താരക് നാഥ് ദാസ്

സ്വാമി വിവേകാനന്ദനും ബിപിൻ ചന്ദ്രപാലിനും ശേഷം ദേശാഭിമാന ഉണർത്തുന്ന പ്രസംഗങ്ങൾ താരക ബ്രഹ്മചാരി എന്ന പേരിൽ ഇദ്ദേഹം നടത്തി. നീലാകാന്ത് ബ്രഹ്മചാരി, സുബ്രഹ്മണ്യ ശിവ ,ചിദംബരം പിള്ള എന്നിവർ ഇദ്ദേഹത്തെ ആകൃഷ്ടരായി ദേശാഭിമാന പ്രസംഗത്തിലേക്ക് വന്നു. 1905-ൽ ബ്രിട്ടീഷ് അധികാരികളുടെ പീഡനത്തെ രക്ഷിക്കാൻ അദ്ദേഹം ജപ്പാനിലെത്തി. എന്നിരുന്നാലും, ബ്രിട്ടീഷുകാരുമായുള്ള ഒരു ഉടമ്പടി പുതുക്കിയശേഷം മൈജി ഗവൺമെൻറ് വിമോചന പ്രസ്ഥാനങ്ങൾ തകർത്തു^[2] . 1907 ജൂലൈ 16 ന് അദ്ദേഹം സിയാറ്റിൽ എത്തി. ഒരു കർഷക തൊഴിലാളിയായി തന്റെ ഉപജീവനമാർഗ്ഗം കരസ്ഥമാക്കിയശേഷം ബെർക്ലിയിലെ കാലിഫോർണിയ സർവകലാശാലയിൽ അധ്യാപകനായി നിയമിക്കപ്പെട്ടു. അതേസമയത്തുതന്നെ, അമേരിക്കൻ സിവിൽ അഡ്മിനിസ്ട്രേഷന്റെ പരിഭാഷകനും പരിഭാഷകനുമായി നിയമനം നേടിയ അദ്ദേഹം, 1908 ജനുവരിയിൽ വാങ്കൗവർ ഇമിഗ്രേഷൻ വകുപ്പിൽ പ്രവേശിച്ചു.വില്യം സി. ഹോപ്കിൻസ്സൺ (1878-1914) കൽക്കട്ട പോലീസ് ഇൻഫർമേഷൻ എമിഗ്രേഷൻ ഇൻസ്പെക്ടറും ഹിന്ദി, പഞ്ചാബി, ഗുരുമുഖി എന്നീ ഭാഷകളുടെ പരിഭാഷകനായി പ്രവർത്തിച്ചു. ബാലഗംഗാധര തിലകൻ അനുയായിയായിരുന്ന പാണ്ഡുരംഗൻ കൻക്കോജേയുമായി ചേർന്ന് താരക് ഇന്ത്യൻ ഇൻഡിപെൻഡൻസ് ലീഗ് സ്ഥാപിച്ചു. ജതിൻ മുഖർജിയുടെ ഫണ്ടുകൾ ഉപയോഗിച്ച് ആധാർ ലാസ്കർ കൽക്കട്ടയിൽ നിന്ന്എത്തുകയും താരക് ഒരു പുതിയ ജേണൽ ആരംഭിക്കുകയും ചെയ്തു "ഫ്രീ ഹിന്ദുസ്ഥാൻ" എന്ന പേരിൽ ഇംഗ്ലീഷിലും "സ്വദേശ് സേവക് (servents of the motherland)" എന്ന പേരിൽ ഗുരുമുഖി ഭാഷയിലും ജേണൽ ആരംഭിച്ചു. കാനഡയിലെ ആദ്യത്തെ ദക്ഷിണേഷ്യൻ പ്രസിദ്ധീകരണവും വടക്കേ അമേരിക്കയിലെ ആദ്യകാല പ്രസിദ്ധീകരണങ്ങളിലൊന്നാണ് ഫ്രീ ഹിന്ദുസ്ഥാൻ.

താരകിന്റെ അനുയായികളിൽ ഭൂരിഭാഗവും നിരക്ഷരരായ പഞ്ചാബ് മേഖലയിൽ നിന്നുള്ള കുടിയേറ്റക്കാരായിരുന്നു.നിലവിലുള്ള നിയമങ്ങളുമായി തികച്ചും ആശയവിനിമയം നടത്തുന്ന താരക്, തന്റെ സഹകാരികളുടെ ആവശ്യങ്ങൾ നിറവേറ്റുകയും, ന്യൂ വെസ്റ്റ്മിൻസ്റ്ററിനടുത്തുള്ള മിൽസിലൈയിൽ ഏഷ്യൻ ഇന്ത്യൻ കുടിയേറ്റക്കാരുടെ മക്കൾക്കായി ബോർഡിങ് സ്കൂളായ സ്വദേശ് സേവക് ഹോം സ്ഥാപിക്കുകയും ചെയ്തു. ഇതുകൂടാതെ, ഈ സ്കൂളിലും ഇംഗ്ലീഷ്, ഗണിത വിഷയങ്ങളിലും വൈകുന്നേരമുള്ള ക്ലാസ്സുകൾ നടത്തുകയും, കുടിയേറ്റക്കാരെ അവരുടെ കുടുംബങ്ങളിലേക്കോ അവരുടെ തൊഴിലുടമകളിലേക്കോ കത്ത് എഴുതാൻ സഹായിക്കുകയും ചെയ്തു. ഇന്ത്യയെ സംബന്ധിച്ചും അവരുടെ ദത്തെടുക്കപ്പെട്ട മാതൃരാജ്യത്തിലെ അവരുടെ അവകാശങ്ങളെക്കുറിച്ചും കൂടുതൽ അവബോധം സൃഷ്ടിക്കുന്നതിനും ഇത് അവരെ സഹായിച്ചു. കാനഡയിലും വടക്കേ അമേരിക്കയുടെ പടിഞ്ഞാറൻ തീരങ്ങളിലും ഏകദേശം രണ്ടായിരത്തിലധികം ഇന്ത്യക്കാരും സിഖുകാരും ഉണ്ടായിരുന്നു. ഭൂരിഭാഗവും കൃഷിയിലും നിർമ്മാണത്തിലും പ്രവർത്തിച്ചു. ആദ്യ തിരിച്ചടിക്ക് ശേഷം 1910 കളുടെ തുടക്കത്തിൽ കാലിഫോർണിയയിൽ അരിയുടെ ഒരു ബമ്പർ വിള ലഭിക്കാൻ ഈ ഇന്ത്യൻ കർഷകർ വിജയിച്ചു. നല്ലൊരു വിഭാഗം കാലിഫോർണിയയിൽ പടിഞ്ഞാറൻ പസഫിക് റെയിൽവേ കെട്ടിടത്തിൽ ചൈന, ജപ്പാൻ, കൊറിയ, നോർവെ, ഇറ്റലി എന്നീ രാജ്യങ്ങളിൽ നിന്നുള്ളവരായിരുന്നു^[3]. താരകിനെ പോലുള്ള റാഡിക്കലുകൾ ഇൻഡ്യൻ സമുദായത്തെ, ഇന്ത്യൻ വിരുദ്ധ കലാപത്തിനും പ്രതിച്ഛായ രാഷ്ട്രീയത്തിനും എതിരായി പ്രതികരിച്ചു^[4].

അനധികൃത ഏഷ്യൻ ഇന്ത്യൻ കുടിയേറ്റക്കാർ താരകിന്റെ സ്വാധീനമേഖലയിലൂടെ കാനഡയിലേക്ക് എത്തുന്നതായി സംശയിക്കപ്പെട്ട് 1908 ൽ താരകിനെ കാനഡയിൽ നിന്നും പുറത്താക്കപ്പെട്ടു. സിയാറ്റിൽ നിന്നും അദ്ദേഹം സാൻഫ്രാൻസിസ്കോയിൽ താമസമാക്കി. ഫ്രീ ഹിന്ദുസ്ഥാൻ കൂടുതൽ ബ്രിട്ടീഷ് വിരുദ്ധ പ്രസ്ഥാനമായി മാറി .ഇതിന്റെ മുദ്രാവാക്യം "എല്ലാ അടിച്ചമർത്തലിനുമെതിരെയുള്ള മാനവികതയുടെയും സംസ്കാരത്തിൻറെ ചുമതലയുടെയും സേവനം" എന്നായിരുന്നു.ഗ്യാലിക് അമേരിക്കൽ(Gaelic American) പത്രത്തിൻറെ സ്ഥാപകനും ഐറിഷ് വിപ്ലവകാരികളായ ജോർജ്ജ് ഫ്രീമാന്റെ ചേർന്ന് ബ്രിട്ടീഷ് വിരുദ്ധ പ്രസ്ഥാനങ്ങൾക്ക് കൂടെ നിൽക്കുകയും ചെയ്തു. ഇവരോടൊപ്പം സാമുവൽ ജോഷി ,ബർക്കത്തുള്ള എന്നീ ഇന്ത്യക്കാരോട് ഒപ്പം ഓഗസ്റ്റിൽ ഫ്രീ ഹിന്ദുസ്ഥാൻ ന്യൂയോർക്കിൽ നിന്നും ആരംഭിച്ചു. താരക് നോർത്ത് ഫീൽഡിലെ നോർവിച്ച് യൂണിവേഴ്സിറ്റിയിൽ ചേരുകയും ചെയ്തു .എന്നാൽ ഇദ്ദേഹത്തിന്റെ ബ്രിട്ടീഷ് വിരുദ്ധ പ്രവർത്തനങ്ങൾ എല്ലാ വംശീയതയിലും ഉള്ള വിദ്യാർത്ഥികളിൽ പ്രശസ്തി നേടി കൊടുക്കുകയും 1909 ൽ യൂണിവേഴ്സിറ്റിയിൽ നിന്ന് പുറത്താക്കപ്പെടുകയും ചെയ്തു^[5].

ഫ്രീ ഹിന്ദുസ്ഥാനിലെ 1909 സെപ്തംബർ ഒന്നിന് സ്വദേശ് സേവകർ പുനർനിർമ്മിച്ച "സിഖുകാർക്ക് നേരിട്ടുള്ള ഒരു അഭ്യർത്ഥന"എന്ന തലക്കെട്ടോടു കൂടിയുള്ള ലേഖനം ജനശ്രദ്ധ പിടിച്ചുപറ്റി."സ്വതന്ത്ര രാഷ്ട്രങ്ങളുടെ സൗജന്യസ്ഥാപനങ്ങളും ചില സിഖുകാരും വടക്കേ അമേരിക്കൻ ഭൂഖണ്ഡത്തിലെ തൊഴിലാളികൾ ആണെങ്കിലും, സ്വാതന്ത്ര്യമെന്ന ആശയത്തെ സ്വാംശീകരിക്കുകയും അടിമത്തത്തിന്റെ മെഡലുകളെ ചവിട്ടുകയും ചെയ്തു"എന്ന് അതിൽ എഴുതി. 1912 ൽ പഞ്ചാബിൽ പ്രസിദ്ധീകരിച്ച ഒരു കത്ത്, വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന വിപ്ലവകാരിയുടെ പ്രദേശത്ത് ഇൻഡ്യക്കാരെ സംഘടിപ്പ��ക്കാനും സഹായിക്കാനും ഒരു നേതാവിനെയാണ് ആവശ്യപ്പെട്ടത്. തുടക്കത്തിൽ അവർ കുമാറിനെയും പിന്നീട് സർദാർ അജിത് സിംഗിനെയും ക്ഷണിച്ചു. എന്നാൽ ധാക്കക്ക് എത്തിയപ്പോൾ സ്റ്റാൻഫോർഡ് യൂണിവേഴ്സിറ്റിയിൽ തനിക്ക് അറിയാമായിരുന്ന ലാലാ ഹർദായലിനെ അദ്ദേഹംക്ഷണിച്ചു.ഹർദായൽ അദ്ദേഹവുമായി പ്രവർത്തിക്കാൻ സമ്മതിച്ചു, താരക് പസഫിക് സമുദ്രത്തിന്റെ ഹിന്ദി അസോസിയേഷൻ സ്ഥാപിച്ചു(Hindi Association of the Pacific Ocean). അത് ഗദ്ദർ പാർട്ടിയുടെ അടിത്തറയായി. "ഹർദയാൽ, റാസ് ബിഹാരി ബോസ്, ബാരകടൂലാ, സേത്ത് ഹുസൈൻ റഹീം, ടരക്നാഥ് ദാസ്, വിഷ്ണു ഗണേഷ് പിംഗ്ലെ തുടങ്ങിയ പല നേതാക്കളും മറ്റ് കക്ഷികളും ഇന്ത്യയിൽ വിവിധ ഭാഗങ്ങളിൽ നിന്നുള്ളവരായിരുന്നു. ഗദ്ദർ സ്വാതന്ത്ര്യാനന്തരം ആദ്യമായി സ്വാതന്ത്ര്യാനന്തര സംഘം ആയിരുന്നു. "1857ൽ നൂറുകണക്കിനാളുകൾ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനായി ജീവൻ വില കൊടുത്തു "എന്ന് കുഷ് വന്ത് സിംഗ് എഴുതി^[6].

1914-ൽ ബെർക്ലിയിലെ കാലിഫോർണിയ സർവകലാശാലയിൽ ഗവേഷക ഫെലോ ആയി. താരക് എം.എ. പരീക്ഷയിൽ പാസ്സായ ശേഷം ഇന്റർനാഷണൽ റിലേഷൻഷിപ്പ് ആൻഡ് ഇന്റർനാഷണൽ ലോയിൽ പിഎച്ച്ഡി സിദ്ധാന്തം ആരംഭിച്ചു. പിന്നീട് അദ്ദേഹം രാഷ്ട്രീയശാസ്ത്രത്തിൽ വാഷിംഗ്ടൺ സർവകലാശാലയിൽ നിന്ന് പിഎച്ച്ഡി ഡിഗ്രി നേടി. കൂടുതൽ കൂടുതൽ സ്വാതന്ത്ര്യമുണ്ടാക്കാൻ, ആ വർഷം അമേരിക്കൻ പൗരത്വവും അദ്ദേഹം ഏറ്റെടുത്തു. റോബർട്ട് മോർസ് ലൊപോട്ട്, ഉഫാം പോപ്, യുസി ബെർക്ക്ലി, ഡേവിഡ് സ്റ്റാർ ജോർഡാൻ എന്നിവിടങ്ങളിൽ ആർതർ റൈഡർ, സ്റ്റാൻഫോർഡ് യൂണിവേഴ്സിറ്റിയിലെ സ്റ്റുവർട്ട് തുടങ്ങിയ സ്റ്റാറ്റ്ഫോർഡ് യൂണിവേഴ്സിറ്റികളുടെ സഹായത്തോടെ തരാക് ഈസ്റ്റ് ഇന്ത്യാ അസോസിയേഷൻ രൂപീകരിച്ചു. അന്താരാഷ്ട്ര യൂണിയൻ യൂണിവേഴ്സിറ്റികളുടെ പ്രതിനിധിയായി അദ്ദേഹം ഇന്റർനാഷണൽ സ്റ്റുഡന്റ്സ് അസോസിയേഷൻ അദ്ദേഹത്തെ ക്ഷണിക്കുകയുണ്ടായി. ഇൻഡോ-ജർമൻ പദ്ധതിയെക്കുറിച്ച് ഇദ്ദേഹത്തെ അറിയിച്ചിരുന്നു. 1915 ജനുവരിയിൽ അദ്ദേഹം ബെർലിനിൽ വിരേന്ദ്രനാഥ് ഛത്തോപാധ്യായയെ കണ്ടുമുട്ടി. ആ കൂടിക്കാഴ്ചക്കുവേണ്ടി ബറക്കത്തുള്ളയും ഹർദായലും ബെർലിനിൽ എത്തി. കാബൂൾ പര്യടനത്തിൽ രാജാ മഹേന്ദ്ര പ്രതാപ് അനുഗമിച്ചു.

1916 ഏപ്രിലിൽ കാബൂളിന്റെ ഷിറാസ് ഉൽ അക്ബർ ഒരു കോൺസ്റ്റാൻറിനോപ്പിൾ പേപ്പറിൽ നിന്ന് താരകിന്റെ പ്രസംഗം പുനർനിർമ്മിച്ചു." ഓട്ടോമാൻ സേനയെ പരിശീലിപ്പിക്കുന്നതിനായി ജർമൻ ഉദ്യോഗസ്ഥർ നടത്തിയ പരിശ്രമങ്ങളെ തുർക്കികൾ പുകഴ്ത്തി, തുർക്കികളുടെ ധീരതയെ പ്രശംസിച്ചു . ജർമനിയും ഓസ്ട്രിയയും സഖ്യകക്ഷികളല്ല, അവരുടെ ശത്രുക്കൾ മനുഷ്യവർഗ്ഗത്തിൽ നടപ്പാക്കുന്ന ക്രൂരമായ അതിക്രമങ്ങളുടെ ഭൂമിയെ ശുദ്ധീകരിക്കാനും ഇന്ത്യയുടെയും ഈജിപ്റ്റ് പേർഷ്യ മൊറോക്കൊ എന്നിവ പിടിച്ചടക്കിയ ബ്രിട്ടണും ഫ്രാൻസും റഷ്യയും അടിമത്തത്തിലേക്ക് നയിച്ചു അവിടെയുള്ള ദൗർഭാഗ്യകരമായ നിവാസികളെ സംരക്ഷിക്കുന്നതിനും വേണ്ടിയാണ്‌ യുദ്ധ"മെന്നും അദ്ദേഹം ചൂണ്ടിക്കാട്ടി^[7]. താരക് 1916 ജൂലൈയിൽ കാലിഫോർണിയയിൽ തിരിച്ചെത്തി. അതിനു ശേഷം അദ്ദേഹം ജാപ്പനീസ് വിപുലീകരണവും ലോകവ്യാപകമായ രാഷ്ട്രീയത്തിന്റെ പ്രാധാന്യവും വിപുലീകരിച്ച ഒരു പഠന പദ്ധതിയിൽ ചേർന്നു. 1917 ൽ ജപ്പാൻ ഏഷ്യയെ ഭീഷണിപ്പെടുത്തി( Is Japan a menace to Asia ?)"യെന്ന പേരിൽ ഒരു പുസ്തകം പുറത്തിറക്കി. ഈ പുസ്തകത്തിന്റെ ആമുഖം മുൻ ചൈനീസ് പ്രധാനമന്ത്രി താംഗ് ഷൊയിയാണ്‌ എഴുതിയത്.

റാഷ് ബെഹരി ബോസ്, ഹെർംബാലാൽ ഗുപ്ത എന്നിവരുമായി സഹകരിച്ച് മാസ്കോയിൽ ഒരു ദൗത്യത്തിൽ നിന്ന് പിരിഞ്ഞു പോകാൻ തീരുമാനിച്ചു. അപ്പോഴേക്കും താരക് ഹിന്ദു ജർമ്മൻ ഗൂഢാലോചന ട്രയലിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ടു. വെള്ളക്കാരനായ ജൂറി താരക് "ഏറ്റവും അപകടകരമായ കുറ്റവാളിയെന്ന്" ആരോപിക്കുകയും, അമേരിക്കൻ പൗരത്വം പിൻവലിക്കുകയും ബ്രിട്ടീഷ് പോലീസിന് കൈമാറുകയും ചെയ്തു. 1918 ഏപ്രിൽ 30-ന് ലീവെൻവർത്ത് ഫെഡറൽ ജയിലിൽ ഇരുപത്തിരണ്ട് മാസം വരെ തടവുശിക്ഷ അനുഭവിച്ചു.

1924-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയതിനു ശേഷം താരക് തന്റെ ദീർഘകാലപ്രണയിനിയായിരുന്ന മേരി കീറ്റിംഗ് മോറെസിനെ വിവാഹം കഴിച്ചു. നാഷണൽ അസ്സോസിയേഷൻ ഫോർ ദ അഡ്വാൻസ്മെന്റ് ഓഫ് കളേഡ് പീപ്പൾ, നാഷണൽ വുമൺ പാർട്ടിയുടെയും സ്ഥാപക അംഗമായിരുന്നു. അവരോടൊപ്പം, അദ്ദേഹം യൂറോപ്പിൽ വിപുലമായ ഒരു പര്യടനത്തിലായിരുന്നു. തന്റെ പ്രവർത്തനങ്ങൾക്കായി അദ്ദേഹം മ്യൂണിക്കിനെ ആസ്ഥാനമാക്കി. ജർമനിയിൽ ഉന്നതവിദ്യാഭ്യാസം നേടിയ നേടിയ ഇന്ത്യൻ വിദ്യാർത്ഥികൾക്ക് സ്കോളർഷിപ്പുകൾ നൽകി ഇന്ത്യ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് സ്ഥാപിച്ചു. ശ്രീ അരബിന്ദോവുമായി അടുത്ത ബന്ധം പുലർത്തിയ അദ്ദേഹം ആത്മീയ ശിക്ഷണം പിന്തുടർന്നു. അമേരിക്കയിലേക്ക് മടങ്ങിവരുന്നപ്പോൾ, കൊളംബിയ യൂണിവേഴ്സിറ്റിയിലെ രാഷ്ട്രീയ ശാസ്ത്ര പ്രൊഫസറായി ജോർജ്ടൗൺ സർവകലാശാലയുടെ ഫെലോ ആയി താരക് സംയുക്തമായി നിയമിതനായി. ഭാര്യയോടൊപ്പം താരക് നാഥ് ദാസ് ഫൗണ്ടേഷൻ 1935ൽ തുറന്നു.വിദ്യാഭ്യാസ പ്രവർത്തനങ്ങൾ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുക, ഏഷ്യ-അമേരിക്ക രാജ്യങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള സാംസ്കാരിക ബന്ധത്തെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുക എന്നിവയായിരുന്നു ലക്ഷ്യങ്ങൾ.

നിലവിൽ, യു എസ്സിൽ പഠിക്കുന്ന ഇന്ത്യൻ ബിരുദ വിദ്യാർത്ഥികൾക്ക് ഈ ഫൌണ്ടേഷൻ അവാർഡുകൾ നൽകും. അവർ പൂർത്തിയാക്കിയതോ ഒരു വർഷത്തെ ബിരുദാനന്തര ബിരുദം പൂർത്തിയാക്കിയതോ ആയ ഒരു ബിരുദമായി ജോലി ചെയ്യുന്നു. സംസ്ഥാനത്തെ ഏതാണ്ട് ഒരു ഡസൻ സർവകലാശാലകളിൽ താരക് നാഥ് ദാസ് ഫണ്ട് ഉണ്ട്. മേരി കീറ്റിങ്ങ് ദാസ് ഫണ്ട് എന്നറിയപ്പെടുന്ന കൊളംബിയ യൂണിവേഴ്സിറ്റിയിൽ മാത്രം ഫണ്ട് അതിന് വളരെ ചെറിയ അളവിലുള്ള പണവും ഇൻഡ്യയിലെ പ്രഭാഷണങ്ങളും സമ്മേളനങ്ങളും ഫണ്ടിലേക്ക് ഉപയോഗിക്കുന്നു. ന്യൂയോർക്ക് യൂണിവേഴ്സിറ്റി യൂണിവേഴ്സിറ്റി, വി��ജീനിയ സർവകലാശാല, ഹൊവാർഡ് യൂണിവേഴ്സിറ്റി, യേൽ യൂണിവേഴ്സിറ്റി, ചിക്കാഗോ യൂണിവേഴ്സിറ്റി, മിഷിഗൺ യൂണിവേഴ്സിറ്റി, വിസ്കൺസിൻ-മാഡിസൺ യൂണിവേഴ്സിറ്റി, അമേരിക്കൻ യൂണിവേഴ്സിറ്റി, മാനുവയിലെ ഹവായ് യൂണിവേഴ്സിറ്റി^[8].

1947 ൽ വിഭജനത്തിൽ വൈകാരികമായി ബുദ്ധിമുട്ടുന്നവരിൽ ഒരാളായിരുന്നു തരാക്. തന്റെ അവസാനദിവസം വരെ തെക്കേ ഏഷ്യയുടെ ബാൽക്കണിയേഷൻ പ്രക്രിയയെ ശക്തമായി എതിർത്തു. നാല്പത്തിയഞ്ചു വർഷത്തിനു ശേഷം പ്രവാസത്തിൽ അദ്ദേഹം വാട്ടൂൽ ഫൗണ്ടേഷന്റെ വിസിറ്റിംഗ് പ്രൊഫസറായി 1952 ൽ തന്റെ മാതൃഭൂമി സന്ദർശിച്ചു. കൽക്കട്ടയിൽ വിവേകാനന്ദ സൊസൈറ്റി സ്ഥാപിച്ചു. 1952 സെപ്റ്റംബർ 9 ന് ബാഘ ജാതിന്റെ വീര രക്തസാക്ഷിത്വത്തിന്റെ 37-ാം വാർഷികം ആഘോഷിക്കാൻ അദ്ദേഹം പൊതുസമ്മേളനം നടത്തി. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഉപദേശകനായ ജാതീന്ദയുടെ മൂല്യങ്ങൾ പുനരുജ്ജീവിപ്പിക്കാൻ യുവാക്കളെ പ്രേരിപ്പിച്ചു.അമേരിക്കയിൽ തിരിച്ചെത്തിയ അദ്ദേഹം 1958 ഡിസംബർ 22 ന് 74 വയസ്സിൽ അന്തരിച്ചു.

1. ↑ Sadhak biplabi jatindranath, [abbrev. jatindranath], by Prithwindra Mukherjee, West Bengal State Book Board, 1990, pp. 442–443
2. ↑ Chang, Kornel (2012). American Crossroads : Pacific Connections : The Making of the U.S.-Canadian Borderlands (1). University of California Press. pp. 121–122. ISBN 9780520271692 – via Proquest.
3. ↑ Gale Encyclopedia of Multicultural America
4. ↑ The History of Metropolitan Vancouver, by Constance Brissenden, Harbour Publishing
5. ↑ Political, pp. 119–120, 221–222
6. ↑ Illustrated Weekly of India, 26 February 1961; Ghadar Movement:Ideology, Organisation and Strategy by Harich K. Puri, Guru Nanak Dev University Press, 1983
7. ↑ (രാഷ്ട്രീയ, പുറം 304)
8. ↑ "ആർക്കൈവ് പകർപ്പ്". Archived from the original on 2018-08-12. Retrieved 2018-09-21.

• "Das, Taraknath (Dr.)" in Dictionary of National Biography, (ed.) S.P. Sen, 1972, Vol I, pp363–4
• Political Trouble in India: A Confidential Report, by James Campbell Ker, 1917, reprinted 1973
• Sadhak biplabi jatindranath, by Prithwindra Mukherjee, West Bengal State Book Board, 1990, pp441–469
• San Francisco Trial Report, 75 Volumes; Record Groups 49, 60, 85 & 118 (US National Archives, Washington D.C. & Federal Archives, San Bruno)
• M.N. Roy Library & Gadhar Collection (South/Southeast Library, University of California, Berkeley)
• "Taraknath Das" by William A. Ellis, in Norwich University 1819–1911, Vol. III, 1911
• "Deportation of Hindu Politics" by Sailendra Nath Ghose, in The Dial, 23 August 1919, pp145–7
• "The Vermont Education of Taraknath Das: An Episode In British-American-Indian Relations" by Ronald Spector, in Vermont History, Vol.48, No.2, 1980 (illustrated), pp88–95
• "Taraknath in Madras" by Akoor Anantachari, in Sunday Standard, Chennai, 31 May 1964
• Taraknath Das: Life and Letters of a Revolutionary in Exile, by Tapan K. Mukherjee, National Council of Education, Kolkata, 1998, 304pp
• Op. cit.: a review by Santosh Saha, in Journal of 3rd World Studies, Spring, 2000

• Tarak Nath Das materials on the South Asian American Digital Archive (SAADA)
• About The Tarak Nath Das Foundation by Leonard A. Gordon Archived 2007-06-07 at the Wayback Machine.
• “Hindu” students at the University of Washington, 1908–1915 Archived 2011-06-11 at the Wayback Machine.