Wien (Drunk)

De wille Wienstock Vitis vinifera is de Wiensoort, de Druven produzeern deit. Düsse Soort kümmt an un for sik ut den Kaukasus. Vunwegen den siene zentrale Laag hett de Druve sik vun dor ut gau utbreedt. In Mesopotamien (in den hüdigen Irak un Iran sünd vun Archäologen Wienkruken utbuddelt wurrn, de bi 7000 Johre oold sünd. Dor weern jummers noch Sporen vun Wien in to finnen. In dat fruchtbare Tweestroomland twuschen Euphrat un Tigris is dormols al Wien anboot wurrn. Dör den Hannel mit Naberlänner, as Palästina un den Libanon hett ok de Kunne vun den Wienbo sik vun dor her utbreedt. Up düsse Aart is he denn ok na dat ole Ägypten henkamen. An vun de Tied um 3000 v. Chr. rüm af an hefft de Ägypters veel Biller un Sporen vun Wien torüchlaten.

Üm un bi 2000 v. Chr. is de Wienstock in dat ole Grekenland ankamen. Up Kreta hefft sik Amphoren funnen un dorto ok en Wienpress, de ut de Tied um 1500 v. Chr. stammt. De Kunst vun dat Wienmaken hett sik denn wieter utbreedt na Italien, Frankriek un de Iber'sche Halfinsel. Amphoren sünd Kruken ut Ton. Se sünd in de Antike bruukt wurrn, um dor Koorn oder Fleetstoffen in up to bewahren. Vunwegen dat de Amphoren to poröös weern, um dor den Wien goot in to lagern, möss to den Wien Kien toföögt weern. So höll sik de Wien düütlich länger. Dorüm hefft greeksche Wienboers wieterhen Kien an jem ehrn Wien daan: De Retsina weer de meist bekannte greeksche Wien un warrt jummers noch maakt. De olen Greken hefft ehrn Wien verdünnt mit Water un hefft em drunken ut Drinkschalen.

De meisten Landstreken in Frankriek, wo hüdigendags Wien anboot warrt, weern al to de Tied vun de Römers Wienbostreken. En Utnahme is dat Elsass. Unner de Römers hett de Wienbo in Europa oorntlich bleiht, man as dat Röömsche Riek in dat 5. Johrhunnert in de Tied vun de Völkerwannern tosamenbreken dö, dor is ok de gröttste Deel vun de Wienbo unnergahn. An den Beginn vun dat Middelöller seeg dat so ut, as wenn de Wienkultur ganz in'e Merse weer. Man dat Christendom hett dorför sorgt, dat dat wedder barop güng. Jedet Klooster hett sien egen Wiengaarn harrt, um dor Messwien to maken.

Bit in dat 17. Johrhunnert hen is sunnerlich junge Wien drunken wurrn. Dör dat bruken vun Kork is dat dorna denn mööglich wurrn, den Wien up Buddels to trecken.

In de Tied vun 1864 af an sünd in Frankriek dusende vun Hektars vun Wiengaarns tonicht maakt wurrn dör de Druvenluus (Phylloxera vastatrix). De franzöösche Wienbo is rett' wurrn, as Druvensorten ut Europa upriest wurrn sünd up Wuddeln un Stämm ut de USA. Düsse amerikaanschen Wuddeln weern resistent gegen de Druvenluus.

1. Roden Wien: Ut blaue Druven maakt. Dor warrt de Sapp bi vun de fasten Bestanddelen scheedt, nadem he toeerst ganz oder to’n Deel dörgaren is. De roodblaue Farv kummt vun de Schillen vun her. De Farv hangt dor vun af, wie lang de Schillen mit den Most tosamen sünd. Düt Inwarken vun de Schillen up de Farv vun den Wien heet „Makkeratschoon“.
2. Witten Wien: Ut witte oder blaue Druven. De Schillen weert vun den Most scheedt, ehr dat dat mit de Gärung losgeiht. So gifft dat keen Makkeratschoon.
3. Roséwien: De kümmt vun blaue Druven. Die Tied, wo de Schillen in Kontakt sünd mit den Most, is man kort (24 h), dorüm gifft dat nich so’ n dannige Klöör.

1. Naturwien: Dat sünd so nömmte stille Wienen, vunwegen dat dor keen Kohlensuur in sitten deit.
2. Liköörwien: De kennt een an den söten Smack. Se weert tostannbröcht, wenn de Sapp in de Druven sülms konzentreert warrt (t.B. bi Sauternes), oder wenn konzentreerten Druvensapp to den frischen Sapp toföögt warrt (t. B. bi Malaga) oder ok, wenn de Wien versneden warrt mit Alkohol, sa, dat dor denn unvergaren Zucker in överblifft.
3. Schuumwien: Düt is en stillen Wien, de künnstlich in en Schuumwien ummuddelt warrt. Dat Nagähren passeert denn faken in de Buddel, wenn Zucker un gestzellen toföögt weert. Dat CO2 kann nich utbüxen.

De Grund, wo de Wienstock up wassen deit, maakt veel ut för den Wien sien Stil. Grund mit allerhand Kalk dorin geevt vigeliensche Wienen, de ok oold weern könnt. Lehmigen Grund gifft dannige Wienen un wenn de Bodden ut Sand besteiht oder ut Steen, denn so könnt de Druven fröh riep weern. Den Utslag gifft dat avers, wo dick düsse Schichten vun'n Unnergrund sünd.

En bannig wichtige Rull speelt ok de Fochtigkeit in'n Grund. In dröge Landstreken is dat nödig, dat he dat Water spiekern kann un in Landstreken mit veel Regen mutt he dat Water fix dörlaten, dat de Wienstock nich natte Föte kriggt.

Een mutt ok tosehn, dat Grund un Druvensoort to'nanner passen doot. Mit de veelen Johren vun'n Wienanboo is denn ok rutkamen, dat in de verscheden Gegenden mit Wienanbo besunnere Druvensorten sunnerlich passlich sünd för den Grund, den dat dor gifft. So passt de Riesling besunners goot to den Leigrund an de Mosel. De rode Merlot geiht goot an up de lehmigen un kalkrieken Grünnen vun Saint-Émilion un de Cabernet Sauvignon bruukt de Steengrünnen vun dat Médoc, wenn he goot angahn schall. To de Saken, de en Wiengegend utmaken doot, höört ok de Mikroflora, de nu wedder afhangen deit vun Temperatur, Luftfuchtigkeit un Licht.

De Wienstöck bringt bloß denn ene gode Qualität, wenn se up soren oder tominnst nich up fetten Grund wassen doot. De Wienbuer draff up jeden Fall bloß so veel Dünger togeven, as de Planten upnehmen kann, anners gifft dat en gröttere Aarnt, man en ringere Qualität.

In Kuntreien, wo dat küll is (Wienbozone A un B) is dat wichtig, dat de Wiengaarn na de Sunne hen liggt un dat Water dicht bi is, wat Warmte spiekern deit (Ströme oder lüttje Meere). Sunnerlich in de düütschen Wienbokuntreien an de Ahr, Nahe un an'n Rhiengau kann een dat sehn. Dorüm speelt de Lage vun den Wiengaarn in dat düütsche Wiengesett ok so'n grode Rull.

Wenn he de Wiensorten för de Unnerlage utsöken deit, maakt de Wienbuer al klaar, wo he up tostüern will. De Wuddelstöck mütt eerst mol resistent ween gegen de Druvenluus. Man denn geiht dat dor ok al um, wo duchtig se wassen deit. Dor hangt dat vun af, wo goot se dat Eddelries, wat dor upriest is, mit Nährstoffen versorgen kann. Denn kummt dat dor ok noch up an, wo goot de Unnerlaag-Wiensoort mit den Grund torechtkummt, wo se up wassen deit, t.B. wenn dor oorntlich Kalk in sitten deit. Vun de Wahl vun de Unnerlage hangt dat vun af, of dat dor üm geiht, en ringere Masse Wien to kriegen, man dorför en gode Qualität, oder annersrum, en oornliche Masse Wien, man bloß minner gode Qualität.

For jeden Wienbostreek gifft dat en Liste vun Druvensorten, de dor anboot weern schollen oder wo dat dor Verlööf to’n Anbo för gifft. De List vun Sorten, wo enfachen Landwien oder Dischwien mit maakt weern draff, is normolerwiese bannig lang. Dor staht ok Massendreger in. Man wenn dat um Rebeden vun sunnerlich schuulte Herkumst geiht, denn is de Utwahl vun Druvensorten duchtig inschränkt (Kiek in Frankriek de AOC, in Italien de DOC un in Spanien de D.O.). Alltohopen sünd meist 16.000 Druvensorten bekannt, man dor sünd bloß 1.000 vun tolaten för den Anbo in Wienbobedrieven. In de lesten 25 Johren (Stand 2007) sünd dat jummers minner veel Sorten wurrn, de in’n Wienbo bruukt weert. De wichtigsten roden Sorten sünd de franzööschen Cabernet Sauvignon, Merlot un Syrah, de italieenschen Sangiovese un Nebbiolo, de spaanschen Tempranillo un Grenache, dorto de Pinot Noir (in Düütschland heet he „Laat Burgunner“) un de Zinfandel (de in Italien „Primitivo“ heten deit). Bi de witten Sorten sünd de Chardonnay, de Sauvignon Blanc un de Riesling sunnerlich wichtige Qualitätsdruven. In Düütschland wennt sik de Wienbuern in de lesten Johren jummers mehr af vun de nee tüchten Druven (Kerner, Scheurebe un annere), de vörmols ganz populät ween sünd. Mank de roden Druven warrt de Doornfeller in Düütschland veel anboot un hannelt.

In Düütschland un en Reeg vun Kuntreien in Frankriek (Elsass, Burgund , Loire un Beaujolais weert de Wienen faken „schier“ utboot. Dat heet, dor warrt för en Wien bloß man ene Druvensoort nahmen (Gamay bi’n Beaujolais, Pinot Noir bi’n Roden Burgunner). In de Kuntreien mehr in’n Süden hett sik dorgegen de Kunst entwickelt, dat de Wien versneden weert un verscheden Sorten. Bi den Châteauneuf-du-Pape dröövt Grundwienen vun bit to 13 Sorten tohopenbröcht weern.

• Bibliografie to de Kultuur un Historie vun den Wien Datenbank vmit över 25.000 Indrägen (hoogdüütsch)
• Wörterbuch der deutschsprachigen Winzersprache vun de Akademie der Wissenschaften und der Literatur Mainz. (hoogdüütsch)
• Deutsches Weininstitut (hoogdüütsch)