Lease Condensate 2019]</ref>

Bij de productie van [[aardgas]] produceerde Argentinië in 2018 1.524&nbsp;bcf (miljard kubieke voet), Venezuela 946, Brazilië 877, Bolivia 617, Peru 451, Colombia 379.<ref>[https://www.eia.gov/international/data/world/natural-gas/dry-natural-gas-production?pd=3002&p=00g&u=0&f=A&v=mapbubble&a=-&i=none&vo=value&&t=C&g=00000000000000000000000000000000000000000000000001&l=249-ruvvvvvfvtvnvv1vrvvvvfvvvvvvfvvvou20evvvvvvvvvvnvvvs0008&s=315532800000&e=1546300800000 Aardgasproductie]</ref>

=== Industrieën ===
[[Bestand:EMS - panoramio.jpg|thumb|left|EMS, de grootste Braziliaanse farmaceutische industrie]]
[[Bestand:Planta Braskem.jpg|thumb|[[Braskem]], de grootste Braziliaanse chemische industrie]]
[[Bestand:Sede Neugebauer.jpg|thumb|left|200px|Neugebauer chocoladefabriek in [[Arroio do Meio]]. Zuid-Amerika is gespecialiseerd in voedselverwerking]]
[[Bestand:CSN01.jpg|thumb|Staalindustrie [[Companhia Siderúrgica Nacional|CSN]], in [[Volta Redonda]]. Brazilië is een van de 10 grootste staalproducenten ter wereld en Argentinië een van de 30 grootste]]
[[Bestand:Mercedes-Benz Brazil Central Office (2012).jpg|thumb|left|200px|Mercedes-Benz-fabriek in [[São Paulo (stad)|São Paulo]]. Mexico en Brazilië behoren tot de 10 grootste autofabrikanten ter wereld en Argentinië tot de 30 grootste.]]
[[Bestand:Distrito Industrial, Franca (SP), Brazil.jpg|thumb|Portiek van de Democrata herenschoenenfabriek, in [[Franca (gemeente)|Franca]]. Brazilië is de vierde grootste schoenenfabrikant ter wereld]]

De [[Wereldbank]] geeft elk jaar een lijst van de belangrijkste producerende landen op basis van de totale productiewaarde. Volgens de lijst van 2019 heeft Brazilië de dertiende meest waardevolle industrie ter wereld ($&nbsp;173,6 miljard), Venezuela de dertigste ($&nbsp;58,2 miljard, wat voor deze waarde afhankelijk is van olie), Argentinië 31 de grootste ($&nbsp;57,7 miljard), Colombia de 46 grootste ($&nbsp;35,4 miljard), Peru de 50 grootste ($&nbsp;28,7 miljard) en Chili de 51 grootste ($&nbsp;28,3 miljard).<ref>[https://data.worldbank.org/indicator/NV.IND.MANF.CD?most_recent_value_desc=true Productie, toegevoegde waarde (huidige US $)]</ref>

In Zuid-Amerika krijgen maar weinig landen een projectie op het gebied van industriële activiteit: Brazilië, Argentinië en, minder opvallend, Chili.De industrialisatie van deze landen begon laat te beginnen en kreeg een grote impuls van de Tweede Wereldoorlog: dit belette de strijdende landen om de producten te kopen die ze gebruikten om te importeren en exporteren wat ze produceerden. Door te profiteren van de overvloedige lokale grondstoffen, lage lonen die aan de beroepsbevolking worden betaald en een zekere specialisatie van immigranten, konden landen als Brazilië en Argentinië, maar ook Venezuela, Chili, Colombia en Peru, grote industrieparken realiseren. Over het algemeen zijn er in deze landen industrieën die weinig kapitaal en eenvoudige technologie nodig hebben voor hun installatie, zoals de voedsel- en textielindustrie. De basisindustrieën (staal, enz.), Evenals de metallurgische en mechanische industrieën vallen ook op.

De industrieparken van Brazilië, Argentinië en Chili vertonen echter een veel grotere diversiteit en verfijning en produceren geavanceerde technologische producten. In de rest van de landen van Zuid-Amerika industrieën die primaire producten verwerken voor de export hebben de overhand.

Brazilië is de industriële leider in Zuid-Amerika. In [[voedingsindustrie]] was Brazilië in 2019 de op een na grootste exporteur van bewerkte voedingsmiddelen ter wereld.<ref>[https://alimentosprocessados.com.br/industria-na-sociedade-brasileira.php A indústria de alimentos e bebidas na sociedade brasileira atual]</ref><ref>[https://g1.globo.com/economia/noticia/2020/02/18/faturamento-da-industria-de-alimentos-cresceu-67percent-em-2019.ghtml Faturamento da indústria de alimentos cresceu 6,7% em 2019]</ref><ref>[https://agenciabrasil.ebc.com.br/economia/noticia/2020-02/industria-de-alimentos-e-bebidas-faturaram-r-6999-bi-em-2019 https://agenciabrasil.ebc.com.br/economia/noticia/2020-02/industria-de-alimentos-e-bebidas-faturaram-r-6999-bi-em-2019]</ref> In 2016 was het land de 2e producent van [[cellulose]] ter wereld en de 8e producent van [[papier]].<ref>[https://valor.globo.com/empresas/noticia/2020/02/21/producao-nacional-de-celulose-cai-66percent-em-2019-aponta-iba.ghtml Produção nacional de celulose cai 6,6% em 2019, aponta Ibá]</ref><ref>{{Citeer web |url=https://www.celuloseonline.com.br/sabe-qual-e-o-estado-brasileiro-que-mais-produz-madeira-nao-e-sao-paulo/ |titel=Sabe qual é o estado brasileiro que mais produz Madeira? Não é São Paulo |bezochtdatum=22 oktober 2020 |archiefdatum=12 oktober 2017 |archiefurl=https://web.archive.org/web/20171012095718/https://www.celuloseonline.com.br/sabe-qual-e-o-estado-brasileiro-que-mais-produz-madeira-nao-e-sao-paulo/ |dodeurl=ja }}</ref><ref>[https://g1.globo.com/espirito-santo/noticia/sao-mateus-e-o-6-maior-produtor-de-madeira-em-tora-para-papel-e-celulose-no-pais-diz-ibge.ghtml São Mateus é o 6º maior produtor de madeira em tora para papel e celulose no país, diz IBGE]</ref> In de [[schoenen]] industrie, in 2019 stond Brazilië op de 4e plaats van de wereldproducenten.<ref>[http://blog.danielatacado.com.br/polos-calcadistas/ Saiba quais são os principais polos calçadistas do Brasil]</ref><ref>[https://g1.globo.com/sp/ribeirao-preto-franca/noticia/2019/07/14/industrias-calcadistas-em-franca-sp-registram-queda-de-40percent-nas-vagas-de-trabalho-em-6-anos.ghtml Industrias calcadistas em Franca SP registram queda de 40% nas vagas de trabalho em 6 anos]</ref><ref>[http://www.fenac.com.br/producao-de-calcados-deve-crescer-3-em-2019 Produção de calçados deve crescer 3% em 2019]</ref><ref>{{Citeer web |url=http://www.abicalcados.com.br/noticia/abicalcados-apresenta-relatorio-setorial-2019 |titel=Abicalçados apresenta Relatório Setorial 2019 |bezochtdatum=22 oktober 2020 |archiefdatum=21 oktober 2020 |archiefurl=https://web.archive.org/web/20201021110802/https://www.abicalcados.com.br/noticia/abicalcados-apresenta-relatorio-setorial-2019 |dodeurl=ja }}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://www.fazcomex.com.br/blog/exportacao-de-calcados-saiba-mais/ |titel=Exportação de Calçados: Saiba mais |bezochtdatum=22 oktober 2020 |archiefdatum=15 april 2022 |archiefurl=https://web.archive.org/web/20220415014352/https://www.fazcomex.com.br/blog/exportacao-de-calcados-saiba-mais/ |dodeurl=ja }}</ref> In 2019, het land was de 8e producent van [[voertuigen]] en de 9e producent van [[Staal (legering)|staal]] in de wereld.<ref>[https://diariodocomercio.com.br/livre/minas-gerais-produz-323-do-aco-nacional-em-2019/ Minas Gerais produz 32,3% do aço nacional em 2019]</ref><ref>[https://www.istoedinheiro.com.br/o-novo-mapa-das-montadoras/ O novo mapa das montadoras]</ref><ref>[https://g1.globo.com/rj/sul-do-rio-costa-verde/noticia/industria-automobilistica-do-sul-do-rio-impulsiona-superavit-na-economia.ghtml Indústria automobilística do Sul do Rio impulsiona superavit na economia]</ref> In 2018 stond de [[chemische industrie]] van Brazilië op de 8e plaats in de wereld.<ref>{{Citeer web |url=https://www.pwc.com.br/pt/publicacoes/setores-atividade/assets/quimico-petroquimico/2013/pwc-chemicals-port-13.pdf |titel=Indústria Química no Brasil |bezochtdatum=22 oktober 2020 |archiefdatum=14 juni 2020 |archiefurl=https://web.archive.org/web/20200614225009/https://www.pwc.com.br/pt/publicacoes/setores-atividade/assets/quimico-petroquimico/2013/pwc-chemicals-port-13.pdf |dodeurl=ja }}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/br/Documents/energy-resources/Deloitte-Abiquim-Setor-Quimico-Relatorio.pdf |titel=Estudo de 2018 |bezochtdatum=2020-10-22 |archiefdatum=2019-08-10 |archiefurl=https://web.archive.org/web/20190810185749/https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/br/Documents/energy-resources/Deloitte-Abiquim-Setor-Quimico-Relatorio.pdf |dodeurl=ja }}</ref><ref>[https://economia.uol.com.br/noticias/estadao-conteudo/2020/02/03/producao-nacional-da-industria-de-quimicos-cai-57-em-2019-diz-abiquim.htm Produção nacional da indústria de químicos cai 5,7% em 2019, diz Abiquim]</ref> In [[Textielindustrie]] is Brazilië, hoewel het in 2013 een van de vijf grootste producenten ter wereld was, slecht geïntegreerd in de wereldhandel.<ref>[https://web.archive.org/web/20200619042050/https://www.bnb.gov.br/documents/80223/2509338/textil_16_2017%28V2%29.pdf/063d7521-342f-e81e-232a-e251964fa1c3 Industria Textil no Brasil]</ref> In de luchtvaartsector Brazilië heeft [[Embraer]], de derde grootste vliegtuigfabrikant ter wereld, achter alleen [[Boeing]] en [[Airbus]].

=== Toerisme ===
In de lijst van toeristische bestemmingen ter wereld was [[Argentinië]] in 2018 het 47e meest bezochte land, met 6,9 miljoen internationale toeristen (en inkomsten van 5,5 miljard dollar); [[Brazilië]] was de 48e meest bezochte met 6,6 miljoen toeristen (en een omzet van 5,9 miljard dollar); [[Chili]] op de 53e plaats met 5,7 miljoen toeristen (en een inkomen van 2,9 miljard dollar); [[Peru]] op positie 60 met 4,4 miljoen toeristen (en een inkomen van 3,9 miljard dollar); [[Colombia]] 65e met 3,8 miljoen toeristen (en inkomsten van 5,5 miljard dollar); [[Uruguay]] 69e met 3,4 miljoen toeristen (en een inkomen van 2,3 miljard dollar). Merk op dat het aantal toeristen niet altijd het geldbedrag weerspiegelt dat het land uit het toerisme ontvangt. Sommige landen spelen een hoger niveau van toerisme, waardoor ze meer voordelen behalen. Het toerisme in Zuid-Amerika is nog steeds niet erg ontwikkeld: in Europa krijgen landen bijvoorbeeld jaarlijkse toerismewaarden zoals 73,7 miljard dollar (Spanje), ontvangen 82,7 miljoen toeristen of 67,3 miljard dollar (Frankrijk) die 89,4 miljoen toeristen ontvangen. Terwijl Europa in 2018 710 miljoen toeristen ontving, Azië 347 miljoen en Noord-Amerika 142,2 miljoen, Zuid-Amerika slechts 37 miljoen, Midden-Amerika 10,8 miljoen en het Caribisch gebied 25,7 miljoen.<ref>[https://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284421152 Hoogtepunten van het internationale toerisme]</ref>

== Galerij ==
<gallery>
Klabin Unidade Puma, Ortigueira Paraná.jpg|Klabin Industrieel Complex, in [[Ortigueira (Paraná)|Ortigueira]]. Brazilië is de op een na grootste pulpproducent en de achtste papierproducent ter wereld
Cia Hering 2019.jpg|Hering, in Santa Catarina, Brazilië. Het land heeft een van de vijf grootste textielindustrieën ter wereld.
Coffee Plantation.jpg|Koffie in [[Minas Gerais]]. In 2018 was Brazilië de grootste producent ter wereld, met 3,5 miljoen ton. Zuid-Amerika produceert de helft van de koffie in de wereld.
Laranja (Avaré) REFON 1.JPG|Sinaasappel in [[São Paulo (staat)|São Paulo]]. In 2018 was Brazilië met 17 miljoen ton de grootste producent ter wereld. Zuid-Amerika produceert 25% van de sinaasappelen in de wereld.
Rota Alternativa Paraguai - Rio Preto - 2 - panoramio.jpg|Maïs in [[Dourados (gemeente)|Dourados]]. Brazilië en Argentinië behoren tot de vijf grootste producenten ter wereld.
Bestand:Pergola Vineyard Argentina.jpg|Druivenplantage in Argentinië. Argentinië en Chili behoren tot de 10 grootste producenten van druiven en wijn ter wereld, en Brazilië behoort tot de 20 grootste.
Detail of pineapples growing.jpg|Ananas in Brazilië. Het land is de op twee na grootste producent ter wereld. Zuid-Amerika produceert bijna 20% van de ananas in de wereld.
Culture de bananes.JPG|Banaan in Ecuador. Het land is de grootste bananenexporteur ter wereld. Zuid-Amerika produceert ongeveer 20% van de bananen in de wereld
Oilpalmmagdalenacolombia-2.jpg|Palmplantage in Magdalena, Colombia. Het land is een van de vijf grootste producenten van [[palmolie]] ter wereld.
Balcarce-buenosaires.JPG|Zonnebloemplantage in Argentinië. Het land is 's werelds derde grootste producent van zonnebloempitten
Cerezas La Candelaria Chépica VI Región.JPG|Chileense kersen. Chili behoort tot de top vijf van zoete kersenproducenten ter wereld.
Actinidia KIWI 02.jpg|Chileense kiwi. Het land is een van de 10 grootste kiwiproducenten ter wereld.
Jaula cultivo salmon chile.jpg|Zalmkweek in Chili. Een derde van alle zalm die in de wereld wordt verkocht, komt uit het land.
El Calafate sheep herding.jpg|Schapen in Argentinië. Het land is de 11e grootste wolproducent ter wereld.
INTA - colmenar apícola.jpg|Honingproductie in Argentinië. Het land is de op twee na grootste honingproducent ter wereld.
Cerro ricco.jpg|Zilvermijn in Bolivia.
Smaragd-G-EmpireTheWorldOfGems.jpg|Colombiaanse smaragd. Het land is de grootste producent van smaragden ter wereld en Brazilië is een van de grootste producenten
</gallery>

== Infrastructuur ==
[[Bestand:RodBandeirantes.jpg|thumb|[[Rodovia dos Bandeirantes]], Brazilië]]
[[Bestand:Ruta Nacional 9 en Zárate hacia el noroeste.jpg|thumb|Ruta 9 / 14, in Zarate, Argentinië]]
[[Bestand:Ilha de Mocanguê by Diego Baravelli (cropped).jpg|thumb|[[Rio-Niteróibrug]]]]

Transport in Latijns-Amerika wordt in principe uitgevoerd over de [[weg]]. Er is ook een aanzienlijke infrastructuur van [[haven]]s en [[luchthavens]]. De [[spoorweg]] en [[rivier]] sector, hoewel deze potentieel heeft, wordt meestal op een secundaire manier behandeld.

Brazilië heeft meer dan 1,7 miljoen km aan [[weg]]en, waarvan 215.000&nbsp;km geasfalteerd, en ongeveer 14.000&nbsp;km [[Expresweg|verdeelde snelwegen]]. De twee belangrijkste snelwegen in het land zijn [[BR-101]] en [[BR-116]].<ref name="Anuário CNT do transporte 2018">[https://anuariodotransporte.cnt.org.br/2018/# Anuário CNT do transporte 2018]</ref> Argentinië heeft meer dan 600.000&nbsp;km wegen, waarvan ongeveer 70.000&nbsp;km verhard, en ongeveer 2.500&nbsp;km verdeelde snelwegen. De drie belangrijkste snelwegen in het land zijn Ruta 9, Ruta 7 en Ruta 14.<ref name="Anuário CNT do transporte 2018" /> Colombia heeft ongeveer 210.000&nbsp;km aan wegen, en ongeveer 2.300&nbsp;km is verdeeld over snelwegen.<ref>[https://www.mintransporte.gov.co/descargar.php?idFile=14090 Transporte en Cifras Estadísticas 2015]</ref> Chili heeft ongeveer 82.000&nbsp;km wegen, waarvan 20.000&nbsp;km geasfalteerd, en ongeveer 2.000&nbsp;km verdeeld snelwegen. De belangrijkste snelweg in het land is de Ruta 5 ([[Pan-American Highway]]).<ref>[http://www.mapas.mop.cl/cc2017/Cuadernillo/Cuadernillo_2017.pdf Carta Caminera 2017]</ref> Deze vier landen zijn de landen met de beste wegeninfrastructuur en met het grootste aantal snelwegen met dubbele rijstroken in Zuid-Amerika.

Vanwege het [[Andesgebergte]], de rivier de [[Amazone (rivier)|Amazone]] en het [[Amazonewoud]] zijn er altijd problemen geweest bij het implementeren van transcontinentale of bio-oceanische snelwegen. Praktisch de enige bestaande route was die die Brazilië met Buenos Aires, in Argentinië en later met Santiago, in Chili, verbond. In de afgelopen jaren zijn er echter, met de gecombineerde inspanning van landen, nieuwe routes ontstaan, zoals Brazilië-Peru (Pacific Highway), en een nieuwe snelweg tussen Brazilië, Paraguay, Noord-Argentinië en Noord-Chili (Bioceanische gang).

[[Bestand:Riodejaneiro aerea aeroportogaleao-131756(cut).jpg|thumb|Internationale luchthaven van Rio de Janeiro]]
[[Bestand:A Saúde dos Portos (7110638275).jpg|thumb|Haven van Itajaí, Santa Catarina, Brazilië]]

Er zijn meer dan 2.000 luchthavens in Brazilië. Het land heeft het op een na grootste aantal luchthavens ter wereld, achter alleen de Verenigde Staten. [[Aeroporto Internacional de São Paulo-Guarulhos|Internationale Luchthaven São Paulo Guarulhos]], gelegen in het hoofdstedelijk gebied van São Paulo, is de grootste en drukste van het land - de luchthaven verbindt São Paulo met praktisch alle grote steden over de hele wereld. Brazilië heeft 44 internationale luchthavens, zoals die in [[Aeroporto Internacional do Rio de Janeiro-Galeão|Rio de Janeiro]], [[Aeroporto Internacional de Brasília|Brasília]], [[Aeroporto Internacional de Belo Horizonte-Confins|Belo Horizonte]], [[Aeroporto Internacional Salgado Filho|Porto Alegre]], [[Aeroporto Internacional Hercílio Luz|Florianópolis]], [[Aeroporto Internacional Marechal Rondon|Cuiabá]], [[Aeroporto Internacional de Salvador|Salvador]], [[Aeroporto Internacional do Recife|Recife]], [[Aeroporto Internacional de Fortaleza|Fortaleza]], [[Aeroporto Internacional de Belém - Val de Cans|Belém]] en [[Aeroporto Internacional de Manaus|Manaus]], onder anderen. Argentinië heeft belangrijke internationale luchthavens zoals [[Aeropuerto Internacional Ministro Pistarini|Buenos Aires]], [[Aeropuerto Internacional Ingeniero Aeronáutico Ambrosio Taravella|Cordoba]], [[Aeropuerto Internacional Teniente Luis Candelaria|Bariloche]], [[Aeropuerto Internacional Gobernador Francisco Gabrielli|Mendoza]], [[Aeropuerto Internacional de Salta Martín Miguel de Güemes|Salta]], [[Aeropuerto Internacional de Puerto Iguazú|Puerto Iguazú]], [[Aeropuerto Internacional Presidente Perón|Neuquén]] en [[Aeropuerto Internacional Malvinas Argentinas|Usuhaia]], onder anderen. Chili heeft belangrijke internationale luchthavens, zoals [[Aeropuerto Internacional Arturo Merino Benítez|Santiago]], [[Aeropuerto Nacional Andrés Sabella Gálvez|Antofagasta]], [[El Tepual|Puerto Montt]], [[Aeropuerto Internacional Presidente Carlos Ibáñez del Campo|Punta Arenas]] en [[Aeropuerto Internacional Diego Aracena|Iquique]], onder anderen. Colombia heeft belangrijke internationale luchthavens zoals [[Aeropuerto Internacional El Dorado|Bogotá]], [[Aeropuerto Internacional José María Córdova|Medellín]], [[Aeropuerto Internacional Rafael Núñez|Cartagena]], [[Aeropuerto Internacional Alfonso Bonilla Aragón|Cali]] en [[Ernesto Cortissoz International Airport|Barranquilla]], onder anderen. Peru heeft belangrijke internationale luchthavens zoals [[Aeropuerto Internacional Jorge Chávez|Lima]], [[Aeropuerto Internacional Alejandro Velasco Astete|Cuzco]] en [[Aeropuerto Internacional Rodríguez Ballón|Arequipa]]. Andere belangrijke luchthavens zijn die in de hoofdsteden van Uruguay ([[Aeropuerto Internacional de Carrasco|Montevideo]]), Paraguay ([[Aeropuerto Internacional Silvio Pettirossi|Asunción]]), Bolivia ([[Aeropuerto Internacional El Alto|La Paz]]) en Ecuador ([[Aeropuerto Internacional Mariscal Sucre|Quito]]). De 10 drukste luchthavens in Zuid-Amerika in 2017 waren: São Paulo-Guarulhos (Brazilië), Bogotá (Colombia), São Paulo-Congonhas (Brazilië), Santiago (Chili), Lima (Peru), Brasília (Brazilië), Rio de Janeiro (Brazilië), Buenos Aires-Aeroparque (Argentinië), Buenos Aires-Ezeiza (Argentinië) en Minas Gerais (Brazilië).<ref>[https://www.panrotas.com.br/aviacao/aeroportos/2018/10/brasil-tem-9-dos-maiores-aeroportos-da-america-latina_159919.html Brasil tem 9 dos maiores aeroportos da América Latina]</ref>

Over [[haven]]s heeft Brazilië enkele van de drukste havens in Zuid-Amerika, zoals [[Haven van Santos]], [[Rio de Janeiro (stad)|Haven van Rio de Janeiro]], [[Paranaguá (gemeente)|Haven van Paranaguá]], [[Itajaí (gemeente)|Haven van Itajaí]], [[Rio Grande (Rio Grande do Sul)|Haven van Rio Grande]] en [[Suape Haven]]. Argentinië heeft havens zoals [[Buenos Aires (stad)|Haven van Buenos Aires]] en [[Rosario (Argentinië)|Haven van Rosario]]. Chili heeft belangrijke havens in [[Valparaíso (provincie)|Valparaíso]], [[Caldera (Chili)|Caldera]], [[Mejillones]], [[Antofagasta (stad)|Antofagasta]], [[Iquique (stad)|Iquique]], [[Arica (stad)|Arica]] en [[Puerto Montt]]. Colombia heeft belangrijke havens zoals [[Buenaventura (Colombia)|Buenaventura]] en [[Cartagena (Colombia)|Cartagena]]. Peru heeft belangrijke havens in [[Callao (stad)|Callao]], [[Ilo (provincie)|Ilo]] en [[Matarani (stad)|Matarani]]. De 15 drukste havens in Zuid-Amerika zijn: Port of Santos (Brazilië), Port of Bahia de Cartagena (Colombia), Callao (Peru), Guayaquil (Ecuador), Buenos Aires (Argentinië), San Antonio (Chili), Buenaventura (Colombia), Itajaí (Brazilië), Valparaíso (Chili), Montevideo (Uruguay), Paranaguá (Brazilië), Rio Grande (Brazilië), São Francisco do Sul (Brazilië), Manaus (Brazilië) en Coronel (Chili).<ref>[https://www.cepal.org/sites/default/files/news/files/actividad_portuaria_2018.pdf Port Activity of Latin America and the Caribbean 2018]</ref>

Het Braziliaanse [[spoorweg]] netwerk heeft een lengte van ongeveer 30.000 kilometer. Het wordt voornamelijk gebruikt voor het transport van ertsen.<ref>[https://web.archive.org/web/20151222121846/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/br.html The World Factbook — Central Intelligence]</ref> De Argentijnse spoorlijn netwerk, met 47.000&nbsp;km aan sporen, was een van de grootste ter wereld en blijft het meest uitgebreide in Latijns-Amerika. Het kwam uit op ongeveer 100.000&nbsp;km rails, maar door het opheffen van sporen en de nadruk op gemotoriseerd vervoer werd dit geleidelijk verminderd. Het heeft vier verschillende routes en internationale verbindingen met Paraguay, Bolivia, Chili, Brazilië en Uruguay. Chili heeft bijna 7.000&nbsp;km spoorwegen, met verbindingen naar Argentinië, Bolivia en Peru. Colombia heeft slechts ongeveer 3.500&nbsp;km aan spoorwegen.<ref>{{Citeer web |url=https://www.mintransporte.gov.co/Servicios/Estadisticas/DIAGNOSTICO_TRANSPORTE_2008.pdf |titel=Diagnostico Transporte |bezochtdatum=2020-11-13 |archiefdatum=2023-03-07 |archiefurl=https://web.archive.org/web/20230307192918/https://www.mintransporte.gov.co/Servicios/Estadisticas/DIAGNOSTICO_TRANSPORTE_2008.pdf |dodeurl=ja }}</ref>

Van de belangrijkste Braziliaanse [[Vaarweg|waterwegen]] vallen er twee op: [[Hidrovia Tietê-Paraná]] (met een lengte van 2.400&nbsp;km, 1.600 aan de Paraná-rivier en 800&nbsp;km aan de Tietê-rivier, waardoor de landbouwproductie uit de staten van Mato Grosso, Mato Grosso do Sul, Goiás en een deel van Rondônia, Tocantins en Minas Gerais) en [[Hidrovia do Solimões-Amazonas]] (het bestaat uit twee delen: Solimões, dat zich uitstrekt van Tabatinga tot Manaus, met ongeveer 1600&nbsp;km, en Amazonas, dat zich uitstrekt van Manaus tot Belém, met 1650&nbsp;km. Bijna volledig personenvervoer vanuit de Amazone-vlakte gebeurt via deze waterweg, naast praktisch al het vrachtvervoer dat naar de belangrijkste regionale centra van Belém en Manaus gaat). In Brazilië wordt dit transport nog onderbenut: de belangrijkste waterwegtrajecten, economisch gezien, bevinden zich in het zuidoosten en zuiden van het land. Het volledige gebruik ervan hangt nog steeds af van de aanleg van sluizen, grote baggerwerken en vooral van havens die intermodale integratie mogelijk maken. In [[Argentinië]] bestaat het waterwegennet uit de rivieren La Plata, Paraná, Paraguay en Uruguay. De belangrijkste rivierhavens zijn [[Zárate (Buenos Aires)|Zárate]] en [[Campana (Buenos Aires)|Campana]]. De haven van Buenos Aires is historisch gezien de eerste in individueel belang, maar het gebied dat bekend staat als Up-River, dat zich uitstrekt langs 67&nbsp;km van het Santa Fé-gedeelte van de Paraná-rivier, brengt 17 havens samen die 50% van de totale export van het land.

== Energie ==
=== Brazilië ===
[[Bestand:ItaipuAerea2AAL.jpg|thumb|[[Itaipudam]] in [[Paraná (staat)|Paraná]].]]
[[Bestand:Energia Eolica.jpg|thumb|[[Windenergie]] in [[Parnaíba (gemeente)|Parnaíba]].]]
[[Bestand:Angra dos Reis - usinas nucleares.jpg|thumb|[[Kerncentrale Angra]] in [[Angra dos Reis]], [[Rio de Janeiro (staat)|Rio de Janeiro]]]]
[[Bestand:Usina solar de Pirapora 2.gif|thumb|Pirapora-zonne-energiecomplex, het grootste in Brazilië en Latijns-Amerika met 321 MW.]]

De Braziliaanse regering is begonnen aan een ambitieus programma om de afhankelijkheid van geïmporteerde aardolie te verminderen. De invoer was voorheen goed voor meer dan 70% van de oliebehoefte van het land, maar Brazilië werd in 2006-2007 zelfvoorzienend op het gebied van olie. Brazilië was de 10e grootste olieproducent ter wereld in 2019, met 2,8 miljoen vaten / dag. De productie slaagt erin om aan de vraag van het land te voldoen. Begin 2020 overschreed het land bij de productie van [[aardolie]] en [[aardgas]] voor het eerst meer dan 4 miljoen vaten olie-equivalent per dag. In januari van dit jaar werden 3.168 miljoen vaten aardolie per dag en 138.753 miljoen kubieke meter aardgas gewonnen.<ref>[https://www.eia.gov/international/data/world/petroleum-and-other-liquids/annual-petroleum-and-other-liquids-production?pd=5&p=0000000000000000000000000000000000vg&u=0&f=A&v=mapbubble&a=-&i=none&vo=value&&t=C&g=00000000000000000000000000000000000000000000000001&l=249-ruvvvvvfvtvnvv1vrvvvvfvvvvvvfvvvou20evvvvvvvvvvnvvvs0008&s=94694400000&e=1546300800000 Production of Crude Oil including Lease Condensate 2019]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20200220091405/http://www.anp.gov.br/noticias/5628-producao-de-petroleo-e-gas-no-brasil-ultrapassa-4-milhoes-de-boe-d-pela-primeira-vez Produção de petróleo e gás no Brasil ultrapassa 4 milhões de boe/d pela primeira vez]</ref>

Brazilië is een van 's werelds grootste producenten van [[waterkracht]]. In 2019 had Brazilië 217 waterkrachtcentrales in bedrijf, met een geïnstalleerd vermogen van 98.581 MW, 60,16% van de energieopwekking van het land. Bij de totale elektriciteitsopwekking bereikte Brazilië in 2019 170.000 MW geïnstalleerd vermogen, waarvan meer dan 75% uit hernieuwbare bronnen (het merendeel, waterkracht).<ref>[https://web.archive.org/web/20210413193140/https://www.aneel.gov.br/sala-de-imprensa-exibicao/-/asset_publisher/XGPXSqdMFHrE/content/brasil-alcanca-170-mil-megawatts-de-capacidade-instalada-em-2019/656877?inheritRedirect=false Brasil alcança 170 mil megawatts de capacidade instalada em 2019]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20180401075849/http://www.energiaeambiente.org.br/wp-content/uploads/2016/11/IEMA-AGUA_vFinal.pdf IEMA (Instituto de Energia e Meio Ambiente),2016.Série TERMOELETRICIDADE EM FOCO: Uso de água em termoelétricas]</ref>

In 2013 gebruikte de [[Regio Zuidoost (Brazilië)|Regio Zuidoost]] ongeveer 50% van de belasting van het National Integrated System (SIN), de belangrijkste energieverbruikende regio van het land. De geïnstalleerde elektriciteitsproductiecapaciteit van de regio bedroeg in totaal bijna 42.500 MW, wat ongeveer een derde van de productiecapaciteit van Brazilië vertegenwoordigde. Opwekking [[waterkracht]] vertegenwoordigde 58% van de geïnstalleerde capaciteit van de regio, de resterende 42% kwam in wezen overeen met opwekking [[Thermische centrale|thermo-elektrisch]]. São Paulo vertegenwoordigde 40% van deze capaciteit; Minas Gerais met ongeveer 25%; Rio de Janeiro op 13,3%; en Espírito Santo vertegenwoordigde de rest. De [[Regio Zuid (Brazilië)|Regio Zuid]] is eigenaar van de [[Itaipudam]], die jarenlang de grootste waterkrachtcentrale ter wereld was tot de inauguratie van de [[Drieklovendam]] in China. Het blijft de op een na grootste hydro-elektrische in bedrijf ter wereld. Brazilië is mede-eigenaar van de Itaipu-fabriek met [[Paraguay]]: de dam is gelegen aan de [[Paraná (rivier)|Paraná-rivier]], gelegen op de grens tussen landen. Het heeft een geïnstalleerd opwekkingsvermogen van 14 [[Watt (eenheid)|GW]] voor 20 productie-eenheden van 700 [[Watt (eenheid)|MW]] elk. [[Regio Noord (Brazilië)|Regio Noord]] heeft grote waterkrachtcentrales, zoals [[Belo Montestuwdam]] en [[Tucuruí Dam]], die een groot deel van de nationale energie produceren. Het hydro-elektrische potentieel van Brazilië moet nog volledig worden benut, dus het land heeft nog steeds de capaciteit om verschillende hernieuwbare energiecentrales op zijn grondgebied te bouwen.<ref>[https://web.bndes.gov.br/bib/jspui/bitstream/1408/4401/1/O%20BNDES%20e%20a%20quest%C3%A3o%20energ%C3%A9tica%20e%20logistica%20na%20Regi%C3%A3o%20Sudeste_5_P.pdf O BNDES e a questão energética e logística da Região Sudeste]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20060519000659/http://ga.water.usgs.gov/edu/hybiggest.html Power: World's biggest hydroelectric facility]</ref>

In 2019 werd geschat dat het land een geschat opwekkingspotentieel [[windenergie]] heeft van ongeveer 522 GW (dit, alleen aan land), genoeg stroom om drie keer aan de huidige vraag van het land te voldoen. Volgens ONS bedroeg het totaal opgesteld vermogen aan windenergie vanaf februari 2021 19,1 GW, met een gemiddelde capaciteitsfactor van 58%.<ref>[http://www.ons.org.br/AcervoDigitalDocumentosEPublicacoes/Boletim%20Mensal%20de%20Gera%C3%A7%C3%A3o%20E%C3%B3lica%202021-02.pdf Boletim Mensal de Geração Eólica Fevereiro 2021]</ref> Hoewel de wereldwijde gemiddelde capaciteitsfactor voor windenergie 24,7% is, zijn er gebieden in het noorden van Brazilië, vooral in de staat Bahia, waar sommige windparken een gemiddelde capaciteitsfactor van meer dan 60% registreren; de gemiddelde capaciteitsfactor in de [[Regio Noordoost (Brazilië)|Regio Noordoost]] is 45% aan de kust en 49% in het binnenland. In 2019 vertegenwoordigde windenergie 9% van de opgewekte energie in het land.<ref>[https://revistapesquisa.fapesp.br/ventos-promissores-a-caminho/ Ventos promissores a caminho]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20200814221022/http://www2.ctee.com.br/brazilwindpower/2016/zpublisher/materia/?url=potencial-eolico-onshore-brasileiro-pode-ser-de-880-gw-indica-estudo-20161026 Brazilian onshore wind potential could be 880 GW, study indicates]</ref><ref>[http://www.ons.org.br/AcervoDigitalDocumentosEPublicacoes/Boletim%20Mensal%20de%20Gera%C3%A7%C3%A3o%20E%C3%B3lica%202020-09.pdf Boletim Mensal de Geração Eólica Setembro/2020]</ref> Brazilië is een van de 10 grootste producenten van windenergie ter wereld (achtste in 2019, met 2,4% van de wereldproductie).<ref>[https://gwec.net/global-wind-report-2019/ Global Wind Report 2019]</ref>.

[[Kernenergie]] vertegenwoordigt ongeveer 4% van de elektriciteit in Brazilië. Het monopolie voor de opwekking van kernenergie is eigendom van Eletronuclear (Eletrobrás Eletronuclear S / A), een volledige dochteronderneming van Eletrobrás. Kernenergie wordt geproduceerd door twee reactoren in Angra. Het bevindt zich in de kerncentrale Almirante Álvaro Alberto (CNAAA) op Praia de Itaorna in Angra dos Reis, Rio de Janeiro. Het bestaat uit twee drukwaterreactoren, Angra I, met een vermogen van 657 MW, aangesloten op het elektriciteitsnet in 1982, en Angra II, met een vermogen van 1350 MW, aangesloten in 2000. Een derde reactor, Angra III, met een ervan zal naar verwachting 1.350 MW zijn, het moet worden afgewerkt.<ref>[https://web.archive.org/web/20070208105204/http://www.uic.com.au/nip95.htm Nuclear Power in Brazil]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20070219171559/http://www.mercopress.com/Detalle.asp?NUM=9036 Brazil plans to build seven nuclear reactors]</ref>

Volgens ONS bedroeg het totale geïnstalleerde vermogen van fotovoltaïsche [[zonne-energie]] vanaf juli 2021 10,3 GW, met een gemiddelde [[capaciteitsfactor]] van 23%.<ref>[http://www.ons.org.br/AcervoDigitalDocumentosEPublicacoes/Boletim%20Mensal%20de%20Gera%C3%A7%C3%A3o%20Solar%202021-07.pdf Boletim Mensal de Geração Solar Fotovoltaica Julho 2021]</ref> Enkele van de meest bestraalde Braziliaanse staten zijn MG (Minas Gerais), BA (Bahia) en GO (Goiás), die eigenlijk wereldrecords hebben voor bestraling. In 2019 vertegenwoordigde zonne-energie 1,27% van de energie die in het land wordt opgewekt.<ref>[https://cbie.com.br/artigos/quantas-usinas-geradoras-de-energia-temos-no-brasil/ Quantas usinas geradoras de energia temos no Brasil?]</ref><ref>[http://www.ons.org.br/AcervoDigitalDocumentosEPublicacoes/Boletim%20Mensal%20de%20Gera%C3%A7%C3%A3o%20Solar%202020-09.pdf Boletim Mensal de Geração Solar Fotovoltaica Setembro/2020]</ref> Brazilië was in 2020 het 14e land ter wereld qua geïnstalleerd vermogen aan zonne-energie (7,8 GW). <ref>[https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2021/Apr/IRENA_RE_Capacity_Statistics_2021.pdf STATISTIQUES DE CAPACITÉRE NOUVELABLE 2021]</ref>

In 2020 was Brazilië het 2e land ter wereld op het gebied van energieproductie uit [[biomassa]] (energieproductie uit vaste biobrandstoffen en hernieuwbaar afval), met 15,2 GW geïnstalleerd. <ref>[https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2021/Apr/IRENA_RE_Capacity_Statistics_2021.pdf RENEWABLE CAPACITY STATISTICS 2021]</ref>

== Politiek ==
Zuid-Amerika is het enige continent waarvan alle onafhankelijke landen [[republiek]]en zijn. Na bijna twee eeuwen instabiliteit hebben de meeste Zuid-Amerikaanse landen zich sinds de jaren 80 ontpopt tot relatief stabiele democratieën. Landen als [[Chili]] en [[Uruguay]] kunnen zelfs tot de meest vrije en democratische landen ter wereld worden gerekend; in andere landen blijft de democratische ontwikkeling echter enigszins achter. Colombia is sinds 1964 in een [[Colombiaanse Burgeroorlog|burgeroorlog]] verwikkeld, waaraan ook een in 2016 overeengekomen wapenstilstand geen werkelijk einde maakte.

=== Internationale samenwerking ===
Na vele mislukte pogingen hebben de Zuid-Amerikaanse landen de afgelopen decennia een aantal successen geboekt op het gebied van regionale integratie.

[[Argentinië]], [[Brazilië]], [[Uruguay]] en [[Paraguay]] hebben in [[1991]] [[Mercosur]] gevormd, een [[vrijhandelsakkoord]] dat inmiddels is uitgegroeid tot [[douane-unie]]. [[Venezuela]] is een toetredingsproces begonnen, [[Bolivia]] zal waarschijnlijk volgen. Het andere belangrijke economische samenwerkingsverband is de [[Andesgemeenschap]], bestaande uit [[Colombia]], [[Peru]], [[Bolivia]] en [[Ecuador]], dat de laatste jaren echter een zieltogend bestaan leidt.

De Zuid-Amerikaanse landen hebben zich sinds [[2008]] verenigd in de [[Unie van Zuid-Amerikaanse Naties]] (UZAN of Unasur), met als doel om voor 2020 een [[Europese Unie]]-achtig samenwerkingsverband te vormen.

Verder zijn alle Zuid-Amerikaanse landen lid van [[Groep van Rio]], bestaande uit Latijns-Amerikaanse en Caribische landen, en de [[Organisatie van Amerikaanse Staten]] (OAS), van oudsher gedomineerd door de [[Verenigde Staten]]. [[Suriname]] en [[Guyana]] zijn lid van de [[Caribische Gemeenschap]] (CARICOM).

In 2010 werd de [[Gemeenschap van Latijns-Amerikaanse en Caraïbische Staten]] of CELAC opgericht. Deze bestaat uit 33 onafhankelijke landen van de Caraïben, Centraal- en Zuid-Amerika. De VS, Canada, en de Amerikaanse territoria van Nederland, Frankrijk, Denemarken en Groot-Brittannië zijn geen lid. Het is de opvolger van de Groep van Rio.

== Zie ook ==
{{Zusterproject klein
| commons          = Category:South America
| wiktionary       = Zuid-Amerika
| wikiversity      = 
| wikibooks        = 
| wikisource       = 
| wikiquote         = 
| wikinews         = 
| wikidata         = 
| wikivoyage       = Zuid-Amerika
}}
* [[Lijst van Zuid-Amerikaanse inheemse volken]]

{{Appendix|2=
* Encyclopaedia Britannica, [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/555844/South-America South America]
* ANWB, [http://www.anwb.nl/vakantie/landeninformatie/zuid-amerika/zuid-amerika landeninformatie Zuid-Amerika]
* Wikivoyage, [https://nl.wikivoyage.org/wiki/Zuid-Amerika Zuid-Amerika]
* CIA World Factbook, [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/wfbExt/region_soa.html South America]
{{References}}
}}
{{Navigatie streken Amerika}}
{{Navigatie landen Zuid-Amerika}}
{{Navigatie continenten en regio's van de wereld}}

[[Categorie:Zuid-Amerika| 1]]
Op deze pagina gebruikte sjablonen:
Sjabloon:AR (bewerken)
Sjabloon:AR-VLAG (bewerken)
Sjabloon:Afbeelding portaallogo (bewerken)
Sjabloon:Appendix (bekijk bron) (uitgebreid beveiligd)
Sjabloon:BO (bewerken)
Sjabloon:BO-VLAG (bewerken)
Sjabloon:BR (bewerken)
Sjabloon:BR-VLAG (bewerken)
Sjabloon:Bewerklinks (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Bron? (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:CL (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:CL-VLAG (bewerken)
Sjabloon:CO (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:CO-VLAG (bewerken)
Sjabloon:Citeer web (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:EC (bewerken)
Sjabloon:EC-VLAG (bewerken)
Sjabloon:FK (bewerken)
Sjabloon:FK-VLAG (bewerken)
Sjabloon:GF (bewerken)
Sjabloon:GF-VLAG (bewerken)
Sjabloon:GS (bewerken)
Sjabloon:GS-VLAG (bewerken)
Sjabloon:GY (bewerken)
Sjabloon:GY-VLAG (bewerken)
Sjabloon:Grid (bewerken)
Sjabloon:Grid/styles.css (bewerken)
Sjabloon:ISO-VLAG (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Infobox/afbeeldingbreedte (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Infobox/breedte (bekijk bron) (beveiligd)
Sjabloon:Infobox continent (bewerken)
Sjabloon:Infobox generiek (bekijk bron) (beveiligd)
Sjabloon:InterProject (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:IsNum (bewerken)
Sjabloon:Kolommen lijst (bewerken)
Sjabloon:Kolommen lijst/styles.css (bewerken)
Sjabloon:Link portaal (bewerken)
Sjabloon:Link portaal/styles.css (bewerken)
Sjabloon:Multiparameters (bekijk bron) (beveiligd)
Sjabloon:NO-VLAG (bewerken)
Sjabloon:Navigatie (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Navigatie/Tabel (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Navigatie/Tabel/styles.css (bewerken)
Sjabloon:Navigatie/styles.css (bekijk bron) (uitgebreid beveiligd)
Sjabloon:Navigatie continenten en regio's van de wereld (bewerken)
Sjabloon:Navigatie landen Zuid-Amerika (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Navigatie streken Amerika (bewerken)
Sjabloon:Navigatie uitklapbaar (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:PA (bewerken)
Sjabloon:PA-VLAG (bewerken)
Sjabloon:PE (bewerken)
Sjabloon:PE-VLAG (bewerken)
Sjabloon:PY (bewerken)
Sjabloon:PY-VLAG (bewerken)
Sjabloon:References (bekijk bron) (uitgebreid beveiligd)
Sjabloon:SR (bewerken)
Sjabloon:SR-VLAG (bewerken)
Sjabloon:UY (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:UY-VLAG (bewerken)
Sjabloon:VE (bewerken)
Sjabloon:VE-VLAG (bewerken)
Sjabloon:Wikidata afbeelding (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Yesno (bewerken)
Sjabloon:Zie hoofdartikel (bekijk bron) (beveiligd)
Sjabloon:Zusterproject (bewerken)
Sjabloon:Zusterproject/styles.css (bewerken)
Sjabloon:Zusterproject klein (bewerken)
Module:String (bekijk bron) (uitgebreid beveiligd)
Terug naar Zuid-Amerika.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/wiki/Zuid-Amerika"