Преглед на кодот на Прстенести црви

Немате дозвола за уредување на оваа страница, од следнава причина:
Вашата IP-адреса се наоѓа во опсег блокиран на сите Викимедиини викија.
Блокот го зададе ‪EPIC‬. Наведената причина гласи Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Почнува: 09:48, 2 јули 2024
Истекува: 09:48, 2 јули 2025
Вашата тековна IP-адреса е 206.189.44.186. Блокираниот опсег е 206.189.32.0/20.
Вклучете ги сите горенаведени поединости кога се обраќате. Ако сметате дека сте блокирани по грешка, дополнителни информации и напатствија ќе најдете во глобалното правило Без отворени застапници.
Во спротивно, за да поразговарате за блокот, поднесете барање за разгледување на Мета. Можете и да пишете во VRT-редицата на надзорниците на stewards@wikimedia.org, притоа вклучувајќи ги сите гореспоменати поединости.
Можете да го погледнете и копирате кодот на оваа страница.
{{Automatic taxobox
| taxon = Прстенести црви
| fossil_range = ран [[ордовик]] - денес
| image = Nerr0328.jpg
| image_caption = ''Glycera sp.''
| authority = [[Жан Батист Ламарк|Lamarck]], 1809
| subdivision_ranks = Класи и поткласи
| subdivision = 
класа [[многучетинести црви]] (''Polychaeta'') <small>([[парафилија|парафил.]]?)</small><br>
класа [[појасни црви]] (''Clitellata'')<br>
&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[малкучетинести црви]] (''Oligochaeta'')<br>
&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[жабросмукачи]] (''Branchiobdellida'')<br>
&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[пијавици]] – (''Hirudinea'')<br>
класа [[смукоусни]] (''Myzostomida'')<br>
класа [[прапојасни црви|прапојасни]] (''Archiannelida'')<small>([[полифилија|полифил.]])</small>
}}

'''Прстенестите црви''' ({{науч|Annelida}}) се [[Тип (биологија)|типот]] на животни што спаѓаат меѓу најразвиените групи на [[без‘рбетници]]. Карактеристичен белег за нив е што телото е изградено од голем број на членчиња (односно сегменти), кои се еднакви меѓусебно по големина. Ваквата појава се нарекува [[хомономна сегментација]]. Втор особен белег е присуството на [[целом]] (секундарна телесна празнина), изграден од сопствени ѕидови од [[перитонеум]] (телесна кошулка) и исполнет со [[целомска течност]]. Други специфични одлики се [[Затворен тип на циркулаторен систем|затворен крвоносен систем]], [[Метанефридија|метанефридии]] како [[Екскреција|екскреторни]] [[орган]]и и скалест (анелидски) тип на [[нервен систем]]. Прстенестите црви се развиваат со директен [[развиток]] или со [[метаморфоза]].

== Анатомија на прстенестите црви ==

[[Тело]]то на прстенестите црви е црвовидно издолжено, кај најголем број претставници е цилиндрично, додека кај помал број - грбно-стомачно сплескано. Телото често има додатоци што служат делумно за [[движење]] и делумно како [[Сетилен орган|сетилни органи]]. Тоа се т.н. [[Четинка|четинки]] или [[Хета|хети]], најчесто наредени во 4 снопа на секој сегмент, чиј број и положба многу варираат.

Телото е покриено со еднослоен [[епител]], кој на површината лачи тенка [[кутикула]] (која е нешто подебела кај [[пијавици]]те). Епителот содржи [[Жлезда|жлезди]], кои кај [[Дождовен црв|дождовните црви]] и пијавиците лачат лигава материја, која ја прави површината на телото да биде постојано лигава. Под епителот се наоѓа добро развиен [[мускул]]ен слој, составен од надворешни кружни и внатрешни надолжни мускули. Помеѓу мускулниот слој и телесната празнина е сместен перитонеумот, поради што празнината е целомска. Кај пијавиците целомот е исполнет со [[паренхим]].

=== Органи и органски системи ===

[[Систем за варење|Дигестивниот систем]] започнува со [[уста]] на предниот крај на телото и завршува со [[анус]] на задниот крај. Цревниот потсистем е составен од [[ектодерм]]ални предно и задно, како и [[ендодерм]]ално средно црево, при што најмногу е диференцирано предното црево, и тоа особено кај дождовните црви.

[[Жабри]] како органи за [[дишење]] постојат само кај [[многучетинести црви|многучетинестите]]те, а кај [[малкучетинести црви|малкучетинестите]] и пијавиците нема дишни органи.

[[Крвоносен систем|Крвоносниот систем]] е составен од два надолжни [[Крвни садови|крвни сада]] - грбен и стомачен, кои се простираат по целата телесна должина над и под цревото. Овие садови се меѓусебно поврзани со напречни крвни садови кои се особено добро развиени во предниот дел на телото. Во предниот и задниот крај на телото, двата главни сада се соединети со мрежа од [[капилар]]и, со што крвоносниот систем е од затворен тип. [[Крв]]та од грбниот сад тече одзади спрема напред, а од стомачниот сад во спротивен правец. Функцијата на [[Контракција|контрактилен]] орган - [[срце]] ја врши грбниот сад. Различен степен на [[атрофија]] на крвоносниот систем се забележува кај пијавиците, така што неговата функција преминува на остатоците од целомот. 
[[Податотека:Reef0200.jpg|thumb|лево|200px|Овој [[Sabellidae|сабелиден]] цевкаст црв е во фаза на бесполово размножување — [[пупење]].]]
[[Систем за излачување|Екскреторниот систем]] е претставен со метанефридии, распоредени сегментарно во најголем дел од телото. Секоја метанефридија се состои од инкаст почетен дел - [[нефростом]], кој од внатрешноста е опсипен со [[Трепка|трепки]] и со отворот е свртен кон целомот. Средниот дел на метанефридијата е [[нефридијален канал]], кој од едниот преминува во другиот сегмент, странично отворајќи се со [[екскреторна пора]] во надворешната средина. Метанефридијата ја [[Филтрација|филтрира]] целомската течност, а [[ресорпција]]та се врши во нефридијалниот канал, кој е обвиен со крвни капилари.

[[Нервен систем|Нервниот систем]] е скалест кај пониско организираните прстенести црви, а анелидски кај повисоко организираните. Составен е од еден пар на мозочни [[Ганглија|ганглии]] над [[голтник]]от, околуголтникови комисури и пар нервни стебла со по еден пар ганглии во секој сегмент од телото. Сегментските ганглии се споени со напречни [[аксон]]и (кај скалестиот тип), или нервните стебла се сосема зближени едно до друго (анелидски тип). [[Сетилен орган|Сетилните органи]] се добро развиени кај слободните малкучетинести црви, а слабо кај копнените малкучетинести.

Многучетинестите се разделнополови, а малкучетинестите и пијавиците се [[Хермафродитизам|хермафродити]]. [[Репродуктивен систем|Репродуктивниот систем]] е многу едноставен кај многучетинестите, при што половите жлезди ([[Гонада|гонади]]) се образуваат во сите или во неколку [[Плодоносен сегмент|плодоносни сегменти]]. Доколку отсуствуваат полови одводи, половите производи се изведуваат преку метанефридиите. Значително посложен репродуктивен систем имаат малкучетинестите и пијавиците, кај кои покрај жлезди и одводи, има и други органи: [[Семена ќесичка|семени ќесички]], [[Семеприемник|семеприемници]], [[простата]] итн. Прстенестите црви во глобала се [[Размножување|размножуваат]] полово, додека бесполовото размножување е ретка појава. Развитокот кај многучетинестите е со метаморфоза преку [[ларва]]та [[трохофора]], а кај малкучетинестите и пијавиците е директен.

{| class="wikitable"
|+ Преглед на обележувачките својства на типот
|- align="center"
! rowspan="2"| &nbsp; !! rowspan="2"| Annelida<ref name="RuppertFoxBarnesAnnelGen" /> !! colspan="2" | Таксони од неодамна припоени кон Annelida<ref name="StruckEtAl2007AnnelidPhylogeny" /> || Сродници !! colspan="2" | Слични типови 
|- align="center"
! [[Лажичести црви|Echiura]]<ref name="RuppertFoxBarnesEchiura">{{citation 
| author=Ruppert, E.E., Fox, R.S., and Barnes, R.D. | title=Invertebrate Zoology | chapter=Echiura and Sipuncula 
| publisher=Brooks / Cole | edition=7 | isbn=0030259827 | date=2004 | pages=490–495 
}}</ref> 
! [[Сипункулиди|Sipuncula]]<ref name="Anderson2001SipunculaInAnderson">{{Наведена книга
| author=Anderson, D.T.| year=1998| chapter=The Annelida and their close relatives | pages=183–196
| editor=Anderson, D.T.| title=Invertebrate Zoology| publisher=Oxford University Press
| isbn=0195513681
}}</ref> 
! [[Врвчари|Nemertea]]<ref name="RuppertFoxBarnesNemertea">{{citation 
| author=Ruppert, E.E., Fox, R.S., and Barnes, R.D. | title=Invertebrate Zoology | chapter=Nemertea
| publisher=Brooks / Cole | edition=7 | isbn=0030259827 | date=2004 | pages=271–282 
}}</ref>  
! [[Членконоги|Arthropoda]]<ref name="RuppertFoxBarnesArthroForm">{{citation 
| author=Ruppert, E.E., Fox, R.S., and Barnes, R.D. | title=Invertebrate Zoology | chapter=Arthropoda 
| publisher=Brooks / Cole | edition=7 | isbn=0030259827 | date=2004 | pages=518–521 
}}</ref> 
! [[Кадифени црви|Onychophora]]<ref name="RuppertFoxBarnesOnych">{{citation 
| author=Ruppert, E.E., Fox, R.S., and Barnes, R.D. | title=Invertebrate Zoology | chapter=Onychophora and Tardigrada
| publisher=Brooks / Cole | edition=7 | isbn=0030259827 | date=2004 | pages=505–510 
}}</ref> 
|- 
! align="left" | Надворешна сегментација
| align="center" | Да || align="center" | Не || align="center" | Не || Само кај неколку видови || Да, освен кај [[крлеж]]ите || align="center" | Не
|- 
! align="left" | Повторување на внатрешните органи 
| align="center" | Да || align="center" | Не || align="center" | Не || align="center" | Да || Кај примитивните форми || align="center" | Да
|- 
! align="left" | Прегради (септи) меѓу сегментите 
| align="center" | Кај повеќето видови || align="center" | Не || align="center" | Не || align="center" | Не || Не || align="center" | Не
|- 
! align="left" | Состав на кутикулата 
| align="center" | Колаген || align="center" | Колаген || align="center" | Колаген || align="center" | Нема || align="center" | α-хитин || align="center" | α-хитин
|- 
! Преслекување 
| Општо не;<ref name="Rouse2001AnnelStructInAnderson" /> но некои многучетинести црви ги преслекуваат нивните вилици, а пијавиците ги преслекуваат нивните кожи<ref>{{наведено списание|last= Paxton  |first=H.|date=June 2005|title=Molting polychaete jaws—ecdysozoans are not the only molting animals|journal=Evolution & Development|volume=7|issue=4|pages=337–340|doi=10.1111/j.1525-142X.2005.05039.x }}</ref> 
| align="center" | Не<ref name="Nielsen2003 ArticulEcdysControv">{{наведено списание|last=Nielsen|first=C.|date=September 2003|title=Proposing a solution to the Articulata–Ecdysozoa controversy|journal=Zoologica Scripta|volume=32|issue=5|pages=475–482|url=http://www.museunacional.ufrj.br/mndi/Aracnologia/pdfliteratura/Nielsen%202003%20articulata%20vs%20ecdiso.pdf|accessdate=2009-03-11}}</ref> 
| align="center" | Не<ref name="Nielsen2003 ArticulEcdysControv" /> 
| align="center" | Не<ref name="Nielsen2003 ArticulEcdysControv" /> 
| align="center" | Да<ref name="RuppertFoxBarnesArthroMolt" /> 
| align="center" | Да
|- 
!Телесна празнина 
| align="left" | Целом; но тој е редуциран или недостасува кај многу пијавици и некои мали многучетинести црви<ref name="Rouse2001AnnelStructInAnderson" /> || 2 целоми, главен и во [[рилка]]та  || 2 целоми, главен и во пипалата || Целом само во рилката || align="center" | [[Хемоцел]] || align="center" | Хемоцел
|- 
! Циркулаторен систем 
| align="center" | Затворен кај повеќето видови || Отворен, враќање преку разгранети [[вени]] || align="center" | Отворен || align="center" | Затворен || align="center" | Отворен || align="center" | Отворен
|}

== Поделба на прстенестите црви ==
<div style="float:right; width:auto; border:solid 1px silver; padding:2px; margin:2px; font-size:80%;">
<div style="width:auto; border:solid 1px silver; padding:5px">
{{клад
 |label1=[[Annelida]]
 |1={{клад
     |1={{клад
         |1={{клад
             |1=некои "Scolecida" и "Aciculata"
             |2={{клад
                 |1={{клад
                     |1={{клад
                         |1=некои "Canalipalpata"
                         |2=<span style{{=}}"background-color:#ffffcc">[[Sipuncula]], претходно сметан за одделен тип</span>
                        }}
                     |2={{клад
                         |label1=<span style{{=}}"background-color:#ffffcc">[[Clitellata]]</span>
                         |1={{клад
                             |1={{клад
                                 |1=<span style{{=}}"background-color:#ffffcc">некои "[[Oligochaeta]]"</span>
                                 |2={{клад
                                     |1=<span style{{=}}"background-color:#ffffcc">[[Hirudines]] ([[пијавици]])</span>
                                     |2=<span style{{=}}"background-color:#ffffcc">некои "Oligochaeta"</span>
                                    }}
                                 }}
                             |2=<span style{{=}}"background-color:#ffffcc">некои "Oligochaeta"<span>
                            }}
                         |2=[[Aeolosomatidae]]<ref>Група на црви класифицирана од некои како многучетинести, а од други како анелиди со појасче (клителати), видете Rouse & Fauchald (1997) "Cladistics and polychaetes"</ref>
                        }}
                    }}
                 |2=некои "Scolecida" и "Canalipalpata"
                 |3={{клад
                     |1={{клад
                         |1=некои "Scolecida"
                         |2=<span style{{=}}"background-color:#ffffcc">[[Echiura]], претходно сметан за одделен тип</span>
                        }}
                     |2=некои "Scolecida"
                    }}
                }}
            }}
         |2={{клад
             |1=некои "Canalipalpata"
             |2={{клад
                 |1=<span style{{=}}"background-color:#ffffcc">[[Siblonginidae]], претходно сметан како тип Pogonophora</span>
                 |2=некои "Canalipalpata"
                }}
             }}
        }}
     |2=некои "Scolecida", "Canalipalpata" и "Aciculata"
    }}
}}
</div>Филогенетска систематика на прстенестите црви (2007; ''поедноставено'').<ref name="StruckEtAl2007AnnelidPhylogeny" /><br /> Со жолто се обележани главните промени во традиционалната систематика.<!-- Full version at http://www.biomedcentral.com/1471-2148/7/57/figure/F1?highres=y is very large --></div>
Денес се познати околу 9.000 видови на прстенести црви. Тие се поделени во три групи: многучетинести, малкучетинести и пијавици.

Основна и главна група се многучетинестите (''Polychaeta'') со околу половина од вкупниот број на прстенести црви. Тие се почетни форми за развитокот на другите црви, како и за сите [[Полимерно животни|полимерни животни]]. Главен и основен белег е присуството на голем број примитивни ножиња - [[параподи]], кои се вистински зачетоци на членковидните [[екстремитет]]и. Втор белег е присуството на огромен број на четинки на сегментите (оттука и името), добро развиени пипала и жабри. Најкарактеристични претставници се [[Пелагичен нереис|пелагичниот нереис]], [[Морски глушец|морскиот глушец]] и [[Зелен палоло|зелениот палоло]].

Малкучетинестите (''Oligochaeta'') се со поедноставна организација и се без пипала, параподии и жабри. Четинките се помалку на број. Малкучетинестите живеат во копнените води или во [[почва]]та. Особени претставници се дождовниот црв, [[стиларија]]та и [[пелосколекс]]от.

Пијавиците (''Hirudinea'') се изменети малкучетинести чие тело е составено од ограничен број членчиња. Обично се дорзо-вентрално сплескани. Присутни се [[Пијавка|пијавки]] (предна и задна) кои служат за прикрепување на подлогата. Немаат четинки. Има слободни и [[паразит]]ски форми. [[Рибна пијавица|Рибната пијавица]] паразитира по [[кожа]]та и жабрите на [[риби]]те. [[Осумочна херпобдела|Осумочната херпобдела]] е средно голема пијавица и широко распространета во [[Република Македонија|Македонија]]. Меѓу крупните пијавици спаѓа и [[Медицинска пијавица|медицинската пијавица]], која се користи во [[хирургија]]та за очистување на инфицираното [[ткиво]].

== Наводи ==
{{наводи|2}}

{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Прстенести црви|*]]
Предлошки на страницава:
Назад на Прстенести црви.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Прстенести_црви“