1533
jaar
Het jaar 1533 is het 33e jaar in de 16e eeuw volgens de christelijke jaartelling.
| 1533 | ||
| Eeuwen: | 15e eeuw · 16e eeuw · 17e eeuw | |
| Decennia: | 1520-1529 · 1530-1539 · 1540-1549 | |
| Jaren: | << · < · 1532 · 1533 · 1534 · > · >> | |
 Jaartelling in verschillende culturen
| ||
| Ab urbe condita: | 2286 MMCCLXXXVI | |
| Armeense jaartelling: | 982 – 983 ԹՎ ՋՁԲ – ՋՁԳ | |
| Chinese jaartelling: | 4229 – 4230 己辰 – 庚巳 | |
| Christelijke jaartelling: | 1533 MDXXXIII | |
| Ethiopische jaartelling: | 1525 – 1526 | |
| Hebreeuwse jaartelling: | 5293 – 5294 | |
| Hindoekalenders: | ||
| - Vikram Samvat | 1588 – 1589 | |
| - Shaka Samvat | 1455 – 1456 | |
| - Kali yuga | 4634 – 4635 | |
| Iraanse jaartelling: | 911 – 912 ۹۱۱ – ۹۱۲ | |
| Islamitische jaartelling: | 939 – 940 ٩٤٠ – ٩٣٩ | |
| Maçonnieke jaartelling: | 5532 – 5533 | |
 Juliaanse kalender van 1533
| ||
Gebeurtenissen
bewerken- januari
- 25 - Hendrik VIII van Engeland gaat een geheim huwelijk aan met Anna Boleyn.
- februari
- 18 - Stichting van de orde der Barnabieten.
- maart
- 30 - Thomas Cranmer wordt de eerste Anglicaanse aartsbisschop van Canterbury.
- mei
- 23 - Thomas Cranmer verklaart het huwelijk tussen Hendrik VIII en Catharina van Aragon ontbonden.
- juni
- 1 - Pedro de Heredia sticht Cartagena.
- 22 - Sultan Süleyman I en keizer Ferdinand I sluiten vrede. Ze verdelen Hongarije in drie delen: Ferdinand krijgt het westen en noorden, de sultan het Hongaarse kernland en de Hongaarse edelman Johan Zápolya krijgt Transsylvanië.
- juli
- 11 - Paus Clemens VII verklaart Hendrik VIII geëxcommuniceerd tenzij hij Catharina van Aragon weer als zijn vrouw aanneemt.
- oktober
- 14 - Slag bij Jemmingen: Gelderse hulptroepen van Balthasar Oomkens van Esens verslaan een numeriek grote Oost-Friese legermacht. Balthasar keert terug als heerser over Harlingerland, zij het als leenman van Gelre.
- oktober - De Franse kroonprins Hendrik huwt Catharina de' Medici.
- november
- 1 - Johannes Calvijn vlucht uit Parijs.
- 15 - Francisco Pizarro bereikt en verovert Cuzco.
- zonder datum
- Generaal Nguyen Kim kroont Le Trang Tong tot keizer van Vietnam en sticht daarmee de gerestaureerde Le-dynastie.
- Begin van de drooglegging van het Achtermeer, de eerst bekende droogmakerij in de Nederlanden.
- Photisarat I verplaatst de hoofdstad van Lan Xang van Luang Prabang naar Vientiane.
- Na de dood van Filips I van Baden wordt het markgraafschap Baden verdeeld in Baden-Durlach onder Ernst en Baden-Baden onder Bernhard III
- De Spanjaarden sluiten vrede met de Taíno opstandeling Enriquillo, waarbij de indianen op Hispaniola bepaalde rechten toegekend krijgen.
- Diego Becerra ontdekt Baja California.
- Hendrik VIII van Engeland voert de Buggery Act in, die sodomie verbiedt.
- De heerlijkheid Bergen op Zoom wordt verheven tot markizaat.
- Huwelijk van Francesco II Sforza met Christina van Denemarken.
- Khair ad-Din bouwt een grote oorlogsvloot in Constantinopel.
- De gouden florijn wordt afgeschaft.
Literatuur
bewerken- Heinrich Cornelius Agrippa: De occulta philosophia libri tres
- Thomas Elyot: The Knowledge which maketh a Wise Man and Pasquyll the Playne
- Regiomontanus: De triangulis omnimodis (postuum)
- Bernhard Rottmann: Bekenntniss von beyden Sacramenten, Doepe vnde Nachtmaele, Der Praedicanten tho Munster
Beeldende kunst
bewerken-
Lorenzo Lotto: Portret van een vrouw
Opvolging
bewerken- Ayutthaya - Borommaracha IV opgevolgd door Ratchadathiratkuman, op diens beurt opgevolgd door Chairacha
- aartsbisschop van Canterbury - Thomas Cranmer als opvolger van William Warham
- Generalitat de Catalunya - Francesc Oliver de Boteller opgevolgd door Dionís de Carcassona
- Incarijk - Atahualpa opgevolgd door Túpac Huallpa
- Mirandola - Gian Francesco II Pico della Mirandola als heer opgevolgd door Galeotto II Pico della Mirandola als graaf
- Moscovië - Vasili III opgevolgd door zijn zoon Ivan IV onder regentschap van diens moeder Elena Glinskaya
- Nemours en Genève - Filips opgevolgd door zijn zoon Jacob
- Sleeswijk - Frederik I van Denemarken opgevolgd door zijn zoon Christiaan III van Denemarken
Afbeeldingen
bewerken-
executie van Atahualpa
-
begrafenis van Vasili III
-
Huwelijk van Hendrik II en Catharina de' Medici
-
graftombe van Frederik I van Denemarken
-
graf van Filips I van Baden
-
Villa del Principe, Genua (voltooid 1533)
-
graf van Maria Tudor
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
Geboren
bewerken- 28 februari - Michel de Montaigne, Frans filosoof
- 10 maart - Francesco III Gonzaga, hertog van Mantua en markgraaf van Monferrato
- maart - Anna van Egmond, Noord-Nederlands edelvrouw, echtgenote van Willem van Oranje
- 5 april - Giulio della Rovere, Italiaans edelman en kardinaal
- 24 april - Willem van Oranje, Duits-Nederlands staatsman
- 1 mei - Catalina Tomàs, Spaans mystica
- 2 mei - Filips II van Brunswijk-Grubenhagen, Duits edelman
- 3 mei - Cheng Dawei, Chinees wiskundige
- 4 juni - Hendrik van Brunswijk-Dannenberg, Duits edelman
- 7 september - Elizabeth I, koningin van Engeland (1558-1603)
- 11 september - Karel Rym, Zuid-Nederlands jurist
- 15 september - Catharina van Oostenrijk, echtgenote van Sigismund II August van Polen
- 27 september - Stefanus Báthory, vorst van Transsylvanië, koning van Polen en grootvorst van Litouwen (1571/1575/1576-1586)
- 22 november - Alfonso II d'Este, hertog van Ferrara (1559-1597)
- 13 december - Erik XIV, koning van Zweden (1560-1568)
- Oudard de Bournonville, Zuid-Nederlands militair
- Cornelis Cort, Noord-Nederlands graveur
- Pierre de Gondi, Frans kardinaal
- Cesare I Gonzaga, Italiaans edelman
- Pieter Hellynck, Zuid-Nederlands abt
- Johan Baptista Houwaert, Zuid-Nederlands toneelschrijver
- Christiaan Kruik van Adrichem, Noord-Nederlands geestelijke
- Antoon II van Lalaing, Zuid-Nederlands edelman
- Johannes Molanus, Zuid-Nederlands theoloog
- Karel van Sint-Omaars, Zuid-Nederlands botanist
- Robert Stewart, Schots edelman
- Diego Valadés, Spaans missionaris
- Diego Vázquez de Mercado, Spaans prelaat
- Anthonie Blocklandt van Montfoort, Noord-Nederlands kunstschilder (jaartal bij benadering)
- Jacob van Foreest, Nederlands geestelijke (jaartal bij benadering)
- Andrea Gabrieli, Venetiaans componist (jaartal bij benadering)
- Francis Walsingham, Engels diplomaat (jaartal bij benadering)
Overleden
bewerken- 31 januari - Ludovica Albertoni (~59), Romeins edelvrouw en filantroop
- 10 april - Frederik I (61), koning van Denemarken en Noorwegen (1523-1533)
- 13 april - Jancko Douwama (~50), Fries politicus
- 18 mei - Johan III van Wied-Runkel, Duits edelman
- 25 mei - Augustijn van Teylingen, Noord-Nederlands politicus
- 25 juni - Maria Tudor, echtgenote van Hendrik VIII van Frankrijk
- 6 juli - Ludovico Ariosto (58), Italiaans schrijver
- 26 juli - Atahualpa (~31), Incakeizer (1532-1533)
- 6 september - Jacopo Salviati (71)
- 17 september - Filips I van Baden (53), Duits edelman
- 20 september - Nicolas Liégeois, Zuid-Nederlands componist
- 25 oktober - Filips van Savoye-Nemours (~43), Savoyaards edelman en prelaat
- november - Pieter Gillis (47), Zuid-Nederlands humanist
- 3 december - Vasili III (54), grootvorst van Moskou (1505-1533)
- Juan de Ampiés, Spaans koloniaal bestuurder
- Borommaracha IV, koning van Ayutthaya (1529-1533)
- Johan George (~45), markgraaf van Monferrato
- Lucas van Leyden (~39), Noord-Nederlands kunstschilder en graveur
- Jacob Cornelisz. van Oostsanen, Noord-Nederlands kunstschilder
- Ratchadathiratkuman (~4), koning van Ayutthaya (1533)
- Simon Robert, Zuid-Nederlands geestelijke
- Túpac Huallpa, Incakeizer (1533)
- Johan VII Schellaert van Obbendorf, Limburgs edelman
- Veit Stoss, Pools-Duits beeldhouwer
- Pieter van Edingen, Zuid-Nederlands tapijtwever (jaartal bij benadering)
- Meester van Frankfurt, Zuid-Nederlands kunstschilder (jaartal bij benadering)
Zie de categorie 1533 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.