മേളകർത്താരാഗം

സാമവേദത്തിൽ നിന്നുമാണ് സംഗീതം രൂപംകൊള്ളുന്നത്. യാജ്ഞവൽക്യസംഹിത ഇപ്രകാരം അഭിപ്രായപ്പെടുന്നു എന്തെന്നാൽ യാതൊരുവൻ വീണവായന, ശ്രുതി,ജതികൾ,താളം ഇവയെക്കുറിച്ച് അറിവുള്ളവനാണോ അവന് മുക്തി ലഭിക്കും. നിലവിൽ പിന്തുടർന്നുപോരുന്ന കർണാടകസംഗീതത്തിന്റെ ഘടന മേളകർത്താരാഗങ്ങളിൽ അധിഷ്ഠിതമാണ്. മേളകർത്താരാഗപദ്ധതി ആദ്യം വെങ്കടമഖിയും(എ.ഡി 17) ശേഷം ഗോവിന്ദാചാര്യനും ക്രമപ്പെടുത്തി. വെങ്കടമഖിയുടെ സമ്പ്രദായത്തിൽ അസമ്പൂർണ്ണരാഗങ്ങൾ അതായത് സ്വരാഷ്ടകങ്ങളൾക്ക് പരിപൂരകം ഇല്ലാത്ത രാഗങ്ങൾ ഉണ്ടായിരുന്നു

രാഗങ്ങളെ ശാസ്ത്രീയമായി വർഗ്ഗീകരിക്കാഞ്ഞതിനാൽ ആദ്യ കാലത്ത് പലപ്പോഴും പലതായിരുന്നു മേളകർത്താരാഗങ്ങളുടെ എണ്ണം. വെങ്കിടമഖിയുടെ ചതുർദണ്ഡീപ്രകാശികയിലാണു ആദ്യമായി ഇന്നു പരക്കെ പ്രചാരത്തിൽ ഇരിക്കുന്ന 72 മേളകർത്താരാഗങ്ങൾ ആവിഷ്ക്കരിച്ചത്. സപ്തസ്വരങ്ങളെ പതിനാറായി വിഭജിച്ച് അവയെ പന്ത്രണ്ടു സ്വരസ്ഥാനങ്ങളിലായി നിവേശിപ്പിച്ച് അവയുടെ പരസ്പരമേളനം നിമിത്തം എഴുപത്തിരണ്ട് മേളകർത്താ രാഗങ്ങളെ കെട്ടിയുണ്ടാക്കി ആധുനിക മേളകർത്താജന്യരാഗപദ്ധതി ആസൂത്രണം ചെയ്യുകയാണ് വെങ്കടമഖി ചതുർദണ്ഡീപ്രകാശികയിലൂടെ ചെയതത്.

ഈ അവസ്ഥ ഗോവിന്ദാചാര്യൻ സ്വരാഷ്ടകങ്ങൾ മാത്രം ഉൾക്കൊള്ളുന്ന സമ്പ്രദായമാക്കി പരിഹരിച്ചു. ലോകത്തിലെ ഏത് സംഗീതസമ്പ്രദായവും 7സ്വരങ്ങളുള്ള സ്വരാഷ്ടകമാണ് ഉപയോഗിച്ചുവരുന്നത്.

ഈ പദ്ധതിപ്രകാരം സ,പ എന്നിവ സ്ഥിരസ്വരങ്ങളായും മ എന്ന സ്വരത്തിന് രണ്ട് ഭേദങ്ങളും ബാക്കി വരുന്ന രി,ഗ,ധ,നി ഇവക്ക് 3 ഭേദങ്ങളും കല്പിക്കുന്നു.ഇപ്രകരം 72 മേളകർത്താരാഗങ്ങൾ ഉണ്ടായി. ഒന്നോ രണ്ടോ സ്വരങ്ങളുടെ ആരോഹണത്തിലോ അവരോഹണത്തിലോ രണ്ടിലുമോ ഉള്ള ഉപേക്ഷയാണ് ജന്യരാഗങ്ങളായി മാറുന്നത്.

മേളകർത്താരാഗങ്ങളോ ജന്യരാഗങ്ങളോ ഉപയോഗിച്ച് നിരവധി ഗീതം, വർണം, കീർത്തനം, പദം, പല്ലവി, തില്ലാന ഇവ രചിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ഇത്തരം സൃഷ്ടികളിൽ വിശദമായ ആലാപനസാദ്ധ്യതയും രാഗവിസ്താരവും തൽക്ഷണാലാപനവും (improvization) സാദ്ധ്യമാണ്. മറ്റൊരു പ്രധാനപ്പെട്ട സൃഷ്ടിയാണ് രാഗമാലിക. ഒന്നിൽക്കൂടുതൽ രാഗങ്ങൾ ഒരേ കൃതിയിൽ തന്നെ ഉൾക്കൊള്ളിക്കുന്ന സമ്പ്രദായമാണിത്.

1. ആരോഹണ അവരോഹണങ്ങൾ വക്രഗതി ഇല്ലാത്തവയും ക്രമസമ്പൂർണ്ണങ്ങളും ആയിരിക്കും.
2. സ രി ഗ മ പ ധ നി എന്നീ സപ്തസ്വരങ്ങൾ ആരോഹണത്തിലും അവരോഹണത്തിലും ഉണ്ടായിരിക്കും.
3. ഒരു സ്വരത്തിന്റെ ഒന്നിലധികം ഭേദത്തിന്റെ അഭാവം.
4. മന്ദ്രം, മദ്ധ്യം, താരം എന്നീ മൂന്നു സ്ഥായികളിലും സഞ്ചരിക്കുന്നവയായിരിക്കും.

വെങ്കടമഖിയുടെ ചതുർദണ്ഡീപ്രകാശികയിൽ ഇന്നയിന്ന രാഗങ്ങൾ അടിസ്ഥാനരാഗങ്ങളാണെന്നും അവയുടെ ക്രമസം‌ഖ്യ ഇന്നിന്നതാണെന്നും വ്യവസ്ഥ ചെയ്യുക മാത്രമേ ചെയ്തുള്ളൂ. ചതുർദണ്ഡീപ്രകാശികയിൽ 72 മേളങ്ങൾക്കു പേരു കൊടുത്തിട്ടില്ല. പിന്നീടുള്ള കാലത്താണു ഈ മേളങ്ങൾക്കെല്ലാം പേരുകൾ വന്നത് . പിന്നീടുള്ള കാലത്ത് ഈ മേളങ്ങൾക്ക് രണ്ട് സമ്പ്രദായത്തിൽ പേരുകൾ നിലവിൽ വന്നു.

• കനകാംഗി, രത്നാംഗി എന്നിങ്ങനെ തുടങ്ങുന്ന കനകാംഗി, രത്നാംഗി നാമകരണ സമ്പ്രദായം.
• കനകാംബരി, ഫേനദ്വിതി എങ്ങിങ്ങനെ തുടങ്ങുന്ന കനകാംബരി, ഫേനദ്വിതി നാമകരണ സമ്പ്രദായം.

ഇതിൽ ആദ്യത്തെ സമ്പ്രദായമാണു (കനകാംഗി, രത്നാംഗി നാമകരണ സമ്പ്രദായം) ഇന്നു പരക്കെ അം‌ഗീകരിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നത്.

മേളകർത്താരാഗങ്ങളുടെ നാമകരണത്തിനു കടപയാദി അല്ലെങ്കിൽ പരൽപ്പേരു എന്നറിയപ്പെടുന്ന സം‌വിധാനമാണു സാധാരണ ഉപയോഗിക്കുന്നത്. ഈ സം‌വിധാനം അക്ഷരമാലയിലെ വ്യഞ്ജനാക്ഷരങ്ങളേയും അക്കങ്ങളേയും ബന്ധിപ്പിക്കുന്നു. രാഗത്തിന്റെ പേരിന്റെ ആദ്യരണ്ട് വ്യഞ്ജനാക്ഷരങ്ങളെ സൂചിപ്പിക്കുന്ന അക്കങ്ങൾ വിപരീതരീതിയിലെഴുതിയാണ് മേളകർത്താരാഗത്തിന്റെ ക്രമം നിർണ്ണയിക്കുന്നത്.

ഉദാഹരണത്തിന് ഹരികാംബോജി എന്ന രാഗത്തിന്റെ ആദ്യരണ്ട് വ്യഞ്ജനാക്ഷരങ്ങൾ ഹ,രി ഇവയാണ്.ഇപ്രകാരം കടപയാദി സംഖ്യ ഉപയോഗിച്ചാൽ ഹ എന്ന അക്ഷരത്തിന് 8ഉം രി എന്നതിന് 2ഉം ആണ്.ഇപ്രകാരം 82എന്നത് തിരിച്ചിട്ടാൽ 28 എന്ന് കാണാം.അതായത് ഹരികാംബോജി എന്ന രാഗം 28ആം മേളകർത്താരാഗമാണ്. ഈ വിധമാണു ഓരോ മേളകർത്താരാഗത്തേയും നാമകരണം ചെയ്തിരിക്കുന്നത്.

മേളകർത്താരാഗത്തിന്റെ സ്ഥാനം കണ്ടെത്തിക്കഴിഞ്ഞാൽ ചക്രം എന്ന ആശയമുപയോഗിച്ച് സ്വരങ്ങൾ കണ്ടെത്താം. ഉദാഹരണത്തിന് ഷണ്മുഖപ്രിയ എന്ന രാഗം പരിഗണിക്കുക. ഈ രാഗം 56 ആം മേളകർത്താരാഗമാണ്. ആദ്യവ്യഞ്ജനങ്ങൾ ഷ, മ ഇവയാണ്. ഷ=6 ഉം മ=5 ഉം ആണ്. 56 എന്ന സംഖ്യയെ 6 കൊണ്ട് ഹരിച്ചാൽ ഹരണഫലം 9 ഉം ശിഷ്ടം 2 ഉം ആണെന്ന് കാണാം. എതു ചക്രമെന്ന് കണ്ടെത്താൻ ഹരണഫലത്തോട് 1 കൂട്ടുന്നു.ഇപ്രകാരം ഷണ്മുഖപ്രിയ രാഗം 10 ആം ചക്രത്തിലെ രണ്ടാമത്തെ രാഗമാണെന്ന് ലഭിക്കുന്നു. ഷണ്മുഖപ്രിയയിലെ സ്വരങ്ങൾ പൂർവാംഗം,ഉത്തരാംഗം എന്നീ പട്ടികകളിൽ നിന്നും കണ്ടെത്താം.

“സരിഗമപധനി“യെ സപ്തസ്വരങ്ങൾ എന്നു പറയുന്നുവെങ്കിലും ദക്ഷിണേന്ത്യൻ സംഗീതത്തിൽ ശരിക്കും 16 സ്വരങ്ങൾ ഉണ്ട്. ‘സ’യും ‘പ’യും ഒഴികെയുള്ള അഞ്ച് സ്വരങ്ങൾക്കും ഒന്നിൽ കൂടുതൽ വകഭേദങ്ങൾ ഉണ്ട്:

1. സ - ഷഡ്ജം
2. രി - ഋഷഭം (3 തരം - രി1, രി2, രി3)
3. ഗ - ഗാന്ധാരം (3 തരം - ഗ1, ഗ2, ഗ3)
4. മ - മധ്യമം (2 തരം - മ1, മ2)
5. പ - പഞ്ചമം
6. ധ - ധൈവതം(3 തരം - ധ1, ധ2, ധ3)
7. നി - നിഷാദം(3 തരം - നി1, നി2, നി3)

ഈ വകഭേദങ്ങളെ താഴെ പറയുന്ന വിധം നാമകരണം ചെയ്തിരിക്കുന്നു:

1. രി1 - ശുദ്ധ ഋഷഭം
2. രി2 - ചതുശ്രുതി ഋഷഭം
3. രി3 - ഷഡ്ശ്രുതി ഋഷഭം
4. ഗ1 - ശുദ്ധ ഗാന്ധാരം
5. ഗ2 - സാധാരണ ഗാന്ധാരം
6. ഗ3 - അന്തര ഗാന്ധാരം
7. മ1 - ശുദ്ധ മധ്യമം
8. മ2 - പ്രതി മധ്യമം
9. ധ1- ശുദ്ധ ധൈവതം
10. ധ2 - ചതുശ്രുതി ധൈവതം
11. ധ3 - ഷഡ്ശ്രുതി ധൈവതം
12. നി1 - ശുദ്ധ നിഷാദം
13. നി2 - കൈശികി നിഷാദം
14. നി3 - കാകളി നിഷാദം

ലോകത്തെങ്ങുമുള്ള മറ്റു സംഗീതവ്യവസ്ഥകളിൽ (ഹിന്ദുസ്താനി, പാശ്ചാത്യം) 12 സ്വരങ്ങൾ മാത്രമുള്ളപ്പോൾ ദക്ഷിണേന്ത്യൻ സംഗീതത്തിൽ മാത്രം 16 സ്വരങ്ങൾ വന്നതെങ്ങിനെയാണെന്നു നോക്കാം- താഴെ കൊടുത്തിരിക്കുന്ന സമവാക്യങ്ങളാണ് ഇതിനടിസ്ഥാനം:

• രി2 = ഗ1
• രി3 = ഗ2
• ധ2 = നി1
• ധ3 = നി2

അതായത് ഒരേ ശ്രുതിയിലുള്ള സ്വരസ്ഥാനങ്ങളെ ചിലപ്പോൾ ‘രി’ യെന്നോ മറ്റു ചിലപ്പോൾ ‘ഗ’ യെന്നോ പാടാവുന്നതാണ്. അതുപോലെ തന്നെ ‘ധ’ യുടേയും ‘നി’ യുടേയും കാര്യം. ദക്ഷിണേന്ത്യൻ സംഗീതത്തിനു മാത്രം അവകാശപ്പെട്ട രാഗവൈവിധ്യങ്ങളുടെ അടിസ്ഥാനമാണ് ഈ സവിശേഷത!

ഈ സമവാക്യങ്ങൾ ഉപയോഗിച്ച് നമുക്ക് മേൽപ്പറഞ്ഞ 16 സ്വരങ്ങളെ ശ്രുതിയുടെ ആരോഹണക്രമത്തിൽ താഴെക്കാണുന്ന വിധം 12 നിരപ്പുകളിലായി ക്രമത്തിപ്പെടുത്താം.

• സ
• രി1
• രി2 ഗ1
• രി3 ഗ2
• ഗ3
• മ1
• മ2
• പ
• ധ1
• ധ2 നി1
• ധ3 നി2
• നി3

ഇതനുസരിച്ച് “രിഗ” എന്ന് ആരോഹണമായി (‘രി’ താഴ്ന്ന ശ്രുതിയിലും ‘ഗ’ ഉയർന്ന ശ്രുതിയിലും) എത്ര തരത്തിൽ പാടാം എന്നു നമുക്കു കണക്കു കൂട്ടാം:

• രി1ഗ1
• രി1ഗ2
• രി1ഗ3
• രി2ഗ2
• രി2ഗ3
• രി3ഗ3

അതായത് ‘രിഗ’ എന്ന് ആരോഹണമായി 6 തരത്തിൽ പാടാം. ഇതേ പോലെ വകഭേദങ്ങളുള്ള ‘ധനി’ യേയും ഇതുപോലെ 6 തരത്തിൽ പാടാം. ‘മ’ രണ്ടു തരം. ‘സ’ യും ‘പ’യും ഒരോ തരം മാത്രം. അങ്ങനെയാവുമ്പോൾ “സരിഗമപധനി“ എന്ന് ആരോഹണമായി 1*6*2*1*6 = 72 തരത്തിൽ വരാവുന്നതാണ്. ഇങ്ങനെയാണ് 72 മേളകർത്താ രാഗങ്ങളെ വെങ്കിടമഖി കണ്ടെടുത്തത്.

പൂർവാംഗം എന്നാൽ ആരോഹണത്തിലേയോ അവരോഹണത്തിലേയോ താഴേയുള്ള പകുതിയും സ,രി,ഗ,മ ഉത്തരാംഗം എന്നാൽ മുകളിലെ പകുതി പ,ധ,നി,സ എന്നുമാണ് അർത്ഥമാക്കുന്നത്.ഉത്തരാംഗങ്ങൾക്ക് 6 ഭേദങ്ങളുണ്ട്,പ,ശ്രി,ഗോ,ഭു,മ,ശ എന്നിങ്ങനെ.പൂർവാംഗങ്ങൽക്ക് 12 ഭേദങ്ങളാണുള്ളത്.ഈ 12 പൂർവാംഗങ്ങളേയാണ് ചക്രങ്ങൾ എന്നുവിശേഷിപ്പിക്കുന്നത്.12ചക്രങ്ങൾ ഇവയാണ്

• ഇന്ദു -ചന്ദ്രൻ ഒന്ന് ആയതിനാൽ ഇന്ദുചക്രം ഒന്നാമത്തെ ചക്രം
• നേത്രം-നേത്രങ്ങൾ 2,ആയതിനാൽ നേത്രചക്രം രണ്ടാമത്തെ ചക്രം
• അഗ്നി-ഗാർഹപത്യാഗ്നി,ആഹവനീയാഗ്നി,ദക്ഷിണാഗ്നി എന്നിങ്ങനെ അഗ്നി മൂന്നായതിനാൽ അഗ്നിചക്രം മൂന്നാം ചക്രം
• വേദ-ഋഗ്വേദം,യജുർ‌വേദം,സാമവേദം,അഥർ‌വവേദം എന്നിങ്ങനെ 4 വേദങ്ങൾ.ആയതിനാൽ വേദചക്രം നാലാം ചക്രം
• ബാണ-കാമദേവന്റെ ബാണങ്ങൾ 5-മുല്ല,മാമ്പൂ,ചെന്താമര,മീലാമ്പൽ,അശൊകം. അങ്ങനെ ബാണാചക്രം അഞ്ചാമത്തേത്
• ഋതു-ഋതുക്കൾ 6.ഗ്രീഷ്മം,വർഷം,സരത്,ഹേമന്തം,ശിശിരം,വസന്തം ആയതിനാൽ ഋതുചക്രം ആറാമത്തേത്.
• ഋഷി-ഋഷിചക്രം ഏഴാമത്തേത്.കാരണം ഋഷികൾ ഏഴ് ആണല്ലോ(സപ്തർഷികൾ).
• വസു-അഷ്ടവസുക്കൾ ജലം,ധ്രുവം,ചന്ദ്രൻ,ഭൂമി,അഗ്നി,വായു,പ്രഭാത,സായംസന്ധ്യ എന്നിങ്ങനെ
• ബ്രാഹ്മ- ബ്രഹ്മാവ് ഒൻപത് അവതാരങ്ങൾ എടുത്ത് ഒൻപത് വംശങ്ങളെ സ്ഥാപിച്ചു.ആയതിനാൽ ബ്രാഹ്മചക്രം ഒൻപതാമത്തെ.
• ദിശി-ദിക്കുകൾ 10. വടക്ക്,തെക്ക്, പടിഞ്ഞാറ്,കിഴക്ക്, തെക്കുപടിഞ്ഞാറ്, തെക്കുകിഴക്ക്, വടക്കുപടിഞ്ഞാറ്,വടക്കുകിഴക്ക്,താഴെ,മുകളിൽ
• രുദ്ര-രുദ്രന്മാർ 11
• ആദിത്യ-ആദിത്യന്മാർ 12

ഇപ്രകാരം 12 പൂർവാംഗങ്ങളും 6 ഉത്തരാംഗങ്ങളും ചേർന്ന് 72 മേളകർത്താരാഗങ്ങളുണ്ടാവുന്നു.

• http://www.columbuscarnaticmusic.org/pdf/melakarta_calendar.pdf Archived 2008-11-19 at the Wayback Machine.
• https://web.archive.org/web/20020314195808/http://www.geocities.com/Vienna/Strasse/5926/section3_5.htm
• https://web.archive.org/web/20010419223149/http://www.geocities.com/vasudevanvrv/carnatic/mela.htm
• കെ.ടി രവീന്ദ്രനാഥൻ,രാഗസുധാർണ്ണവം,കേരള ഭാഷാ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് തിരുവനന്തപുരം