Преглед на кодот на Староарамејски јазик

Немате дозвола за уредување на оваа страница, од следнава причина:
Вашата IP-адреса се наоѓа во опсег блокиран на сите Викимедиини викија.
Блокот го зададе ‪EPIC‬. Наведената причина гласи Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Почнува: 09:48, 2 јули 2024
Истекува: 09:48, 2 јули 2025
Вашата тековна IP-адреса е 206.189.44.186. Блокираниот опсег е 206.189.32.0/20.
Вклучете ги сите горенаведени поединости кога се обраќате. Ако сметате дека сте блокирани по грешка, дополнителни информации и напатствија ќе најдете во глобалното правило Без отворени застапници.
Во спротивно, за да поразговарате за блокот, поднесете барање за разгледување на Мета. Можете и да пишете во VRT-редицата на надзорниците на stewards@wikimedia.org, притоа вклучувајќи ги сите гореспоменати поединости.
Можете да го погледнете и копирате кодот на оваа страница.
{| border="0"  cellpadding="5"  style="float:right; background:#ffffd9; margin-left:10px;"
|-
| style="background:#ffffd9;"|<timeline>
ImageSize = width:320 height:700
PlotArea = right:40 top:10 left:40 bottom:10
DateFormat = yyyy
TimeAxis = orientation:vertical order:reverse
Period = from:-1200 till:2005
AlignBars = early
ScaleMajor = unit:year increment:200 start:-1200
Colors =
 id:canvas value:rgb(1,1,0.85)
BackgroundColors = canvas:canvas
PlotData =
 width:15 color:red
 bar:test from:-1200 till:200 # староарамејски јазик
PlotData =
 width:15 color:orange
 bar:test from:200 till:1200 # средноарамејски јазик
PlotData =
 width:15 color:yellow
 bar:test from:1200 till:2005 # современ арамејски јазик
PlotData =
 bar:test at:-1200 mark:(line,white)
 at:-1200 shift:(10,0) text:12 в.п.н.е. Арамејците се доселиле во Арам
 bar:test at:-1000 mark:(line,white)
 at:-1000 shift:(10,0) text:10 в.п.н.е. ран пишан арамејски
 bar:test at:-740 mark:(line,white)
 at:-740 shift:(10,0) text:740-ти п.н.е. арамејскиот е службен во Асирија
 bar:test at:-500 mark:(line,white)
 at:-500 shift:(10,0) text:о. 500 п.н.е. Дариј I го направил арам. официјален
 bar:test at:-425 mark:(line,white)
 at:-425 shift:(10,0) text:5 в.п.н.е. бил напишан Елефантинскиот папирус
 bar:test at:-330 mark:(line,white)
 at:-331 shift:(10,0) text:331 п.н.е. грчка превласт
 bar:test at:-246 mark:(line,white)
 at:-246 shift:(10,0) text:247 п.н.е. арамејскиот е службен во Партска Имп.
 bar:test at:-169 mark:(line,white)
 at:-169 shift:(10,5) text:о. 170 п.н.е. веројатно составена Книгата на Даниел
 bar:test at:-141 mark:(line,white)
 at:-141 shift:(10,0) text:142 п.н.е. арамејскиот е службен во Хасмон. Јудеја
 bar:test at:-49 mark:(line,white)
 at:-40 shift:(10,0) text:1 в.п.н.е. арамејска Палмира, Петра и Осроена
 bar:test at:45 mark:(line,white)
 at:45 shift:(10,0) text:1 в. дел од Новиот тестамент на арамејски
 bar:test at:135 mark:(line,white)
 at:135 shift:(10,4) text:135 доминација на галилејско-арамејски јазик
 bar:test at:172 mark:(line,white)
 at:172 shift:(10,1) text:172 создаден Татијанскиот дијатесарон
 bar:test at:200 mark:(line,white)
 at:200 shift:(10,-3) text:3 в. создадем Таргумот
 bar:test at:224 mark:(line,white)
 at:224 shift:(10,-8) text:224 се издигнал класичниот мандејски
 bar:test at:306 mark:(line,white)
 at:306 shift:(10,-1) text:c. 306 се родил Св. Ефрем, сириски златен период
 bar:test at:431 mark:(line,white)
 at:431 shift:(10,0) text:431 Несторскиот раскол на арамејските христијани
 bar:test at:435 mark:(line,white)
 at:435 shift:(10,-9) text:c. 435 создадена е сириската Библија - пешита
 bar:test at:637 mark:(line,white)
 at:637 shift:(10,0) text:637 арапска превласт
 bar:test at:700 mark:(line,white)
 at:700 shift:(10,0) text:700 завршен е Талмудот
 bar:test at:1258 mark:(line,black)
 at:1258 shift:(10,0) text:1258 Монголите го опљачкале Багдад
 bar:test at:1290 mark:(line,black)
 at:1290 shift:(10,-5) text:13 в. објавен Зохарот во Шпанија
 bar:test at:1650 mark:(line,black)
 at:1650 shift:(10,0) text:17 в. се развила школата на Алкош
 bar:test at:1836 mark:(line,black)
 at:1836 shift:(10,0) text:1836 прв пат печатен асириски новоарамејски
 bar:test at:1915 mark:(line,black)
 at:1915 shift:(10,4) text:1915 истерувањето во Турција
 bar:test at:1951 mark:(line,black)
 at:1951 shift:(10,2) text:1951 Арамејските Евреи се селат во Израел
 bar:test at:1998 mark:(line,black)
 at:1998 shift:(10,0) text:1998 умиреле последните збору. на млахсо и берзански
</timeline>
|}

Поимот „'''староарамејски јазик'''“ се користи за да се означат јазични варијанти на арамејскиот од неговата прва позната употреба па сè до моментот кога се воздигнало [[Саснидско царство|Саснидското царство]] (224 г.). Така, овој поим опфаќа тринаесет векови развој на јазикот. Воглавно под поимот „староарамејски“ се опфаќаат сите арамејски јазици и дијалекти кои денес се исчезнати.

Главен момент за развојот на староарамејскиот јазик бил неговото официјализирање во [[Ахеменидско Царство|Ахеменидското Царство]] (500 - 330 г.п.н.е.). Периодот пред официјализирањето на јазикот во ова царство понекогаш се нарекува „древен период“. За време на тој период, арамејскиот се зборувал само во арамејските градови-држави, но подоцна се издигнал како јазик на трговијата и дипломатијата во [[Месопотамија]], [[Левант]] и [[Египет]]. По падот на Ахеменидското Царство, локалните разговорни варијанти на арамејскиот јазик се истакнале, а со тоа се овозможило развој на различни пишани стандарди.

== Древен период ==
[[Image:Bar-rakib.jpg|left|thumb|Сребрен ингот од [[Бар-Ракиб]], син на [[Панамува II]],<ref>[http://www.jtsa.edu/Documents/pagedocs/JANES/1986%2018/Younger18.pdf Panammuwa II and Bar-Rakib: Two Structural Analyses, K. Lawson Younger, Jr., University of Sheffield]</ref> крал на [[Самал]] (денес [[Зинџирли Хојук]], [[Турција]]).]]

Древниот период, или понекогаш именуван како „древноарамејски јазик“, се однесува на најстариот познат период на арамејскиот јазик. Ово период започнува со почетоците на јазикот па сè до моментот кога јазикот станал „[[лингва франка]]“ во т.н. [[плодна полумесечина]] - регион во [[Блискиот Исток]]. Јазикот бил како прв јазик во арамејските градови [[Дамаск]], [[Хама]] и [[Арпад (Сирија)|Арпад]].

Најраните докази за постоењето на јазикот потекнуваат од 10 век п.н.е. Овие натписи се воглавно дипломатски документи меѓу различните арамејски градови-држави. Според податоците, се утврдило дека раната [[арамејска азбука]] најверојатно потекнува од [[Феникиска азбука|феникиската]] и постои единство при пишаниот јазик. Со текот на времето, подобрување на азбуката се вршела според потребите на јазикот. Оваа азбука се усовршувала во источните региони на [[Арам]]. Интересно за арамејскиот јазик е тоа што со доминацијата на [[Новосирско царство|Новоасирското царство]] врз [[Арам]] под водство на [[Тиглат-Пилесер III]] во средината на 8 век, јазикот не бил потиснат од [[акадски јазик|акадскиот]], туку напротив, станал лингва франка во новата држава.

Од 700 г.п.н.е. јазикот започнал да се расширува низ сите страни во регипнот, но поради тоа ја изгубил својата хомогеност. Како директна последица на расширувањето на јазикот настанале, или се развиле, различни дијалекти во [[Асирија]], [[Вавилон]], [[Левант]] и [[Египет]]. Како и да е, арамејската варијанта од Асирија, која била под акадско влијание, и арамејскиот дијалект од Вавилон се издигнале на повисоко ниво. За овие дијалекти во [[Втората книга на Кралевите]] се споменува дека [[Хезекија]] (кралот на [[Кралство Јудеја|Јудеја]]) преговарал со асирските амбасадори на арамејски бидејќи така обичниот народ немал да разбере. Во околу 600 година, Адон ([[канан]]ски крал), го користел арамејскиот јазик при дописките со египетските фараони. Арамејскиот дијалект во Вавилон е познат под името [[калдеански арамејски јазик]].

== Кралски период ==

Во околу 500 г.п.н.е., по ахеменидското освојување на [[Месопотамија]] под водство на [[Дариј I]], арамејскиот во таа форма каква што се користела во регионот, бил усвоен од освојувачите како „средство за пишана комуникација меѓу различните региони од распространетата империја со своите различни народи и јазици. Употребата на еден единствен службен јазик, кој современите научници го именувале како „официјален арамејски“ или „кралски арамејски“, може да се претпостави дека имал удел во голем дел за зачудувачкиот успех на Ахеменидите при зачувување на нивната распространета империја обединета за период колку што опстојувале“.<ref>{{наведена енциклопедија|encyclopedia=Encyclopedia Iranica|volume=2|year=1987|title=Aramaic<!-- pp 250–261 --><!-- section:Aramaic in the Achaemenid Empire pp 251–252-->|last=Shaked|first=Saul|publisher=Routledge & Kegan Paul|location=New York|pages=250–261}} p. 251</ref> Во 1955 година, Ричард Фрај ја ставл под знак прашалник класификацијата на „кралскиот арамејски“ како „официјален арамејски“, додавајќи дека нема зачувано доказ каде недвосмислено се потврдува статусот на некој јазик.<ref>{{Наведено списание|last1=Frye|first1=Richard N.|title=Review of G. R. Driver's "Aramaic Documents of the Fifth Century B. C."|journal=Harvard Journal of Asiatic Studies|volume=18|issue=3/4|year=1955|pages=456–461|doi=10.2307/2718444|last2=Driver|first2=G. R.|jstor=2718444}} p. 457.</ref> Фрај го класифицирал „кралскиот арамејски“ како „лингва франка“ на ахеменидските територии, и додал дека употребата на арамејскиот јазик за време на ахеменидската ера била посилна одошто се мислело.

Кралскиот арамејски вил високо [[Стандарден јазик|стандардизиран]]. Неговиот правопис повеќе се засновал на историските корени, одошто на зборуваните дијалекти, и неизбежното влијание на [[Персиски јазик|персискиот јазик]] му дал на јазикот новa јасност и голема флексибилност. Со векови по падот на [[Ахеменидско Царство|Ахеменидското Царство]] (во 331 г.п.н.е.), кралскиот арамејски, или верзија слична на неа, влијаеле врз различни [[ирански јазици]]. Арамејското писмо и арамејскиот зборовен фонд ќе опстојат како основна одлика на [[Палависко писмо|палавиското писмо]].<ref>{{Наведено списание|author1-link=Wilhelm Geiger|first1=Wilhelm|last1=Geiger|first2=Ernst|last2=Kuhn|year=2002|title=Grundriss der iranischen Philologie: Band I. Abteilung 1|location=Boston|publisher=Adamant|pages=249ff}}</ref>

Една од најголемите колекции на кралски арамејски текстови е таа од [[Персеполис]], која има околу 500 таблички.<ref>{{Наведено списание|first=John A. Matthew|last=Stolper|title=What are the Persepolis Fortiﬁcation Tablets?|journal=The Oriental Studies News & Notes|issue=winter|year=2007|pages=6–9|url=http://persepolistablets.blogspot.com/2007/01/what-are-persepolis-fortication.html|accessdate=2007-02-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070214035646/http://persepolistablets.blogspot.com/2007/01/what-are-persepolis-fortication.html|archivedate=2007-02-14|url-status=live}}</ref> Повеќето од постоечките документи кои сведочат за арамејскиот јазик потекнуваат од [[Египет]] и [[Елефантина]] (види [[Елефантински папирус]]). Од сите овие најпознат документ е „Мудроста на Ахикар“, кн��га со инструктивни афоризми, слична на библиската „[[Книга на пословици]]“. Ахеменидско-арамејскиот е до тој степен унифициран што е тешко да се одреди кој документ од кој дел на светот потекнува. Само многу внимателно набљудување понекогаш може да доведе до откривање на некои позајмени зборови од останатите локални јазици.

Околу 30 арамејски документи биле пронајдено во [[Бактрија]] и нивната анализа била објавена во ноември 2006 година. Текстовите, кои се напишани на кожа, даваат приказ за употребата на арамејскиот јазик во 4 век п.н.е за време на ахемединската администрација во Бактрија и [[Согдијана]] (денес во [[Авганистан]] и [[Таџикистан]]).<ref>{{Наведена книга|title=Ancient Aramaic Documents from Bactria|series=Studies in the Khalili Collection|last1=Naveh|first1=Joseph|last2=Shaked|first2=Shaul|isbn=1-874780-74-9|publisher=Khalili Collections|location=Oxford|year=2006|author=ed. by Joseph Naveh ....}}</ref>

==Постахеменитски период==
[[Image:Alexander Aramaic coin.jpg|thumb|Монета на Александар Македонски со арамејско писмо.]]
[[Image:AsokaKandahar.jpg|thumb|Двојазичен текст на грчки и арамејски од индискиот крал Ашока, 3 в.п.н.е.]]
[[Image:Targum.jpg|right|thumb|Еврејска Библија од 11 век со Таргум.]]

Освојувањето на [[Александар Македонски]] не го уништило единството на арамејскиот јазик и литература. Верзијата на арамејскиот јазик која има сличност со таа од 5 в.п.н.е., може да се сретне низ документи од 2 в.п.н.е. [[Селевкидска империја|Селевкидската империја]] го наметнала [[грчки]]от јазик како административен јазик во [[Сирија]] и [[Месопотамија]] уште од самиот почеток на нивното владеење. Во 3 век п.н.е. грчкиот станал позборуван од арамејскиот во [[Египет]] и [[Сирија]]. Сепак, постахеменитскиот арамејски продолжил да се развива во [[Јудеја]], [[Асирија]], Месопотамија, преку сириската пустина па сè до [[Арабија]] и [[Партско Царство|Партското Царство]].

<u>Библискиот арамејски</u> е верзија на арамејскиот јазик која се користела за четири секции од Еврејската Библија:

* [[Книга на Езра]] 4:8–6:18 и 7:12–26&nbsp;– документи од ахеменидскиот период (5 в.п.н.е.) кои се фокусирани на реставрацијата на храмот во Ерусалим.
* [[Книга на Даниел]] 2:4b–7:28&nbsp;– пет приказни и апоклиптични визии.
* [[Книга на Еремија]] 10:11&nbsp;–една реченица во средината на хебрејскиот текст.
* [[Откровението]] 31:47&nbsp;– превод на хебрејски топоними.

Библискиот арамејски е некако хибриден дијалект. Некои материјали на библиски арамејски најверојатно потекнувале од Вавилон и Јудеја пред падот на Ахеменидското Царство. За време на Селевкидското царство, дрска еврејска пропаганда го модифицирала арамејскиот од Книгата на Даниел. Овие приказни најверојатно опстојувале во усната традиција уште од претходно.

Во групата на постахеменитски арамејски форми е и <u>хасмонејско-арамејскиот јазик</u> (дијалект). Овој јазик бил службен јазик во [[Хасмонеи|Хасмонејска]] [[Јудеја]]  (142–37 п.н.е.). Овој јазик влијаел врз библискиот арамејски јазик од [[кумран]]ските текстови и тој бил главен јазик за небиблиски теолошки текстови од таа заедница. Главните преводи на [[Таргум]]ите од хебрејската библија на арамејски биле направени на хасмонејски дијалект. Овој дијалект се појавил во цитатите во [[Мишнах]] и [[Тосефта]]. Меѓу овој дијалект и ахеменитскиот дијалект има разлики, воглавно во правописот. Хасмонејскиот дијалект ги запишувал зборовите како што се изговараат, т.е. обрнал внимание на фонетскиот правопис, додека ахеменитскиот дијалект користел етимолошки.

<u>Вавилонскиот таргумски дијалект</u> е подоцнежен постахеменитски дијалект кој се пронаоѓа во „официјалните“ таргуми (еврејски свети списи) [[Таргум на Онкелос]] и [[Таргум на Џонатан]]. Оригиналните хасмонејски таргуми ги достинале вавилонските во 2 или 3 век п.н.е. Тие тогаш биле преработени според посовремениот вавилонски дијалект за да се создаде стандарден таргум. Оваа комбинација ја основала базата за вавилонската еврејска литература за вековите кои следеле.

<u>Галилејскиот таргумски дијалект</u> е сличен со вавилонскиот таргумски дијалект. Овој дијалект е мешавина од литературниот хасмонејски дијалект со дијалектот од Галилеја. Хасмонејските таргуми ги достигнале галилејските во 2 век и биле преработени на галилејски дијалект за локална употреба. Галилејскиот таргум не се сметал за авторитативно дело од останатите заедници и документите покажуваат дека неговиот текст бил подобрувани. Од 11 век, веднаш што вавилонскиот таргум бил нормативен, галилејската верзија била под силно влијание од вавилонската.

<u>Вавилонскиот документски арамејски дијалект</u> е дијалект кој се употребувал од 3 век па натака. Овој дијалект се користел за приватни вавилонски документи, а од 12 век, сите приватни еврејски документи се на арамејски. Овој дијалект се заснова на хасмонејскиот, со некои мали измени. Ова е како резултат на тоа што хасмонејскиот бил постар дијалектм а вавилонскиот документски бил користен за правна документација.

<u>[[Набатејски јазик|Набатејско]]-арамејскиот</u> бил јазик на арапско-арамејското кралство [[Петра]] (200 п.н.е. – 106). Кралството се наоѓало на источниот брег на реката [[Јордан (река)|Јордан]], [[Синај]] и северна [[Арабија]]. Најверојатно поради исклучивата важност за трговијата, [[Набатејци]]те започнале да користат арамејски наместо [[Стар северноарапски јазик|стариот северноарапски]]. Дијалектот се засновал на ахеменитскиот со мало арапско влијание. Некои зачувани документи датираат од почетоците на кралството, но повеќето се од првите четири века од нашата ера. Дијалектот се пишувал со ракописни букви, слично со [[арапски]]от. Бројот на позајмени зборови во дијалектот се зголемувал сè додека целосно не се претопил во арапскиот.

<u>Палмирско-арамејскиот дијалект</u> е арамејски дијалект/ јазик кој се користел во сирискиот град-држава [[Палмира]] од 44 г.п.н.е. до 274 година. Овој дијалект се пишувал на квадратесто писмо, а подоцна со [[сириска азбука]]. Како и набатејскиот, и овој дијалект бил под арапско влијание.

Арамејскиот дијалект кој се користел во Арсакидската Империја или [[Партска Империја]] (247 п.н.е. – 224) го претставува <u>арсакидско-арамејскиот дијалект</u>. Овој дијалект се зборувал низ западниот дел од земјата. Овој дијалект бил пишана база за [[Палависко писмо|палавиското писмо]] кои било создадено за потребите на [[Партски јазик|партскиот јазик]]. Писмото користело арамејски букви со одредени [[хетерограм]]и, или арамејски зборови со партско значење. Арсакидите се гледале себеси како наследници на ахеменитското владеење. Така, арсакидско-арамејскиот дијалект, како никој друг постахеменитски дијалект,  ја продолжил традицијата на [[Дариј I]]. Со текот на времето, бил под влијание на зборуваните арамејски, грузиски и персиски. По сасанитското (персиско) освојување на Партското Царство, арсакитско-палавскиот и арамејскиот биле под сасанитско влијание..<ref>{{Наведена книга|author=Beyer|page=28 n. 27}}; {{Наведена книга|title=Ancient Persia|pages=118–20|last1=Wiesehöfer|first1=Josef|last2=Azodi|first2=Azizeh|isbn=|publisher=|year=}}</ref>

=== Стари источноарамејски дијалекти ===
[[Image:Mandaic.jpg|right|thumb|Мандејска магична „демонска замка“. Мандејскиот јазик може да се види испишан на предметот.]]

Дијалектите кои се споменати во минатата секција се сите потомци на ахеменитскиот кралски арамејски јазик. Сепак, регионалната дијалектолошка различност на доцниот староарамејски јазик продолжила да се развива и покрај веќе напоменатите, често само во зборувана форма. Рани докази за овие зборувани дијалекти се познати само преку нивното влијание врз зборови и имиња од постандардни дијалекти. Во 2 век п.н.е. овие зборувани дијалекти станале пишани. Дијалектите покажале регионална поделба меѓу [[Месопотамија]], [[Вавилон]] и истокот на една страна и [[Јудеја]], [[Сирија]] и западот на друга.

На западот, <u>палмирскиот</u> и <u>арсакитскиот дијалект</u> се споиле со регионалните јазици и така создаде јазик со делови од кралскиот и делови од локалниот арамејски. Пишаната форма на [[Мандејски јазик|мандејскиот]], јазикот на [[Мандејство|мандејската религија]], бил потомок на арсакитското писмо.<ref>"Iranian Scripts for Aramaic Languages," in the Bulletin of the American Schools of Oriental Research 341 (2006), pp. 53-62.</ref>

Во кралството [[Осроена]], кое се наоѓало во [[Едеса (Месопотамија)|Едеса]] и било основани во 132 г.п.н.е., регионалниот дијалект станал службен јазик, односно тоа бил [[Сириски јазик|сирискиот јазик]]. Во горните текови на [[Тигар (река)|Тигар]] се развил <u>источномесопотамскиот арамејски дијалект</u>. Докази за овој дијалект се податоците од [[Хатра]], [[Асур]] и [[Тур Абдин]].[[Татијански дијатесарон|Татијанскиот дијатесарон]] бил напишан во 172 година и авторот, Татијан, потекнувал од [[Асирија]]. Дијатесаронот бил напишан на источномесопотамски дијалект, а не на сириски. Во Вавилон, вавилонскиот дијалект бил користен од страна на [[Евреи]]те. Така се формитал <u>еврејскиот старовавилонски дијалект</u> во околу 70 година.

===Стари западноарамејски дијалекти ===

Доцните стари западни регионални дијалекти на арамејскиот јазик имале ист развоен правен како и старите источноарамејски дијалекти. Овие дијалекти се поразлични од источните дијалекти и кралскиот арамејски дијалект. Арамејскиот опстојувал заедно со [[Какански јазик|кананските дијалекти]] и така сосема го замениле [[Феникиски јазик|феникискиот јазик]] во 1 век п.н.е. и [[хебрејски]]от во 4 век.

Формата на доцниот стар западноарамејски дијалект кој се користел од еврејските заедници е најдобро проучен и овој дијалект често се нарекува <u>еврејски старопалестински дијалект</u>. Негова најстара форма е <u>стариот источнојордански дијалект</u>, кој најверојатно потекнувал од регионот [[Цезареја Филипи]]. Тој е дијалектот на најстариот ракопис на [[Книгата на Енох]] (170 г.п.н.е.). Наредната фаза на дијалектот е <u>старојудејскиот дијалект</u> кој се појавил во 2 век. Јудејската литература може да се види во различни натписи и лични писма, цитати во [[Талмуд]]и и во [[Кумран]]от. „Војната на Евреите“ била напишана на старојудејски.

Стариот источнојордански дијалект продолжил да се користи во 1 век од пагански заедници кои живееле источно од Јордан. Нивниот дијалект често се нарекува <u>пагански старопалестински</u> и бил пишан на ракописно писмо, слично како [[Старосириски јазик|старосирискиот]]. Од овој дијалект можеби настанал <u>христијанскиот старопалестински дијалект</u>.

=== Јазиците за времето на Исус Христос ===
{{Главна|Арамејскиот јазик за времето на Исус Христос}}

Општо прифатен факт, или верување, е дека за време на 1 век [[Евреи]]те во [[Јудеја]] како прв јазик го зборувале арамејскиот. Одреден број мештани сè зборувале [[хебрејски]] како мајчин. Голем број луѓе го изучувале хебрејскиот како [[литургиски јазик]]. Дополнително на тоа, [[грчки]]от јазик бил јазик на трговијата и така поголем број луѓе што се занимавале со трговијата во урбаните центри разбирале и грчки. [[Латински]]от јазик бил јазик на римската армија и немал јазично влијание врз народот. Трите јазици имале влијание еден врз друг, особени хебрејскиот и арамејскиот. Хебрејски зборови се вовеле во хебрејско-арамејскиот (особено религиски зборови), но и арамејски зборови навлегле во хебрејскиот.

Покрај стандардните хасмонејски и вавилонски дијалекти, во регионот се зборувале и поголем број разговорни дијалекти. Седум западноарамејски дијалекти се зборувале во Јудеја за времето на [[Исус Христос]]. Тие дијалекти најверојатно биле различни, но сепак меѓусебно разбирливи. Старојудејскиот бил истакнат дијалект во [[Ерусалим]] и Јудеја. Во регионот Енгеди се зборувал југоисточен јудејски дијалект.  Во Самарија се зборувал самариско-арамејски дијалект. Во регионот од Исус Христос се зборувал галилејско-арамејски дијалект и овој дијалект денес е познат по неколку топоними, влијанието на галилејскиот таргумски дијалект, некои религиски книжевни дела и некои лични писма. Во регионот источно од Јордан се зборувале источнојордански дијалекти, во [[Дамаск]] и Либанските Планини се зборувал дамаскински арамејски дијалект и во [[Алеп]] се зборувал оронетскиот арамејски дијалект.

==Наводи==
{{наводи}}

==Користена литература==
*{{Наведена книга |last=Beyer |first=Klaus |year=1986 |title=The Aramaic language: its distribution and subdivisions |publisher=Vandenhoeck und Ruprecht |isbn=3-525-53573-2}}
*{{Наведена книга |last=Casey |first=Maurice |year=1998 |title=Aramaic sources of Mark's Gospel |publisher=Cambridge University Press |isbn=0-521-63314-1}}
*{{наведена енциклопедија|title=Aramaic| encyclopedia = The Eerdmans Bible Dictionary|publisher=William B Eerdmans|location=Grand Rapids, Michigan, USA |year=1975|isbn=0-8028-2402-1}}
*{{Наведена книга |last=Frank |first=Yitzchak |year=2003 |title=Grammar for Gemara & Targum Onkelos |edition=(expanded edition) |publisher=Feldheim Publishers / Ariel Institute |isbn=1-58330-606-4}}
*{{Наведена книга |author=Heinrichs, Wolfhart (ed.) |year=1990 |title=Studies in Neo-Aramaic |location=Atlanta, Georgia |publisher=Scholars Press |isbn=1-55540-430-8}}
*{{Наведена книга |authorlink=Theodor Nöldeke |last=Nöldeke |first=Theodor |year=2001 |title=Compendious Syriac Grammar |location=Winona Lake |publisher=Eisenbrauns |isbn=1-57506-050-7}}
*{{Наведена книга|title=Near Eastern Archaeology: A Reader|first1=Suzanne|last1=Richard|edition=Illustrated|publisher=EISENBRAUNS|year=2003|isbn=1-57506-083-3, 9781575060835|url=https://books.google.com/books?id=khR0apPid8gC&dq=aramaic+spread+North+Africa&pg=PA69}}
*{{Наведена книга |last=Rosenthal |first=Franz |authorlink=Franz Rosenthal |year=1995 |title=A Grammar of Biblical Aramaic |edition=6, revised |publisher=Otto Harrassowitz, Wiesbaden |isbn=3-447-03590-0}}
*{{Наведена книга |title = A Jewish Neo-Aramaic Dictionary |last = Sabar |first = Yona |authorlink=Yona Sabar |year = 2002 |publisher = Harrassowitz |isbn = 978-3-447-04557-5}}
*{{Наведена книга |last=Sokoloff |first=Michael |year=2002 |title=A Dictionary of Jewish Babylonian Aramaic |isbn=965-226-260-9 |publisher=Bar-Ilan UP; Johns Hopkins UP |location=Ramat Gan}}
*{{Наведена книга |last=Sokoloff |first=Michael |year=2002 |title=A Dictionary of Jewish Palestinian Aramaic |edition=2 |publisher=Bar-Ilan UP; Johns Hopkins UP |isbn=965-226-101-7}}
*{{Наведена книга |last=Stevenson |first=William B. |year=1962 |title=Grammar of Palestinian Jewish Aramaic |edition=2 |publisher=Clarendon Press |isbn=0-19-815419-4}}

==Поврзано==
{{Портал|Јазик}}
* [[Арамејски јазик]]
* [[Арамејци]]
* [[Семитски јазици]]

{{Семитски јазици}}

[[Категорија:Арамејски јазици]]
[[Категорија:Мртви јазици]]
[[Категорија:Јазици изумрени во 3 век]]
[[Категорија:Престаноци во 3 век]]
Предлошки на страницава:
Назад на Староарамејски јазик.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Староарамејски_јазик“