विकिपीडिया:विकिप्रकल्प हिंदू धर्म/मुख्यलेख चा उगम बघा

← विकिपीडिया:विकिप्रकल्प हिंदू धर्म/मुख्यलेख

तुम्हाला हे पान संपादित करा क्रियेची परवानगी नाही, खालील कारणासाठी:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: १४:१८, २ जुलै २०२४
Expiry of block: १४:१८, २ जुलै २०२५

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.

Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

तुम्ही या पानाचा स्रोत पाहू शकता व प्रत करू शकता:

{{हिंदू धर्म}}

हिंदू धर्म (संस्कृत: सनातन धर्म) एक धर्म आहे (किंवा, जीवनशैली), ज्यांचे अनुयायी बहुतेक भारतात, नेपाळ आणि मॉरीशसमध्ये बहुतेक आहेत.याला जगातील सर्वात जुने धर्म म्हटले जाते. त्याला 'वैदिक सनातन वर्णाश्रम धर्म' असेही म्हणतात, याचा अर्थ मूळ लिखाणाचा मूळ मूळपासूनच आहे. <ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Hinduism#CITEREFKnott1998 Knott 1998, p. 5.]</ref> विद्वान हिंदू धर्माला वेगवेगळ्या संस्कृती आणि संस्कृतींचा एक संयोग मानतात, ज्याचे संस्थापक नाही.

या धर्मात अनेक वेगवेगळ्या पूजा पद्धती, मते, संस्कृती आणि तत्त्वज्ञान आहेत. <ref>{{cite web|url=https://blogs.timesofindia.indiatimes.com/toi-editorials/heterodox-hinduism-supreme-court-does-well-to-uphold-plural-eclectic-character-of-the-faith/|title=Heterodox Hinduism: Supreme Court does well to uphold plural, eclectic character of the faith}}</ref>  अनुयायांच्या संख्येवर आधारित हे जगातील तिसरे सर्वात मोठे धर्म आहे. भारतातील बहुतेक भक्त संख्येवर आधारित आहेत आणि टक्केवारीच्या आधारे नेपाळमध्ये आहेत.जरी अनेक देवता आणि देवतांची पूजा केली जाते, तरी ते प्रत्यक्षात एक ऐक्यवादी धर्म आहे. <ref>'श्रीमद्भगवद् गीता - श्रीमद्भगवद्‌ गीता हिन्दू धर्म के पवित्रतम ग्रन्थों में से एक है। भगवान [[श्रीकृष्ण]] ने गीता का सन्देश [[पाण्डव]] राजकुमार [[अर्जुन]] को सुनाया था। यह एक स्मृति ग्रन्थ है। इसमें एकेश्वरवाद की बहुत सुन्दर ढंग से चर्चा हुई है। ' 'https://web.archive.org/web/20090813044941/http://khabar.ndtv.com/MantrasListing.aspx?SectionName=Shrimadbhagwat%20Gita' </ref> , <ref>{{Cite web |title=श्रीमद्भगवद्गीता सातवाँ अध्याय |url=http://www.gitapress.org/books/sadhak/1014/Sadhak_Sanjivani_7.pdf |quote=यो यो यां यां तनुं भक्तः श्रद्धयार्चितुमिच्छति। तस्य तस्याचलां श्रद्धां तामेव विदधाम्यहम्॥७- २१॥}}</ref>
<ref>{{Cite web |title=श्रीमद्भगवद् गीता सातवाँ अध्याय |url=http://www.gitapress.org/books/sadhak/1014/Sadhak_Sanjivani_7.pdf |quote=स तया श्रद्धया युक्तस्तस्याराधनमीहते।
लभते च ततः कामान्मयैव विहितान्हि तान्॥७- २२॥}}</ref>
त्याला सनातन धर्म किंवा वैदिक धर्म देखील म्हणतात. इंडोनेशियामध्ये या धर्माचे औपचारिक नाव "हिंदू अगम" आहे. हिंदू केवळ एक धर्म किंवा समुदायच नाही तर जीवन जगण्याचा एक मार्ग आहे.<ref>[http://www.jagran.com/news/national-will-not-examine-hindutva-or-religion-at-this-stage-supreme-court-14928203.html हिन्दुत्व शब्द की दोबारा व्याख्या से सुप्रीम कोर्ट का इंकार]</ref>

== इतिहास ==



== मुख्य सिद्धान्त ==
[[चित्र:Hindutempelcolombo.JPG|thumb|right|हिंदू मंदिर, श्रीलंका]]

== धर्मग्रन्थ ==

== देवांची नावे आणि दैवतांची देणगी ==
हिंदू शास्त्रवचनांनुसार, राक्षस देव धर्माच्या धर्माचे प्रतीक आहेत. पण तुम्हाला माहिती आहे की पौराणिक कथांमध्ये, देव आणि राक्षसांचा एकमात्र पिता म्हणून उल्लेख केला आहे, परंतु वेगवेगळ्या माताांची आई आहे. यानुसार, देव-राक्षसांचा पिता ऋषि कश्यप आहे. आत्ताच देवीच्या आईचे नाव अदिति आहे आणि राक्षसांच्या आईचे नाव दिती आहे. <ref>http://religion.bhaskar.com/article/DHA-GYA-do-you-know-this-quitions-answer-related-to-hindu-religion-4248828-PHO.html?seq=3&RHS-religion=</ref>


== २००८ साली झालेल्या गणनेनुसार ==
[[चित्र:Hindu distribution.png|right|thumb|400px|विश्व के विभिन्न भागों में हिन्दुओं की प्रतिशत संख्या]]
जगभरातील अधिकतम हिंदू लोकसंख्या असलेल्या 20 राष्ट्रांमध्ये
* नेपाल  86.5%<ref>{{cite web|url=http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2009/127369.htm |title=Nepal |publisher=State.gov |date= |accessdate=2012-06-18}}</ref>
* {{flag|भारत}} 80.5%
* {{flag|मॉरिशस}} 54%<ref>Dostert, Pierre Etienne. Africa 1997 (The World Today Series). Harpers Ferry, West Virginia: Stryker-Post Publications (1997), pg. 162.</ref>
* गुयाना 28%<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gy.html |title=CIA - The World Factbook |publisher=Cia.gov |date= |accessdate=2012-06-18}}</ref>
* फ़िजी 27.9%<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fj.html |title=CIA - The World Factbook |publisher=Cia.gov |date= |accessdate=2012-06-18}}</ref>
* भूटान 25%<ref name="state.gov">{{cite web|url=http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2009/127364.htm |title=Bhutan |publisher=State.gov |date= |accessdate=2012-06-18}}</ref>
* त्रिनिदाद और टोबैगो 22.5%
* सूरीनाम 20%<ref>{{cite web|url=http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2009/127405.htm |title=Suriname |publisher=State.gov |date=2009-10-26 |accessdate=2012-06-18}}</ref>
* {{flag|श्रीलंका}} 15%<ref>{{cite web|author=www.srilankantourism.com |url=http://www.srilankantourism.com/religious-tours/hindu-religious.html |title=Hinduism in Sri Lanka,Sri Lanka Hindu Religious Tour,Sri Lanka Hindu Pilgrimage Tour Packages,Hindu Pilgrimage Tour to Sri Lanka,Hindu Pilgrimage Travel to Sri Lanka |publisher=Srilankantourism.com |date= |accessdate=2012-06-18}}</ref>
* {{flag|बांग्लादेश}} 9%<ref>{{cite web|url=http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2009/127363.htm |title=Bangladesh |publisher=State.gov |date= |accessdate=2012-06-18}}</ref>
* कतर 7.2%
* {{flag|रेयूनियों}} 6.7%
* {{flag|मलेशिया}} 6.3%<ref name="cia.gov">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/my.html |title=CIA - The World Factbook |publisher=Cia.gov |date= |accessdate=2012-06-18}}</ref>
* बहरीन 6.25%
* {{flag|कुवैत}} 6%
* संयुक्त अरब अमीरात 5%
* सिंगापुर 4%
* {{flag|ओमान}} 3%
* बेलीज़}} 2.3%
* {{flag|सेशेल्स}} 2.1%<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/se.html |title=CIA - The World Factbook |publisher=Cia.gov |date= |accessdate=2012-06-18}}</ref>

== हिन्दू संस्कृति ==
===  वैदिक मंत्र आणि यज्ञ ===
प्राचीन काळात, [[आर्य]] वैदिक मंत्र आणि अग्नि त्यागाने अनेक देवतांची पूजा करत असे. आर्यन देवतांची मूर्ती किंवा मंदिरे नव्हती. मुख्य आर्यन देवता: देवराज [[इंद्र]], [[अग्नि]], सोम आणि [[वरुण]]. त्यांच्यासाठी वैदिक मंत्र वाचले गेले आणि अग्नी, घी, दूध, दही, जवळी इत्यादि अर्पण केले गेले. प्रजापती [[ब्रह्मा]], [[विष्णु]] आणि [[शिव]] त्या वेळी थोडेफार उल्लेख करतात.

=== तीर्थ यात्रा ===
भारत हा एक विशाल देश आहे, परंतु तोपर्यंत तो तिचा विस्तार आणि महानता आपल्याला कळत नाही. या बाजूला, बर्याच महान पुरुषांचे लक्ष चालू राहिले, परंतु आज 120 वर्षापूर्वी आदिगुरु [[शंकराचार्य]] यांनी यासाठी एक महत्वपूर्ण कार्य केल.त्यांनी भारतीय बाजूला चार मठ उभारले, उत्तरेस बद्रीनाथजवळ ज्योतिपीठ, दक्षिण में रामेश्वरम जवळचे श्रृंगेरी पीठ, पूर्वेस जगन्नाथपुरी मधील गोवर्धन पीठ आणि पश्चिमेकडील द्वारकापीठ.  असं म्हणतात जे चार पीठ (धाम) ची यात्रा करतात ते पुण्य कमावतात 

=== मूर्तिपूजा ===
बहुतेक हिंदू देवतांच्या मूर्तींची पूजा करतात. त्यांच्यासाठी, मूर्ती ही एक सोपा साधन आहे, ज्यामध्ये निरर्थक देवाला कोणत्याही प्रकारच्या सुंदर मार्गाने पाहिले जाऊ शकते. काही लोक समजतात म्हणून हिंदू लोक खरोखर दगड आणि लोह पूजा करत नाहीत. हिंदूंना देवाची उपासना करण्याचा एकमात्र मार्ग म्हणजे मूर्तीपूजा.

=== मंदिर ===
हिंदूंच्या पूजेच्या ठिकाणी मंदिरे म्हणतात. प्राचीन वैदिक काळात कोणतेही मंदिर नव्हते. मग अग्निच्या जागी पूजा केली गेली, जिथे देवाचे प्रतीक म्हणून एक सोन्याची मूर्ती स्थापित केली गेली. एका दृश्यानुसार बुद्ध आणि जैन धर्माच्या मूर्ती आणि बुद्ध आणि महावीरांच्या मूर्तींनी पूजा केल्यामुळे हिंदूंचाही त्यांच्यावर प्रभाव पडला आणि त्यांनी मंदिर बांधण्यास सुरुवात केली.प्रत्येक मंदिरात एक किंवा अधिक देवतांची पूजा केली जाते. ईश्वरदेवच्या पुतळ्याला अभयारण्यमध्ये सन्मानित केले जाते. मंदिर प्राचीन आणि मध्ययुगीन भारतीय कला यांचे सर्वोत्तम प्रतीक आहे. अनेक मंदिरामध्ये दरवर्षी अनेक यात्रेकरू येतात.

=== धार्मिक शिक्षक ===
बहुतेक हिंदू हिंदू धर्मातील सर्वोच्च धार्मिक शिक्षक म्हणून चार शंकराचार्य (ज्योतिर्मठ, द्वारिका, शृंगेरी आणि पुरी मठ) यांचा विचार करतात.

=== प्रमुख उत्सव ===
[[चित्र:Triveni Sangham.jpg|right|thumb|300px|प्रयाग च्या संगमावर कुंभमेळ्याचे छायाचित्र]]
[[चित्र:Avatars of Amman Navarathiri.jpg|right|thumb|300px|नवरात्रीच्या देवी अवतारांचे चित्र]]

नवीन वर्ष - द्वादशमासै: संवत्सर:। असे वेद एक शब्द आहे, म्हणून ते संसार बनले आहे. प्रारंभदिन चैत्र शुक्ल प्रतिपदा हे सर्व वर्षांमध्ये सर्वात उपयुक्त दिवस आहे. सर्व हिंदु हे संपूर्ण भारतभर वेगवेगळ्या नावांनी साजरे करतात. प्राचीन काळात ऋषिर्मम्भित्ती सत्यय्या चल्मा आणि नवदर्षभा टिनो यांना मगुष्काल प्रतिपदापासून एकत्रित केले गेले होते.

श्रावण पौर्णिमेला नारळी अर्थात राखी पौर्णिमा साजरी होते त्या दिवशी समुद्राला नारळ वाहून पूजन केलं जातं तसेच बहीण भावाला राखी बांधते. 

श्रावण कृष्ण अष्टमीवर [[जन्माष्टमी] उत्सव साजरा केला जातो. या दिवशी सकाळी 12 वाजता मुलाचा उपवास साजरा केला जातो, भगवान कृष्णाचा जन्म साजरा केला जातो, त्यानंतर तो प्रसादने 
उपवास करतो, किंवा दुसऱ्या दिवशी सकाळी दही-कलाकंद अर्पण करून उपवास करतो.

भाद्रपद महिन्यात चतुर्थीला गणेश पूजन केलं जातं ते अनंत चतुर्दशी पर्यंत १० दिवस केलं जातं हा उत्सव मूळ महाराष्ट्रात साजरा होतो. 

छठ हा हिंदू धर्म सूर्यप्रकाशासाठी प्रसिद्ध उत्सव आहे. मूळतः शास्त्रीच्या उपासनेमुळे छठ असे म्हटले जाते. हा उत्सव वर्षामध्ये दोनदा साजरा केला जातो, परंतु कालांतराने, आता ती बिहार, पूर्वी उत्तर प्रदेशपर्यंत प्रतिबंधित आहे.

आश्विन शुक्ल प्रतिपिदा [[नवरात्री | नवरात्रि उत्सव]] सुरू करतात. नवरात्रि उत्सवातील पडदे नवरात्रि उत्सव अख्ख दीपच्या माध्यमातून, दुर्गा देवीची पूजा नऊ दिवसांसाठी साजरा केला जातो.

आश्विन शुक्ल दशमी हा [[विजया दशमी]] उत्सव साजरा केला जातो. दशहराच्या पहिल्या नऊ दिवसात (नवरात्रि), 10 दिग्दर्शन देवीच्या सामर्थ्याने प्रभावित होते आणि त्यांना नियंत्रण मिळते, दहा दिशांवरील विजय प्राप्त होतो. या दिवशी रामने रावण जिंकला होता.

=== शाकाहार ===
कोणत्याही हिंदूसाठी शाकाहारी असणे आवश्यक नाही, जरी शाकाहार हा सात्त्विक आहार मानला जातो. शाकाहारीपणाच्या आवश्यक आवश्यकता पेक्षा अधिक स्वीकारणे देखील राजे मानले जाते. मांसाहारीपणा चांगला नाही म्हणून मानला जात नाही कारण मांसाचे, जनावरांचे मिश्��ण केले जाते, म्हणूनच तामसिक हे पदार्थ आहे. एका सर्वेक्षणानुसार, वैदिक कालावधीनुसार सुमारे 70% हिंदू, बहुतेक ब्राह्मण आणि गुवाहाटी आणि मारवाडी हिंदू पारंपरिकपणे शाकाहारी आहेत. ते कधीही गोमांस खात नाहीत, कारण गाय हिंदू धर्मातील आई म्हणून मानली गेली आहे. काही हिंदू मंदिरांमध्ये प्राण्यांची बलिदान, परंतु आजकाल ही प्रथा हिंदूंना निंदा केली जात आहे.


=== वर्ण व्यवस्था ===
पुरातन हिंदू व्यवस्थेत पात्रता प्रणाली आणि जातीचे विशेष महत्त्व होते. 
चार प्रमुख वर्ण - [[ब्राह्मण]], [[क्षत्रिय]], [[वैश्य]], क्षुद्र, पूर्वी या प्रणाली प्रभावी होत्या. 
त्या काळात असा अलिखित नियम होता कि, जर एखादा कोणत्याही जातीमध्ये जन्माला आला व सैन्यात काम केले, तर तो क्षत्रिय झाला असता. 

=== अवतार ===
वैष्णव धर्मावलंबी और अधिकतर हिंदू, भगवान [[विष्णु]]यांचे  १० अवतार मानतात :- [[मत्स्य]], कूर्म, [[वराह]], वामन, [[नरसिंह]], [[परशुराम]], [[राम]], [[कृष्ण]], [[बुद्ध]] और कल्कि

== संदर्भ ==
{{संदर्भ यादी}}

या पानावर खालील साचे वापरण्यात आलेले आहेत:

साचा:Cite web (स्रोत पहा) (सुरक्षित)
साचा:Flag (संपादन)
साचा:Main other (संपादन)
साचा:Navbox (स्रोत पहा) (अर्ध-सुरक्षित)
साचा:देश ध्वज२ (संपादन)
साचा:देश माहिती ओमान (संपादन)
साचा:देश माहिती कुवेत (संपादन)
साचा:देश माहिती कुवैत (संपादन)
साचा:देश माहिती बांगलादेश (संपादन)
साचा:देश माहिती बांग्लादेश (संपादन)
साचा:देश माहिती भारत (संपादन)
साचा:देश माहिती मलेशिया (संपादन)
साचा:देश माहिती मॉरिशस (संपादन)
साचा:देश माहिती रेयूनियों (संपादन)
साचा:देश माहिती श्रीलंका (संपादन)
साचा:देश माहिती सेशेल्स (संपादन)
साचा:ध्वज (संपादन)
साचा:संकेतस्थळ स्रोत (स्रोत पहा) (सुरक्षित)
साचा:संदर्भ यादी (संपादन)
साचा:संदर्भयादी (स्रोत पहा) (अर्ध-सुरक्षित)
साचा:संदर्भयादी/styles.css (स्रोत पहा) (अर्ध-सुरक्षित)
साचा:हिंदू धर्म (संपादन)
विभाग:Arguments (स्रोत पहा) (सुरक्षित)
विभाग:Check for unknown parameters (स्रोत पहा) (अर्ध-सुरक्षित)
विभाग:Citation/CS1 (स्रोत पहा) (अर्ध-सुरक्षित)
विभाग:Citation/CS1/COinS (संपादन)
विभाग:Citation/CS1/Configuration (स्रोत पहा) (अर्ध-सुरक्षित)
विभाग:Citation/CS1/Date validation (संपादन)
विभाग:Citation/CS1/Identifiers (संपादन)
विभाग:Citation/CS1/Utilities (संपादन)
विभाग:Citation/CS1/Whitelist (स्रोत पहा) (अर्ध-सुरक्षित)
विभाग:Citation/CS1/styles.css (स्रोत पहा) (अर्ध-सुरक्षित)
विभाग:Navbar (स्रोत पहा) (सुरक्षित)
विभाग:Navbar/configuration (स्रोत पहा) (अर्ध-सुरक्षित)
विभाग:Navbar/styles.css (स्रोत पहा) (अर्ध-सुरक्षित)
विभाग:Navbox (स्रोत पहा) (सुरक्षित)
विभाग:Navbox/configuration (संपादन)
विभाग:Navbox/styles.css (स्रोत पहा) (अर्ध-सुरक्षित)

विकिपीडिया:विकिप्रकल्प हिंदू धर्म/मुख्यलेख कडे परत जा.

"https://mr.wikipedia.org/wiki/विकिपीडिया:विकिप्रकल्प_हिंदू_धर्म/मुख्यलेख" पासून हुडकले