Schmalkaldische Oorlog

In 1531 werd het Schmalkaldisch Verbond opgericht, een alliantie van protestantse vorsten binnen het Heilige Roomse Rijk. De bond zorgde ervoor de keizer nooit direct te provoceren, maar de aanwezigheid van een protestants verbond binnen het rooms-katholieke Keizerrijk, tastte de eenheid van het rijk aan. Keizer Karel V probeerde de godsdienstkwestie tevergeefs diplomatiek op te lossen. In 1546 verklaarde het Schmalkaldisch Verbond het Concilie van Trente met geweld te willen bestrijden. De keizer stond machteloos, omdat hij zowel met Frans I van Frankrijk als met de Turken in oorlog was. Nadat Karel V in 1544 een vredesverdrag met de Fransen had getekend, de Vrede van Crépy, kon hij zich op de prinselijke oppositie concentreren.

In 1546 bezette hertog Maurits van Saksen de gebieden van keurvorst Johan Frederik I van Saksen om politieke redenen. Maurits was zelf een lutheraan en werd daarom door het Schmalkaldisch Verbond als verrader gezien. Johan Frederik, die zich in Württemberg bevond, trok met zijn leger terug naar Saksen waar hij de Albertijnse gebieden bevrijdde en de Ernestijnse gebieden van Maurits bezette. Hierna trok hij naar Bohemen waar hij tevergeefs steun hoopte te krijgen van de boerenbevolking.

Tegelijkertijd veroverde keizer Karel V tijdens de zogenaamde Donauveldtocht de Schmalkaldische steden Ulm, Konstanz en Biberach. Daarna trok hij naar Bohemen waar de keizerlijke legers de Schmalkaldische strijdkrachten dwongen zich terug te trekken. Aan de Elbe in de buurt van het plaatsje Mühlberg troffen de twee legers elkaar in de Slag bij Mühlberg.

Omdat de Schmalkaldische officieren niet tot overeenstemming konden komen over de te nemen strategische beslissingen, konden de keizerlijke troepen zonder veel moeite de Bond verslaan. Johan Frederik werd tijdens de slag verwond en gevangengenomen.

De slag betekende het einde voor het Schmalkadisch Verbond. Alleen de steden Bremen en Maagdenburg bleven zich nog tegen de keizer verzetten. De steden wisten belegeringen door de keizerlijke troepen te weerstaan en weigerden de aan hen opgelegde boetes te betalen.

De door het verbond gevangengenomen katholieke Hendrik II van Brunswijk-Wolfenbüttel werd vrijgelaten en hersteld als hertog van Brunswijk-Wolfenbüttel. Maurits van Saksen kreeg de gebieden van Johan Frederik in bezit en werd daarmee gepromoveerd tot keurvorst.

Hoewel het Karel V gelukt was om de protestantse legers te verslaan, lukte het hem niet om de eenheid in zijn rijk te herstellen en om het katholicisme als staatsgodsdienst geaccepteerd te krijgen. In 1555 werd daarom de Godsdienstvrede van Augsburg getekend waarin werd gesteld dat de religie van de vorst ook de religie van het gebied zou worden.