Преглед на кодот на Натриум хлорат

Немате дозвола за уредување на оваа страница, од следнава причина:
Вашата IP-адреса се наоѓа во опсег блокиран на сите Викимедиини викија.
Блокот го зададе ‪EPIC‬. Наведената причина гласи Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Почнува: 09:48, 2 јули 2024
Истекува: 09:48, 2 јули 2025
Вашата тековна IP-адреса е 206.189.44.186. Блокираниот опсег е 206.189.32.0/20.
Вклучете ги сите горенаведени поединости кога се обраќате. Ако сметате дека сте блокирани по грешка, дополнителни информации и напатствија ќе најдете во глобалното правило Без отворени застапници.
Во спротивно, за да поразговарате за блокот, поднесете барање за разгледување на Мета. Можете и да пишете во VRT-редицата на надзорниците на stewards@wikimedia.org, притоа вклучувајќи ги сите гореспоменати поединости.
Можете да го погледнете и копирате кодот на оваа страница.
{{Chembox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 464400496
| ImageFile = Sodium-chlorate-component-ions-2D.png
| ImageSize = 150px
| ImageName = Скелетна формула на натриум хлорат
| ImageFile1 = Sodium chlorate.jpg
| ImageName1 = Натриум хлорат во прав
| ImageFile2 = Natriumchlorat.png
| ImageSize2 = 250px
| ImageCaption2 = Единечна клетка на натриум хлорат
| ImageAlt2 = Единечна клетка на натриум хлорат
| IUPACName = Sodium chlorate
| OtherNames = Натриум хлорат(V)
|Section1={{Chembox Identifiers
| UNII_Ref = {{fdacite|correct|FDA}}
| UNII = T95DR77GMR
| InChI1 = 1/ClHO3.Na/c2-1(3)4;/h(H,2,3,4);/q;+1/p-1
| InChIKey1 = YZHUMGUJCQRKBT-REWHXWOFAH
| CASNo = 7775-09-9
| CASNo_Ref = {{cascite|correct|CAS}}
| PubChem = 516902
| ChemSpiderID = 22895
| ChemSpiderID_Ref = {{chemspidercite|correct|chemspider}}
| EINECS = 231-887-4
| UNNumber = 1495, 2428
| MeSHName = Sodium+chlorate
| RTECS = FO0525000
| KEGG_Ref = {{keggcite|correct|kegg}}
| KEGG = C18765
| ChEBI_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| ChEBI = 65242
| StdInChI_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| StdInChI = 1S/ClHO3.Na/c2-1(3)4;/h(H,2,3,4);/q;+1/p-1
| StdInChIKey_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| StdInChIKey = YZHUMGUJCQRKBT-UHFFFAOYSA-M
| SMILES = [Na+].[O-]Cl(=O)=O
| InChI = 1S/ClHO3.Na/c2-1(3)4;/h(H,2,3,4);/q;+1/p-1
| InChIKey = YZHUMGUJCQRKBT-UHFFFAOYSA-M
}}
|Section2={{Chembox Properties
| Formula = NaClO<sub>3</sub>
| MolarMass = 106.44 g mol<sup>−1</sup>
| Appearance = Безбоен или бел цврст, [[хигроскопски]]
| Odor = Без мирис
| Density = 2.49 g/cm<sup>3</sup> (15&nbsp;°C)<ref name=chemister>{{Cite web|url=http://chemister.ru/Database/properties-en.php?dbid=1&id=786|title=Sodium chlorate}}</ref><br> 2.54 g/cm<sup>3</sup> (20.2&nbsp;°C)<ref name=arkema>{{cite web|url=http://www.arkema.com/export/shared/.content/media/downloads/socialresponsability/safety-summuries/safety-summaries-hydrogen-peroxide-sodium-chlorate-2012-06-30.pdf|title=GPS Safety Summary of Sodium Chlorate|website=arkema.com|publisher=Arkema|access-date=2014-05-25|archive-date=2014-05-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20140525232738/http://www.arkema.com/export/shared/.content/media/downloads/socialresponsability/safety-summuries/safety-summaries-hydrogen-peroxide-sodium-chlorate-2012-06-30.pdf|url-status=dead}}</ref>
| Solubility = 79 g/100 mL (0&nbsp;°C)<br> 89 g/100 mL (10&nbsp;°C)<br> 105.7 g/100 mL (25&nbsp;°C)<br>125 g/100 mL (40&nbsp;°C)<br> 220.4 g/100 mL (100&nbsp;°C)<ref name=sioc>{{cite book|last1 = Seidell|first1 = Atherton|last2 = Linke|first2 = William F.|year = 1952|title = Solubilities of Inorganic and Organic Compounds|publisher = Van Nostrand}}</ref>
| Solubility1 = Слабо растворлив<ref name=chemister />
| Solvent1 = ацетон
| Solubility2 = 20 g/100 g (15.5&nbsp;°C)<ref name=chemister />
| Solvent2 = глицерол
| Solubility3 = 14.7 g/100 g<ref name=chemister />
| Solvent3 = етанол
| MeltingPtC = 248-261
| BoilingPtC = 300-400
| BoilingPt_notes = <br> decomposes<ref name=chemister />
| RefractIndex = 1.515 (20&nbsp;°C)<ref name=pubchem />
| SolubleOther = Растворлив во [[глицерол]], [[хидразин]], [[метанол]]<br> Малку растворлив во [[етанол]], [[амонијак]]<ref name=chemister />
| VaporPressure = <0.35 mPa<ref name=arkema />
| MagSus = &minus;34.7·10<sup>−6</sup> cm<sup>3</sup>/mol
}}
| Section3 = {{Chembox Structure
| Structure_ref = <ref>{{cite journal|title=Remeasurement of Optically Active NaClO<sub>3</sub> and NaBrO<sub>3</sub>|author=S. C. Abrahams, J. L. Bernstein|date=1977|doi=10.1107/S0567740877011637|doi-access=free|journal=Acta Crystallographica|volume=B33|issue=11|pages=3601–3604}}</ref>
| CrystalStruct = кубни
| SpaceGroup = 
| PointGroup = P2<sub>1</sub>3
| LattConst_a = 6.57584 Å
| LattConst_b = 
| LattConst_c = 
| LattConst_alpha = 
| LattConst_beta = 
| LattConst_gamma = 
| LattConst_ref =
| LattConst_Comment = 
| UnitCellVolume = 
| UnitCellFormulas = 4
| Coordination = 
| MolShape = 
| OrbitalHybridisation = 
| Dipole = 
  }}
|Section5={{Chembox Thermochemistry
| DeltaHf = -365.4 kJ/mol<ref name=chemister />
| DeltaGf = -275 kJ/mol<ref name=chemister />
| Entropy = 129.7 J/mol·K<ref name=chemister />
| HeatCapacity = 104.6 J/mol·K<ref name=chemister />
  }}
|Section7={{Chembox Hazards
| ExternalSDS = [http://www.inchem.org/documents/icsc/icsc/eics1117.htm ICSC 1117]
| GHSPictograms = {{GHS03}}{{GHS07}}{{GHS09}}<ref name="sigma">[[Sigma-Aldrich|Sigma-Aldrich Co.]], [https://www.sigmaaldrich.com/US/en/product/sigald/403016 Sodium chlorate]. Retrieved on 2022-02-21.</ref>
| GHSSignalWord = Danger
| HPhrases = {{H-phrases|271|302|411}}<ref name="sigma" />
| PPhrases = {{P-phrases|220|273}}<ref name="sigma" />
| NFPA-H = 2
| NFPA-F = 0
| NFPA-R = 3 
| NFPA-S = OX
| FlashPt = Не запалив
| LD50 = 600 mg/kg (стаорци, орално)<br> 700 mg/kg (кучиња, орално)<ref name=chemister />
  }}
|Section8={{Chembox Related
| OtherAnions = [[Натриум хлорид]]<br> [[Натриум хипохлорит]]<br> [[Натриум хлорит]]<br> [[Натриум перхлорат]]<br> [[Натриум бромат]]<br> [[Натриум јодат]]
| OtherCations = [[Амониум хлорат]]<br> [[Калиум хлорат]]<br> [[Бариум хлорат]]
| OtherCompounds = [[Хлорна киселина]]
  }}
}}
'''Натриум хлорат''' — [[неорганско соединение]] со [[хемиска формула]] [[Натриум|Na]] [[Хлорат|ClO<sub>3</sub>]]. Тоа е бел [[кристал]]ен прав кој е лесно растворлив во вода. Тој е хигроскопски. Се распаѓа над 300&nbsp;°C за ослободување на [[кислород]] <ref name="pubchem">{{PubChem|516902}}</ref> и остава [[Готварска сол|натриум хлорид]]. Годишно се произведуваат неколку стотици милиони тони, главно за производство на [[хартија]] со висока осветленост.

== Синтеза ==
Индустриски, натриум хлорат се произведува со [[електролиза]] на концентрирани раствори на натриум хлорид. Сите други процеси се застарени. Процесот на натриум хлорат не треба да се меша со процесот на хлоралкали, кој е индустриски процес за електролитичко производство на натриум хидроксид и гас хлор.

Целокупната реакција може да се поедностави на равенката:
{{Вовлечи блок|NaCl + 3 H<sub>2</sub>O  → NaClO<sub>3</sub> + 3 H<sub>2</sub>}}
Прво, [[хлорид]]от се оксидира за да се формира среден [[хипохлорит]], <sup>ClO-</sup>, кој подлежи на дополнителна оксидација до хлорат по две конкурентни патеки на реакција: (1) Формирање аноден хлорат на граничниот слој помеѓу електролитот и анодата, и (2) Автооксидација на хипохлоритот во најголемиот дел од електролитот.

При електролиза на катодата се формираат водород и натриум хидроксид, а хлоридните јони се испуштаат на анодата (често се користи електрода со мешан метал оксид). Еволуираниот хлор не излегува како гас, туку се подложува на хидролиза:
{{Вовлечи блок|Cl<sub>2</sub> + H<sub>2</sub>O ⇋ HClO + H<sup>+</sup> + Cl<sup>−</sup>}}
Се смета дека хидролизата на хлорот е брза. Формирањето на H <sup>+</sup> јони треба да го направи граничниот слој на анодата силно кисел и тоа се забележува при ниски концентрации на хлорид. Сепак, големите концентрации на хлорид, како што се појавуваат во индустриските хлорат ќелии, ја поместуваат рамнотежата на хидролизата налево. На граничниот слој, концентрацијата на H<sup>+</sup> не е доволно висока за да дозволи дифузија во најголемиот електролит. Затоа, водородот се транспортира подалеку од анодата најмногу како хипохлорна киселина наместо H<sup>+</sup>. Хипохлорната киселина се дисоцира во најголемиот дел од електролитот каде што pH вредноста е висока и хипохлоритниот јон дифузира назад во анодата. Повеќе од две третини од хипохлоритот се троши со пуферирање пред да стигне до анодата. Остатокот се испушта на анодата за да формира хлорат и кислород:
{{Вовлечи блок|3 ClO<sup>−</sup> + 1.5 H<sub>2</sub>O → ClO<sub>3</sub><sup>−</sup> + 3 H<sup>+</sup> + 2 Cl<sup>−</sup> + 0.75 O<sub>2</sub>}}
Автооксидацијата на хипохлорната киселина во најголемиот дел од електролитот се одвива според поедноставената севкупна равенка:
{{Вовлечи блок|3 HClO → ClO<sub>3</sub><sup>−</sup> + 2 Cl<sup>−</sup> + 3 H<sup>+</sup>}}
На тоа му претходи дисоцијација на дел од вклучена хипохлорна киселина:
{{Вовлечи блок|HClO → ClO<sup>−</sup> + H<sup>+</sup>}}
Реакцијата бара одредено растојание од анодата за да се случи во значителен степен, каде што електролитот е доволно пуфериран од хидроксилот формиран на катодата. Хипохлоритот потоа реагира со остатокот од киселината:
{{Вовлечи блок|2 HClO + ClO<sup>−</sup> → ClO<sub>3</sub><sup>−</sup> + 2 Cl<sup>−</sup> + 2 H<sup>+</sup>}}
Покрај оддалеченоста на анодата, автооксидацијата зависи и од температурата и pH вредноста. Типична ќелија работи на температури помеѓу 80 степени&nbsp;°C и 90&nbsp;°C и на pH од 6,1–6,4.

Независно од патот на реакцијата, испуштањето на 6&nbsp;мол хлорид е потребен за да се добие 1&nbsp;mol хлорат. Сепак, патот на анодна оксидација бара 50% дополнителна електрична енергија. Затоа, индустриските ќелии се оптимизирани за да ја фаворизираат автооксидацијата. Формирањето хлорат на анодата се третира како реакција на загуба и е минимизирано со дизајн.

Другите реакции на загуба исто така ја намалуваат тековната ефикасност и мора да се потиснат во индустриските системи. Главната загуба се јавува со редукција на хипохлоритот назад на катодата. Реакцијата се потиснува со додавање на мала количина на дихромат (1-5&nbsp;g/L) до електролитот. Порозен филм од хром хидроксид се формира со катодно таложење. Филмот ја попречува дифузијата на анјоните во катодата, додека пристапот на катјоните и нивната редукција се олеснува. Филмот престанува да расте сам по себе откако ќе достигне одредена дебелина.

== Употреба ==
Главната комерцијална употреба на натриум хлорат е за правење хлор диоксид (ClO<sub>2</sub>). Најголемата примена на ClO<sub>2</sub>, која опфаќа околу 95% од употребата на хлорат, е во белењето на [[пулпа]]<nowiki/>та. Сите други, помалку важни [[хлорат]]и се добиени од натриум хлорат, обично со метатеза на сол со соодветниот хлорид. Сите соединенија на перхлорат се произведуваат индустриски со оксидација на раствори на натриум хлорат со електролиза.<ref name="Ullmann">{{Ullmann|doi=10.1002/14356007.a06_483|title=Chlorine Oxides and Chlorine Oxygen Acids|year=2000|last1=Vogt|first1=Helmut|last2=Balej|first2=Jan|last3=Bennett|first3=John E.|last4=Wintzer|first4=Peter|last5=Sheikh|first5=Saeed Akbar|last6=Gallone|first6=Patrizio}}<cite class="citation encyclopaedia cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFVogtBalejBennettWintzer2000">Vogt, Helmut; Balej, Jan; Bennett, John E.; Wintzer, Peter; Sheikh, Saeed Akbar; Gallone, Patrizio (2000). </cite></ref>

=== Хербициди ===
Натриум хлорат се користи како неселективен хербицид. Се смета за фитотоксичен за сите зелени растителни делови. Може да убие и преку апсорпција на коренот.

Натриум хлорат може да се користи за контрола на различни растенија, вклучително и утринска слава, канадски трн, џонсонова трева, бамбус, рагворт и [[кантарион]]. Хербицидот главно се користи на необработливо земјиште за третман на место и за целосна контрола на вегетацијата на области вклучувајќи ги патиштата, оградите и рововите. Натриум хлорат исто така се користи како дефолијант и десикант за:

* [[Пченка]]
* [[Памук]]
* Сува грав
* [[Лен]]
* Зрно [[сорго]]
* [[Пиперка|Пиперки]]
* [[Ориз]]
* [[Шафлор]]
* Јужен грашок
* [[Соја]]
* [[Сончоглед]]
Ако се користи во комбинација со [[атразин]], ја зголемува перзистенцијата на ефектот. Ако се користи во комбинација со 2,4-D, перформансите се подобруваат. Натриум хлорат има ефект на [[Пестицид|стерилизирање на почвата]]. Мешањето со други хербициди во воден раствор е можно до одреден степен, доколку тие не се подложни на оксидација.

Продажбата на натриум хлорат како уништувач на плевелите била забранета во Европската Унија во 2009 година, наведувајќи ги здравствените опасности, а постоечките залихи ќе се користат во текот на следната година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.hortweek.com/sodium-chlorate-banned-ec/fresh-produce/article/841864|title=Sodium chlorate banned by EC|date=28 August 2008|work=Horticulture Week}}</ref>

=== Хемиско производство на кислород ===
Хемиските генератори на кислород, како што се оние во комерцијалните авиони, обезбедуваат кислород за итни случаи на патниците за да ги заштитат од падови на притисокот во кабината. Кислородот се создава со распаѓање на натриум хлорат на висока температура:<ref>{{Greenwood&Earnshaw2nd}}</ref>
{{Вовлечи блок|2 NaClO<sub>3</sub>  →  2 NaCl  +  3 O<sub>2</sub>}}
Топлината потребна за започнување на оваа реакција се создава со [[Оксидационо-редукциона реакција|оксидација]] на мала количина железо во прав измешана со натриум хлорат, а реакцијата троши помалку кислород отколку што се произведува. Бариум пероксид ([[Бариум|Ba]][[Кислород|O<sub>2</sub>]]) се користи за апсорпција на [[хлор]]от што е незначителен производ во распаѓањето.<ref>{{Наведено списание|last=Yunchang Zhang|last2=Girish Kshirsagar|last3=James C. Cannon|year=1993|title=Functions of Barium Peroxide in Sodium Chlorate Chemical Oxygen|journal=Ind. Eng. Chem. Res.|volume=32|issue=5|pages=966–969|doi=10.1021/ie00017a028}}</ref> Полнењето за палење се активира со повлекување на маската за итни случаи. Слично на тоа, системот за заварување Solidox користел пелети од натриум хлорат измешани со запаливи влакна за да генерира кислород.

=== Согорување без кислород ===
Натриум хлорат може да се меша со [[сахароза]] шеќер за да се направи високо експлозивно гориво, слично на [[барут]]от, кое гори во херметички простори. Ова е реакцијата:
{{Вовлечи блок|8 NaClO<sub>3</sub> + C<sub>12</sub>H<sub>22</sub>O<sub>11</sub> → 8 NaCl + 12 CO<sub>2</sub> + 11 H<sub>2</sub>O}}
Сепак, овој натриум хлорат најчесто се заменува со [[калиум хлорат]] . 

=== Органска синтеза ===
Натриум хлорат може да се користи со [[Солна киселина|хлороводородна киселина]] (или исто така [[сулфурна киселина]] и [[Готварска сол|натриум хлорид]], чија реакција генерира HCl) за хлорирање на ароматични соединенија без употреба на органски растворувачи. Во овој случај, неговата функција е да го оксидира HCl за да се добие или HOCl или Cl<sub>2</sub> (во зависност од pH) in-situ кои се активни агенси за хлорирање.<ref>{{Наведено списание|last=Sharma|first=Sushil Kumar|last2=Agarwal|first2=D. D.|date=July 2014|title=Oxidative Chlorination of Aromatic Compounds in Aqueous Media|url=https://www.ijsrp.org/research-paper-0714/ijsrp-p3182.pdf|journal=International Journal of Scientific and Research Publications|volume=4|issue=7|pages=|doi=|access-date=August 23, 2021}}</ref>

== Токсичност кај луѓето ==
Натриум хлорат е токсичен: „''дозите од неколку грама хлорат се смртоносни''“.  (ld50 орално кај стаорци [https://fscimage.fishersci.com/msds/21100.htm 1200 mg] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20230224132011/https://fscimage.fishersci.com/msds/21100.htm |date=2023-02-24 }} /kg) Оксидативниот ефект врз [[хемоглобин]]от доведува до формирање на [[метхемоглобин]], што е проследено со денатурација на белковината [[Глобин|на глобинот]] и вкрстено поврзување на мембранските белковини на [[Црвени крвни зрнца|еритроцитите]] со резултат на оштетување на мембранските ензими. Ова доведува до зголемена пропустливост на мембраната и тешка хемолиза. Денатурацијата на хемоглобинот го надминува капацитетот на метаболичкиот пат G6PD. Покрај тоа, овој ензим е директно денатуриран од хлорат.

Резултати од акутна тешка хемолиза, со повеќеорганска инсуфициенција, вклучувајќи DIC и [[Бубрежна слабост|бубрежна инсуфициенција]]. Дополнително, постои директна токсичност на проксималните бубрежни тубули.<ref>{{Наведено списание|last=Oliver J.|last2=MacDowell M., Tracy A|year=1951|title=The Pathogenesis of Acute Renal Failure Associated with Traumatic and Toxic Injury. Renal Ischemia, Nephrotoxic Damage and the Ischemuric Episode 1|journal=[[J Clin Invest]]|volume=30|issue=12|pages=1307–439|doi=10.1172/JCI102550|pmc=441312|pmid=14897900}}</ref> Третманот ќе се состои од трансфузија, перитонеална дијализа или [[хемодијализа]].<ref>Goldfrank's Toxicologic Emergencies, McGraw-Hill Professional; 8th edition (March 28, 2006), {{ISBN|978-0-07-143763-9}}</ref>

== Формулации ==
Натриум хлорат доаѓа во формулации за прашина, спреј и [[wiktionary:granule|гранули]]. Мешавините на хлорати и органски соединенија претставуваат сериозен ризик од експлозии <ref>{{Наведена книга|title=Forensic Investigation of Explosions|last=Beveridge|first=Alexander|publisher=[[Taylor & Francis Ltd]]|year=1998|isbn=0-7484-0565-8}}</ref>

Формулациите што се продаваат содржат средство за задржување оган. Повеќето комерцијално достапни плевели со хлорат содржат приближно 53% натриум хлорат, а балансот е средство за намалување на пожарот, како што се натриум метаборат или амониум фосфати.

== Трговски имиња ==
Натриум хлорат е активна состојка во различни комерцијални хербициди. Некои трговски имиња за производи кои содржат натриум хлорат вклучуваат Atlacide, Defol, De-Fol-Ate, Drop-Leaf, Fall, Harvest-Aid, Kusatol, Leafex и Tumbleaf. Соединението може да се користи во комбинација со други хербициди како што се атразин, 2,4-D, бромацил, диурон и натриум метаборат.

Натриум хлорат бил широко користен уништувач на плевелот во ЕУ, до 2009 година кога бил повлечен по одлука донесена според одредбите на регулативите на [[ЕУ]]. Неговата употреба како хербицид надвор од ЕУ останува непроменета, како и неговата употреба во други нехербицидни апликации, како што е производството на биоциди од хлор диоксид и за белење на целулоза и хартија.

== Културни наводи ==
Историчарот Џејмс Вотсон од Универзитетот Маси во Нов Зеланд напишал натпис, кој е широко пријавен, „''Значењето на експлодирачките панталони на г-дин Ричард Бакли''“  <ref>[https://www.newscientist.com/article/mg18424771.800-histories-farmer-buckleys-exploding-trousers-.html "Histories: Farmer Buckley's exploding trousers"], New Scientist</ref> за несреќите со натриум хлорат кога се користел како хербицид за контрола на амброзијата во 1930-тите.<ref>[http://paperspast.natlib.govt.nz/cgi-bin/paperspast?a=d&d=EP19330421.2.104&e=-------10--1----0-- "Trousers Explode], Evening Post, 21 April 1933</ref> Ова подоцна му ја донело [[ИгНобелова награда|Иг-Нобеловата награда]] во 2005 година,<ref>[http://improbable.com/ig/ig-pastwinners.html#ig2005 James Watson for "The Significance of Mr. Richard Buckley’s Exploding Trousers."], improbable.com</ref> и била основа за епизодата „Exploding Pants“ во мај 2006 година од ''[[Разоткривачи на митови]]'' .

== Наводи ==
{{наводи}}

== Надворешни врски ==
* [https://www.cdc.gov/niosh/ipcsneng/neng1117.html Меѓународна хемиска безбедносна картичка 1117]

{{Соединенија на натриумот}}{{Хлорати}}

[[Категорија:Оксиданси]]
[[Категорија:Исушувачи]]
[[Категорија:Соединенија на натриумот]]
[[Категорија:Хлорати]]
Предлошки на страницава:
Назад на Натриум хлорат.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Натриум_хлорат“