Bornem
Voor het gelijknamige bier, zie Bornem (bier).
Bornem is een plaats en gemeente in de Belgische provincie Antwerpen. Bornem behoort tot het kieskanton Puurs-Sint-Amands en het gerechtelijk kanton Willebroek.
Gemeente in België .svg){kind=small}
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Geografie | |||
| Gewest |  Vlaanderen
| ||
| Provincie |  Antwerpen
| ||
| Arrondissement | Mechelen | ||
| Oppervlakte – Onbebouwd – Woongebied – Andere |
46,19 km² (2022) 67,61% 11,49% 20,9% | ||
| Coördinaten | 51° 6' NB, 4° 14' OL | ||
| Bevolking (bron: Statbel) | |||
| Inwoners – Mannen – Vrouwen – Bevolkingsdichtheid |
22.076 (01/01/2024) 49,2% 50,8% 477,97 inw./km² | ||
| Leeftijdsopbouw – 0-17 jaar – 18-64 jaar – 65 jaar en ouder |
(01/01/2024) 16,77% 59,35% 23,87% | ||
| Buitenlanders | 4,72% (01/01/2024) | ||
| Politiek en bestuur | |||
| Burgemeester | Greet De bruyn (CD&V) | ||
| Bestuur | CD&V en Vooruit | ||
| Zetels CD&V N-VA Vooruit Groen Vlaams Belang |
27 13 4 4 1 5 | ||
| Economie | |||
| Gemiddeld inkomen | 24.198 euro/inw. (2021) | ||
| Werkloosheidsgraad | 4,56% (jan. 2019) | ||
| Overige informatie | |||
| Postcode 2880 2880 2880 2880 |
Deelgemeente Bornem Hingene Mariekerke Weert | ||
| Zonenummer | 03 - 052 | ||
| NIS-code | 12007 | ||
| Politiezone | Rivierenland | ||
| Hulpverleningszone | Rivierenland | ||
| Website | www | ||
| Detailkaart | |||
| |||
| ligging binnen het arrondissement Mechelen in de provincie Antwerpen | |||
| |||
Geschiedenis
bewerkenHet grondgebied was al bewoond in de Gallo-Romeinse tijd. De naam werd in 1101 Burnehen gespeld (verklaring: "verblijf bij de bron" of "woonplaats aan de grens"; Born = grens).
Het 'Land van Bornem' is als zelfstandige heerlijkheid tot stand gekomen in de periode van de plundertochten van de Noormannen (9de eeuw). Strategisch gelegen aan de Schelde, op de plaats waar nu het Kasteel Marnix de Sainte-Aldegonde staat (aan de huidige Oude Schelde), werd toen de ronde toren en de bijbehorende gebouwen opgericht, vlak bij de samenvloeiing met de Rupel en de Durme. Het Land van Bornem bestond toen uit de moederparochie Bornem met haar afhankelijkheden Havekesdunc (Nattenhaasdonk) en Hinken (Hingene). In de 10de eeuw werd het land van Dendermonde herverdeeld en werd Mariekerke aan het Land van Bornem toegevoegd onder het beheer van de Heren van Bornem.
In 910 werd het Land van Bornem, samen met Mechelen, door de Frankische koning Karel de Eenvoudige, koning van Lotharingen, bij giftbrief aan Stephanus van Luik van het bisdom Luik geschonken. Door een overeenkomst tussen Boudewijn V van Vlaanderen en de Duitse keizer Hendrik III op een Rijksdag in Keulen, kwam het Land van Bornem (inclusief Hingene, Mariekerke en Sint-Amands) in 1057 definitief als zonneleen onder het rechtstreeks gezag van het Graafschap Vlaanderen, aan de grens met het toenmalige Landgraafschap Brabant, het latere Hertogdom Brabant.
De eerste Heer van Bornem met die naam is Lambrecht, die in 1007 ook tot Kastelein van Gent benoemd werd. Vanaf 1088 zal Wenemaar, een van zijn opvolgers en ridder van de Orde der Tempeliers, de ontwikkeling van het Land van Bornem in een versnelling brengen. De schenkingsakte (1100) van zijn hand is een van de belangrijkste akten voor de gemeente.[1] Na een periode van herwonnen onafhankelijkheid behoorde de parochie tot het bisdom Kamerijk, later tot dat van Gent en sedert 1801 tot het aartsbisdom Mechelen.
Tot het begin van de 20ste eeuw werd Bornem gespeld als "Bornhem". Van 1928 tot 1940 was in Bornem een vakschool voor wijmen- en rietwerk gevestigd. Begin 20e eeuw werkten in Weert, Hingene en Bornem 3.000 mensen in de sector van het mandenvlechten.
Bezienswaardigheden
bewerken- Het dorpsplein en de parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Leodegarius zijn beschermd als respectievelijk dorpsgezicht en monument. De Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Leodegariuskerk heeft een torenvoet en een koor uit de 12e eeuw. De bovenbouw van de toren is van 1840. Onder het hoofdaltaar bevindt zich de wettelijk beschermde crypte uit de 11de eeuw, waar Onze-Lieve-Vrouw van de Korcht wordt vereerd.
- Het neogotisch Kasteel Marnix de Sainte-Aldegonde van de adellijke familie van Filips van Marnix van Sint-Aldegonde werd in 1888 gebouwd op de plaats waar een 11de-eeuwse burcht stond.
- Het sas, een afwateringssluis uit 1592.
- De Sint-Bernardusabdij werd gesticht in 1603 en vernieuwd in 1773. De abdij is onder meer bekend door de ruim 40.000 boeken over de orde der cisterciënzers.
- Het Landhuis, het voormalige gemeentehuis.
- Het Fort van Bornem
- Het Vlechtmuseum De Zilverreiger
- Meerdere muziekstraatjes van de SIM-route
- Breeven, een park en recreatiedomein en tevens verscheidene sportfaciliteiten
- De kinderboerderij
- De dijken aan de Schelde
- Tussen Bornem en deelgemeente Weert ligt de Oude Schelde, een afgesneden meander van de Schelde.
Galerij
bewerken-
Abdijkerk van Bornem
-
Kasteel van Marnix
-
Herdenkinssteen in arduin voor Pedro de Coloma, baron van Bornem.
-
Onze-Lieve-Vrouw van de Krocht in de crypte van de Onze-Lieve-Vrouw-en-Sint-Leodegariuskerk
-
Bunkers 1e wereldoorlog
-
De dorpskern van Bornem, foto genomen vanaf het landhuis.
_Bornem.JPG){kind=link}
Natuur en landschap
bewerkenBornem ligt in de streek Klein-Brabant nabij de Schelde en de Oude Schelde. Van belang is het zoetwatergetijdengebied Groot Schoor en het gehucht Buitenland, waar het Kragenwiel een overblijfsel is van een dijkdoorbraak die plaats vond in 1552.
Verkeer
bewerkenDe gemeente Bornem ligt aan de N16 die tussen Sint-Niklaas en Mechelen loopt. De gemeente bezit eveneens een station Bornem gelegen aan spoorlijn 54.
.png){kind=link}
Geografie
bewerkenDe gemeente ligt aan de rechteroever van de Schelde, tegenover de gemeente Temse, waarmee ze door de Scheldebrug verbonden is, stroomopwaarts van Antwerpen. Samen met de gemeente Puurs-Sint-Amands vormt Bornem de streek Klein-Brabant.
Deelgemeenten
bewerken| # | Naam | Opp. (km²) |
Inwoners (2020) |
Inwoners per km² |
NIS-code |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Bornem | 23,85 | 13.633 | 572 | 12007A |
| 2 | Hingene | 15,11 | 5.039 | 333 | 12007B |
| 3 | Mariekerke | 2,24 | 2.213 | 986 | 12007C |
| 4 | Weert | 5,04 | 465 | 92 | 12007D |
Kernen
bewerkenBornem telt naast het centrum zelf nog de deelgemeenten Hingene, Mariekerke en Weert, alle aan de Schelde. In Hingene liggen nog de gehuchten Wintam en Eikevliet. Binnen Bornem liggen de gehuchten Branst en Buitenland.
Aangrenzende gemeenten
bewerken| Aangrenzende gemeenten | ||||
|---|---|---|---|---|
| Temse | Kruibeke | Schelle | ||
| Niel | ||||
| Hamme | Puurs-Sint-Amands | |||
Demografie
bewerkenDemografische ontwikkeling voor de fusie
bewerken
- Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1970=volkstellingen; 1976 = inwoneraantal op 31 december
Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente
bewerkenAlle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.
- Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari
| Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari 1992 tot heden | ||
|---|---|---|
| jaar | Aantal[2] | Evolutie: 1992=index 100 |
| 1992 | 19.040 | 100,0 |
| 1993 | 19.124 | 100,4 |
| 1994 | 19.251 | 101,1 |
| 1995 | 19.453 | 102,2 |
| 1996 | 19.525 | 102,5 |
| 1997 | 19.725 | 103,6 |
| 1998 | 19.750 | 103,7 |
| 1999 | 19.879 | 104,4 |
| 2000 | 19.939 | 104,7 |
| 2001 | 19.841 | 104,2 |
| 2002 | 19.906 | 104,5 |
| 2003 | 19.939 | 104,7 |
| 2004 | 19.921 | 104,6 |
| 2005 | 19.939 | 104,7 |
| 2006 | 20.064 | 105,4 |
| 2007 | 20.235 | 106,3 |
| 2008 | 20.341 | 106,8 |
| 2009 | 20.475 | 107,5 |
| 2010 | 20.556 | 108,0 |
| 2011 | 20.727 | 108,9 |
| 2012 | 20.866 | 109,6 |
| 2013 | 20.810 | 109,3 |
| 2014 | 20.858 | 109,5 |
| 2015 | 20.940 | 110,0 |
| 2016 | 21.039 | 110,5 |
| 2017 | 21.129 | 111,0 |
| 2018 | 21.186 | 111,3 |
| 2019 | 21.366 | 112,2 |
| 2020 | 21.353 | 113,4 |
| 2021 | 21.428 | 112,5 |
| 2022 | 21.599 | 113,4 |
| 2023 | 21.982 | 115,5 |
| 2024 | 22.076 | 115,9 |
Politiek
bewerkenStructuur
bewerkenDe gemeente Bornem maakt deel uit van het kieskanton Puurs-Sint-Amands, gelegen in het provinciedistrict Mechelen, het kiesarrondissement Mechelen-Turnhout en ten slotte de kieskring Antwerpen.
Geschiedenis
bewerken(Voormalige) Burgemeesters
bewerken
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Legislatuur 2019 – 2024
bewerkenDe kiezer had bij de lokale verkiezingen van 2018 de keuze uit 5 kieslijsten (de lijsttrekkers staan tussen haakjes):
- CD&V (Luc De Boeck)
- N-VA (Kristof Joos)
- Vlaams Belang (Wim Verheyden)
- Iedereen Bornem (Jurgen De Maeyer)
- S.O.S. Bornem (Stef De Groof)
Iedereen Bornem profileerde zich als alternatief voor de bestaande politieke partijen. Leden waren afkomstig van sp.a, Groen, Beter Bornem, B!democratisch en enkele onafhankelijken. S.O.S. Bornem een was lijst met minder ernstige politieke bedoelingen. De naam staat voor Stem Op Stef.
CD&V strandde op 33,77 % (verlies: 4,51 %). De heterogene partij Iedereen Bornem klopte af op slechts een kwart procent minder (33,51 %). N-VA (+2,67 %) en Vlaams Belang (+5.86 %) scoorden beter dan in 2012. S.O.S. Bornem kon 2 % van de Bornemenaars bekoren. Zowel CD&V als Iedereen Bornem kregen hierdoor 10 zetels, N-VA kreeg er 4, en Vlaams Belang 3. Door deze uitslag kwam plots de sleutel voor de coalitievorming in handen van de N-VA die uiteindelijk koos voor een coalitie met Iedereen Bornem. CD&V werd zo na 74 jaar naar de oppositiebank verwezen. Tijdens de legislatuur 2019-2024 wordt Bornem bestuurd door de N-VA en Iedereen Bornem, met een weliswaar krappe meerderheid van 14 op 27 zetels, onder leiding van burgemeester Kristof Joos (N-VA).
Na twee jaar samen regeren besloten N-VA en Iedereen Bornem hun samenwerking stop te zetten, naar aanleiding van 'interne strubbelingen' binnen die laatste partij. Op 21 februari 2022 ging de nieuwe coalitie tussen CD&V en N-VA van start met de eedaflegging van de nieuwe schepenen en burgemeester Greet De bruyn (CD&V).[5]
Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976
bewerken| Partij of kartel | 10-10-1976[6] | 10-10-1982 | 9-10-1988 | 9-10-1994 | 8-10-2000 | 8-10-2006[7] | 14-10-2012[8] | 14-10-2018 | 13-10-2024 | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Stemmen / Zetels | % | 25 | % | 25 | % | 25 | % | 25 | % | 25 | % | 27 | % | 27 | % | 27 | % | 27 | |
| CVP1/ CD&V+N-VAA/ CD&V2 | 64,431 | 19 | 55,791 | 17 | 63,21 | 17 | 58,941 | 18 | 47,621 | 14 | 48,99A | 15 | 38,282 | 13 | 33,772 | 10 | 40,02 | 13 | |
| VU1/ SAMENB/ VLD-VUC/ N-VA2 | 8,811 | 1 | 8,681 | 1 | 32,93B | 8 | 3,81 | 0 | 10,41C | 2 | 15,442 | 4 | 18,112 | 4 | 15,12 | 4 | |||
| PVV1/ SAMENB/ VLD-VUC/ VLD2/ Beter Bornem3/ Iedereen BornemD/ Dynamisch Bornem4 | 4,61 | 0 | 6,711 | 1 | - | 10,452 | 2 | 7,063 | 1 | 33,51D | 10 | 5,14 | 0 | ||||||
| SP1/ SAMENB/ sp.a-spirit2/ sp.a3/ Iedereen BornemD/ Vooruit4 | 22,161 | 5 | 19,321 | 5 | 18,81 | 5 | 22,111 | 6 | 19,012 | 5 | 17,223 | 5 | 14,14 | 4 | |||||
| Agalev1/ Groen!2/ Groen3/ Iedereen BornemD/ Samen Groen4 | - | - | - | 7,131 | 1 | 8,461 | 1 | 6,042 | 1 | 8,093 | 2 | 6,24 | 1 | ||||||
| B!democratisch1/ Iedereen BornemD | - | - | - | - | - | - | 7,161 | 1 | - | ||||||||||
| Vlaams Blok1/ Vlaams Belang2 | - | 0,651 | 0 | - | 7,141 | 1 | 11,391 | 2 | 15,522 | 4 | 6,752 | 1 | 12,612 | 3 | 17,32 | 5 | |||
| PVDA | - | - | - | - | - | - | - | - | 2,2 | 0 | |||||||||
| GB | - | 8,85 | 1 | - | - | - | - | - | - | - | |||||||||
| Anderen(*) | - | - | 3,87 | 0 | 4,2 | 0 | - | - | - | 2,00 | 0 | - | |||||||
| Totaal stemmen | 12213 | 12973 | 13675 | 14117 | 14530 | 15098 | 15393 | 15978 | 11701 | ||||||||||
| Opkomst % | 96,57 | 94,81 | 93,26 | 94,76 | 93,01 | 93,90 | 66,4 | ||||||||||||
| Blanco en ongeldig % | 3,03 | 4,09 | 3,17 | 3,41 | 2,51 | 2,98 | 1,89 | 2,70 | 0,3 | ||||||||||
De rode cijfers naast de gegevens duiden aan onder welke naam de partijen telkens bij een verkiezing opkwamen, rode letters duiden de kartels aan.
De zetels van de gevormde meerderheid staan vetjes afgedrukt. De grootste partij is in kleur.
(*) 1988: ETA (3,87%) / 1994: BLAUW (4,2%) / 2018: S.O.S. Bornem (2,00%)
Cultuur
bewerkenEvenementen
bewerken- augustus: bedevaart Onze-Lieve-Vrouw van de Krocht
- 15 augustus of zondag erna: processie
- 2de vrijdag van augustus: de 100 km dodentocht
- zondag voor de dodentocht: fietsdodentocht
- woensdag na de oktoberkermis: jaarmarkt
- zondag na 14 juni: kleine kermis
- zondag na Sint-Michiel: grote kermis
- zondag na Sint-Vincentius (19 juli): kermis parochie Branst
- Het Breevenement
- Het jaarlijkse Palingfestival en het Vis- en Folkloreweekend in deelgemeente Mariekerke.
- Fakkeltocht (sinds 2010) ter ere aan Wapenstilstand
- Bal van de burgemeester
- Bornem zingt
- Eerste weekend september : Fortiviteiten (Fort van Bornem)
- Supervlieg
Sport
bewerkenVerenigingen
bewerken- Atletiekclub Sparta Bornem (SPBO)
- Voetbalclub KSV Bornem: 1ste provinciale Antwerpen
- Voetbalclub FCS Mariekerke-Branst: 2de provinciale Antwerpen
- Voetbalclub KVK Hingene: 4de provinciale Antwerpen
- Voetbalclub KFC Wintam: 4de provinciale Antwerpen
- Basketbalclub Klein-Brabant Basket: 4de provinciale Antwerpen
- Korfbalclub KC Bornem: 2de nationale
- Badmintonclub BC Plumula
- Volleybalclub VC Kadee
- Badmintonclub Batmanton united
- Ronde Tafel 73 Bornem
Evenementen
bewerken- tweede vrijdag van augustus: Dodentocht - 100 km wandelen in 24 uur
- zondag voor de Dodentocht: Fietsdodentocht
Bornem was één keer etappeplaats in de wielerkoers Ronde van Frankrijk. In 1976 won de Nederlander Hennie Kuiper er een etappe.
Inwoners
bewerken| (Deel)gemeente | Bewoners | Bijnaam |
|---|---|---|
| Bornem | Bornemnaars | Messentrekkers |
| Hingene | Hingenaren | Fretters |
| Mariekerke | Mariekerkenaren | Palingvissers |
| Weert | Weertenaren | Slijkneuzen |
| Eikevliet (gehucht van Hingene) | Eikevlietenaren | Grote Zwieren |
| Wintam (gehucht van Hingene) | Wintamenaren | Kazakken |
| Branst | Branstenaren | Vliegende Geiten |
Bekende inwoners
bewerken- Pedro Coloma (1556-1621), 1ste baron van Bornem[9]
- Barnabas Raparlier (1756-1836), politicus
- François Simonau (1783-1859), kunstschilder[10][11]
- Charles Ghislain de Marnix (1780-1832), politicus
- Jan Van Eetvelt (1796-1846), politicus
- Louis de Marnix (1803-1881), politicus en ondernemer
- Ferdinand de Marnix de Sainte-Aldegonde (1837-1913), politicus
- Philémon Cammaert (1856-1934), politicus en brouwer
- Victor Daelemans (1872 - 1932), politicus en brouwer
- Arthur Borms (1890-1952), politicus
- René Van Lint (1900-1976), politicus
- Emiel Roelants (1902 - 1949), politicus
- René Van Eetvelt (1907-2001), politicus
- Albert Sercu (1918-1978), wielrenner
- Eddy Pauwels (1935-2017), wielrenner
- Martin Van den Bossche (1941), wielrenner
- Jan Wauters (1939-2010), sportverslaggever
- Walter Boeykens (1938-2013), dirigent, muziekpedagoog en klarinettist
- Rita Ray (1947-2018), zangeres
- Jan De Maeyer (1949), componist, muziekpedagoog en hoboïst
- Luk Van Nieuwenhuysen (1952), politicus
- Rony Cuyt (1953-2021), politicus
- Karel Rottiers (1953-2024), wielrenner
- Marc Van Ranst (1965), hoogleraar virologie
- Karel Van Eetvelt (1966), bestuurder
- Luc De boeck (1966), politicus
- Sabine Hagedoren (1968), weervrouw
- Heidi Van De Vijver (1969), wielrenster
- Tarik Fraihi (1969), politiek filosoof en publicist
- Kristine Van Pellicom (1969), actrice
- Daniel Verelst (1969), wielrenner
- Ianka Fleerackers (1971), actrice en presentatrice
- Kristof Van Perre (1972), acteur en filmregisseur
- Sandra Denotté (1973), zangeres
- Hind Fraihi (1976), onderzoeksjournaliste
- Audrey Rochtus (1982), atlete
- Thomas Cammaert (1984), acteur
- Amaury Cordeel (2002), autocoureur
Partnersteden
bewerken
Trivia
bewerken- In de Nederlandse stad Breda werd een straat naar de gemeente genoemd (de Bornemstraat). Ook in de Nederlandse plaats Oudenbosch (gemeente Halderberge) is er een straat vernoemd naar Bornhem (de Bornhemweg).
- In de stad Gent is een café die de oude naam van de gemeente draagt, café Bornhem.
- Sinds 4 september 1976 is Bornem verbroederd met de Batterij VeldArtillerie Para-commando[12].
Nabijgelegen kernen
bewerkenExterne links
bewerken- ↑ Geschiedenis van Bornem, Bornem Natuurlijk, 2013
- ↑ https://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fstatbel.fgov.be%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2Ffiles%2Fdocuments%2Fbevolking%2F5.1%2520Structuur%2520van%2520de%2520bevolking%2FBevolking_per_gemeente.xlsx&wdOrigin=BROWSELINK
- ↑ Burgemeesters van Bornem: 1798 - 1970; Inventaris van het archief van de provincie Antwerpen
- ↑ Over ons vader: René Van Lint; Antoon Van Lint; 26 maart 2013
- ↑ NWS, VRT, Greet De bruyn (CD&V) legt eed af als burgemeester van Bornem: "Blij dat alles sereen verlopen is". vrtnws.be (22 februari 2022). Geraadpleegd op 3 augustus 2023.
- ↑ 1961-2000:Verkiezingsdatabase Binnenlandse Zaken
- ↑ Vlaanderenkiest.be: Gegevens 2006. Geraadpleegd op 16 juni 2019.
- ↑ www.vlaanderenkiest.be: Gegevens 2012
- ↑ J. F. A. F. de Azevedo Coutinho y Bernal, Généalogie de la Famille de Coloma, 1777, bl. 15.
- ↑ Fiche François Simonau; Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België
- ↑ Fiche François Simonau; Bibliothèque nationale de France
- ↑ Para-commando
