Бибоп

Бибоп (англиски: bop) — стил на џез-музика што се појавил во раните 1940-ти како реакција на поплавата на комерцијална музика и популарни мелодии што го зафатиле џезот. Главни основачи се Дизи Гилеспи и Чарли Паркер. Бибопот го преобразил џезот од музика за танц во современ уметнички облик.^[1]

Бибопот се развил кога помладото поколение џез-музичари ги проширило творечките можности на џезот надвор од популарниот, танцово-ориентираниот свинг-стил со нова „музика на музичарите“ што не била во голема мера танцова и изискувала внимателно слушање.^[2] Бидејќи бибопот не бил наменет за танцување, им дозволувал на музичарите да свират со побрзо темпо. Бибоп-музичарите истражувале напредни хармонии, сложени синкопи, изменети акорди, продолжени акорди, замени на акорди, асиметрично фразирање и замрсени мелодии. Бибоп-групите користеле ритамски секции на начин што ја прошириле својата улога. Додека клучниот ансамбл во епохата на свинг-музиката била голема група од околу четиринаесет музичари кои свиреле во стил на ансамбл, класичната бибоп група била мала комбинација составена од саксофон (алт или тенор), труба, пијано, гитара, контрабас и тапани што свират музика во која ансамблот играл споредна улога за солистите. Наместо да свират силно аранжирана музика, бибоп-музичарите обично свиреле мелодија на парче (наречена „глава“) придружена со ритамски дел, проследено со дел каде што секој изведувач импровизирал соло, а потоа се враќале на мелодијата на крајот на композицијата.

Поимот „бибоп“ е изведен од бесмислени слогови (вокабали) што се користат во скат-пеењето. Првиот познат пример за употреба на „би-бап“ бил во „Четири или пет пати“ од Макиниевите котон пикерс, снимен во 1928 година.^[4] Повторно се појавува на снимка од 1936 година „I'se a Muggin“ од Џек Тигарден.^[4] Варијацијата „рибоп“ се појавува на неколку снимки од 1939 година.^[4] Првото познато појавување во печатен облик, исто така, се случило во 1939 година, но поимот подоцна малку се користел додека не бил применет на музиката што сега е поврзана со неа во средината на 1940-тите.^[4] Телониус Манк тврди дека оригиналниот наслов „Би-Бап“ за неговата композиција „52nd Street Theme “ е потеклото на името бибoп.^[5]

Некои истражувачи шпекулираат дека тоа е поим што го користел Чарли Кистијан бидејќи зв��чел како нешто што тој потпевнувал додека свирел.^[6] Дизи Гилеспи изјавил дека публиката го измислила името откако го слушнала како ги пренесува тогаш неименуваните композиции на своите играчи и печатот на крајот го прифатил, користејќи го како официјален поим: „Луѓе, кога сакаа да ги бараат тие нумери, а не го знаат името, би барале бибоп.“^[7] Друга теорија е дека тоа потекнува од повикот “Ариба! Ариба!“ користена од латиноамериканските водачи на бендови од тој период за да ги охрабрат своите бендови.^[8] Понекогаш поимит „бибоп“ и „рибоп“ се користеле наизменично. До 1945 година, употребата на „бибоп“/„рибоп“ како бесмислени слогови била широко распространета во Р&Б музиката, на пример во „Хеј! Ба-Ба-Ре-Боп“ од Лајонел Хемптон. Бибоп музичарот или бопер станал вообичаен лик од шега во 1950-тите, преклопувајќи се со битник.^[9]

Бибоп се разликува од претходните стилови на џез-музика и по напуштањето на ритмичкиот континуитет и по проширувањето на хармоничните основи. Сега ритамската секција повеќе не обезбедува рамномерно пулсирање на временските делови, а невообичаените акцентуации се чини дека ги надополнуваат и нагласуваат мелодичните фрази. Работата на тапанарот се претвора во силен акцент на тапанот, додека чинелите ги поврзуваат сите премини со нивното континуирано метално ѕвонење. Пијанистот свири синкопирани акорди за да го поттикне вдахновението на солистот. Само басистот го одржува темпото. Што се однесува до гитарата, таа исчезнува од делот за ритам. Импровизацијата повеќе нема мелодија како основа како што беше во традиционалниот џез, туку како основа се користи хармонична структура која е многу посложена во бибопот. Многу повеќе се користат дисонантни интервали, хроматски транзиенти, алтеровани акорди и акордски супституции.

• Кенонбол Едерли,^[10][11][12] алт саксофон
• Клифорд Браун, труба
• Реј Браун, контрабас
• Чарли Кристијан, гитара
• Кени Кларк, тапани
• Мајлс Дејвис, труба
• Кени Дорам, труба
• Дизи Гилеспи, труба
• Декстер Гордон,^[13][14][15] тенор саксофон
• Бери Херис, клавир
• Перси Хит, контрабас
• Милт Џексон, вибрафон
• Џеј Џеј Џонсон, тромбон
• Дјук Џордан, клавир
• Џон Луис, клавир
• Чарлс Мингус, контрабас
• Телониус Манк, клавир
• Фетс Наваро, труба
• Чарли Паркер, алт саксофон
• Чет Бејкер, труба
• Бад Пауел, клавир
• Макс Роуч, тапани
• Сони Ролинс, тенор саксофон
• Сони Стит, тенор и алт саксофон

• Berendt, Joachim E. The Jazz Book: From Ragtime to Fusion and Beyond. Trans. Bredigkeit, H. and B. with Dan Morgenstern. Westport, CT: Lawrence Hill & Co., 1975.
• Deveaux, Scott. The Birth of Bebop: A Social and Musical History. Berkeley: University of California Press, 1999.
• Giddins, Gary. Celebrating Bird: The Triumph of Charlie Parker. New York City: Morrow, 1987.
• Gioia, Ted. The History of Jazz. Oxford, New York: Oxford University Press, 1997.
• Gitler, Ira. Swing to Bop: An Oral History of the Transition of Jazz in the 1940s. Oxford: Oxford University Press, 1987.
• Rosenthal, David. Hard bop: Jazz and Black Music, 1955–1965. New York: Oxford University Press, 1992.
• Tirro, Frank. "The Silent Theme Tradition in Jazz". The Musical Quarterly 53, no. 3 (July 1967): 313–34.
• Cooke, Mervyn (1999). Jazz. London: Thames and Hudson. ISBN 978-0-500-20318-7..
• Collier, James Lincoln (1978). The Making of Jazz: A Comprehensive History. Dell Publishing.
• Dance, Stanley (1983). The World of Earl Hines. Da Capo Press. ISBN 0-306-80182-5. Includes a 120-page interview with Hines plus many photos.
• Elsdon, Peter (2003). „Review: The Cambridge Companion to Jazz, edited by Mervyn Cooke and David Horn“. Zeitschrift für Musikwissenschaft (6): 159–175. Архивирано од изворникот на 1 ноември 2013. Посетено на 17 септември 2022.
• Giddins, Gary (1998). Visions of Jazz: The First Century. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-507675-3.
• Kubik, Gerhard (1999). Africa and the Blues. Jackson, Mississippi: University Press of Mississippi.
• Kubik, Gerhard (March 22, 2005). „Bebop: A Case in Point. The African Matrix in Jazz Harmonic Practices“. Black Music Research Journal.
• Levine, Mark (1995). The Jazz theory book. Petaluma, California: Sher Music. ISBN 978-1-883217-04-4.
• Litweiler, John (1984). The Freedom Principle: Jazz After 1958. Da Capo. ISBN 978-0-306-80377-2.
• Peñalosa, David (2010). The Clave Matrix; Afro-Cuban Rhythm: Its Principles and African Origins. Redway, CA: Bembe Inc. ISBN 978-1-886502-80-2.
• Schuller, Gunther (1968). Early Jazz: Its Roots and Musical Development. New York: Oxford University Press. New printing 1986.
• Tucker, Mark, уред. (1995) [1991]. Ellington: The Early Years (reprint. изд.). Urbana and Chicago: University of Illinois Press. ISBN 9780252065095.
• Ward, Geoffrey C.; Burns, Ken (2000). Jazz: A History of America's Music (1st. изд.). New York: Alfred A. Knopf. ISBN 978-0-679-76539-4. Also: Jazz (2001 miniseries).
• Berendt, Joachim Ernst; Huesmann, Günther, уред. (2005). Das Jazzbuch (7th. изд.). Frankfurt am Main: S. Fischer. ISBN 3-10-003802-9.
• Carr, Ian (2008). Music Outside: Contemporary Jazz in Britain (2nd. изд.). London: Northway. ISBN 978-0-9550908-6-8.
• Boplicity. Delta Music plc.. 2005. UPC 4-006408-264637. 
• Downbeat (2009). The Great Jazz Interviews: Frank Alkyer & Ed Enright (eds). Hal Leonard Books. Бибоп
• Gridley, Mark C. 2004. Concise Guide to Jazz, fourth edition. Upper Saddle River, New Jersey: Pearson/Prentice Hall. Бибоп
• Nairn, Charlie. 1975. Earl 'Fatha' Hines: 1 hour 'solo' documentary made in "Blues Alley" Jazz Club, Washington DC, for ATV, England, 1975: produced/directed by Charlie Nairn: original 16mm film plus out-takes of additional tunes from that film archived in British Film Institute Library at bfi.org.uk and itvstudios.com: DVD copies with Jean Gray Hargrove Music Library [who hold The Earl Hines Collection/Archive], University of California, Berkeley: also University of Chicago, Hogan Jazz Archive Tulane University New Orleans and Louis Armstrong House Museum Libraries.
• Schuller, Gunther. 1991. The Swing Era: The Development of Jazz, 1930–1945. Oxford University Press.
• Warfield, Russell (May 5, 2015). „The Epic“. drownedinsound.com. Архивирано од изворникот на October 12, 2017. Посетено на October 12, 2017.
• Hochman, David (May 15, 2018). „Grammy-Winning Keyboardist Cory Henry On Inspiration And Funky Improvisation“. Forbes. Посетено на May 16, 2018.
• „UNESCO World Jazz Day Present | TeRra Magazine“ (англиски). 2019-04-08. Архивирано од изворникот на March 5, 2021. Посетено на 2021-03-06.
• Bailey, Michael (May 1, 2018). „Jacob Collier review: Youtuber gets Gen Y into jazz“. The Australian Financial Review. Посетено на May 16, 2018. 

• Verve History of Jazz page on Bebop
• Charlie Parker bebop solo licks Архивирано на {{{2}}}.
• Bebop for Guitar – Scales, Vocabulary, and Chromaticism