Преглед на кодот на Иван Цанкар

Немате дозвола за уредување на оваа страница, од следнава причина:
Вашата IP-адреса се наоѓа во опсег блокиран на сите Викимедиини викија.
Блокот го зададе ‪EPIC‬. Наведената причина гласи Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Почнува: 09:48, 2 јули 2024
Истекува: 09:48, 2 јули 2025
Вашата тековна IP-адреса е 206.189.44.186. Блокираниот опсег е 206.189.32.0/20.
Вклучете ги сите горенаведени поединости кога се обраќате. Ако сметате дека сте блокирани по грешка, дополнителни информации и напатствија ќе најдете во глобалното правило Без отворени застапници.
Во спротивно, за да поразговарате за блокот, поднесете барање за разгледување на Мета. Можете и да пишете во VRT-редицата на надзорниците на stewards@wikimedia.org, притоа вклучувајќи ги сите гореспоменати поединости.
Можете да го погледнете и копирате кодот на оваа страница.
{{Инфокутија Писател
| name        = Иван Цанкар {{малзак|Ivan Cankar}}
| image       = Ivan Cankar 1915.jpg
| caption     = Цанкар во 1915 година
| birth_date  = {{роден на|10|мај|1876}}
| birth_place = [[Врхника]], [[Австроунгарија]] (денес [[Словенија]])
| death_date  = {{починат на|11|декември|1918}}
| death_place = [[Љубљана]], [[Кралство СХС]] (Словенија)
| occupation  = [[Писател]], [[есеист]], [[драматург]], [[поет]], [[Политика|политички]] [[Активизам|активист]]
| genre       = [[драма]], [[расказ]], [[роман]], [[есеј]]
| movement    = [[симболизам (уметност)|симболизам]], [[модернизам]]
| magnum_opus = 
| influences = [[Фридрих Ниче]], [[Ралф Валдо Емерсон]], [[Фјодор Достоевски]], [[Лав Толстој]]
| influenced = повеќето автори од современата словенечка книжевност
| website     = 
| footnotes   = 
}}
'''Иван Цанкар''' ({{lang-sl|Ivan Cankar}}; [[Врхника]], {{роден на|10|мај|1876}} — [[Љубљана]], {{починал на|11|декември|1918}}) — [[Словенци|словенечки]] [[писател]], [[поет]], [[раскажувач]], [[драматург]] и [[публицист]].  Заедно со [[Отон Жупанчич]], [[Драготин Кете]] и [[Јосип Мурн]], тој се смета за почетник на [[Модернизам|модернизмот]] во словенечката [[книжевност]]. Понекогаш тој се смета за најголем писател во словенечката книжевност и понекогаш е споредуван во [[Словенија]] со [[Франц Кафка]] или [[Џејмс Џојс]].<ref name="Pirjevec1964">{{Harvnb|Pirjevec|1964}}</ref>

==Животопис==
[[Податотека:Cankar hiša.jpg|мини|лево|Родната куќа на Цанкар во [[Врхника]].]]
Иван Цанкар е роден во [[Крањска|крањското]] [[Градови во Словенија|гратче]] [[Врхника]] во близина на [[Љубљана]]. Тој бил едно од многуте деца на сиромашен [[занает]]чија што се преселил во [[Босна (регион)|Босна]] кратко по раѓањето на Иван.<ref name="Kos 1983 p=230">{{Harvnb|Kos|1983|p=230}}</ref> Тој бил одгледан од неговата мајка, [[Нежа Цанкар|Нежа Цанкар (моминско Пивк]], со која воспоставил близок, но амбивалентен однос.<ref>{{Harvnb|Doležal-Jenstrle|2003}}</ref><ref>{{Harvnb|Košiček|2001}}</ref> Фигурата на самопожртвувана и покорно угнетувачка мајка подоцна ќе стане една од најпрепознатливите одлики на [[проза]]та на Цанкар.<ref>{{Harvnb|Puhar|1982}}</ref><ref>{{Harvnb|Žižek|1987}}</ref> По завршувањето на основното образование во родниот град, учел во Техничкото средно училиште („Реалка“) во [[Љубљана]] (1888–1896).<ref name="Jugoslovenski književni leksikon">{{cite book |author=Milorad Živančević |editor = Živan Milisavac |date=1971 |title=Jugoslovenski književni leksikon |trans-title=Југословенски книжевен лексикон |publisher=[[Матица српска]] |language=sh |location= [[Нови Сад]]) |pages=57–59 }}</ref>

Во овој период, тој започнал да пишува книжевност, главно [[поезија]], под влијание на [[Романтизам|романтичарските]] и послеромантичарските поети како што се [[Франце Прешерн]], [[Хајнрих Хајне]], [[Симон Јенко]] и [[Симон Грегорчич]].<ref>{{Harvnb|Kos|1982|pp=41–42}}</ref> Во 1893 година, тој ја открил [[Епска поезија|епската поезија]] на [[Антон Ашкерц]], која имала огромно влијание врз развојот на неговиот стил и идеали. Под влијание на Ашкерц, Цанкар ја отфрлил сентименталната послеромантичарска поезија и го прифатил [[Книжевен реализам|книжевниот реализам]] и [[националниот либерализам]].<ref>{{Harvnb|Pirjevec|1964|p=317}}</ref> Во 1896 година се запишал на [[Универзитет во Виена|Универзитетот во Виена]], каде студирал [[инженерство]], но подоцна преминал на [[Словенски јазици|словенска]] [[филологија]].<ref name="Kos 1983 p=230"/> Во Виена, тој наскоро почна да води [[Боемски стил|боемски начин на живот]]. Тој дошол под влијание на современата [[европска книжевност]], особено [[Декадентизам|декадентизмот]], [[Симболизам|симболизмот]] и [[Натурализам|натурализмот]]. Тој станал пријател со [[Фран Говекар]], млад словенечки писател и интелектуалец кој живеел во Виена, кој го запознал со [[Позитивизам|позитивизмот]] и [[Натурализам (филозофија)|натурализмот]].<ref>{{Harvnb|Pirjevec|1964|pp=317–318}}</ref> Помеѓу 1897 и 1899 година, основните идеи на Цанкар во суштина биле позитивистички.<ref>{{Harvnb|Pirjevec|1964|p=176}}</ref> [[Пролет]]та 1897 година се преселил назад во Врхника. По смртта на неговата мајка во [[есен]]та истата година, тој се преселил во [[Пула]] и во 1898 година се вратил во [[Виена]], каде што живеел до 1909 година.

За време на неговиот втор престој во Виена, светогледот на Цанкар претрпел длабока и брза промена. Во познатото писмо до словенечката [[Феминизам|феминистичка]] [[автор]]ка [[Зофка Кведер]] во 1900 година тој ги отфрлил позитивизмот и натурализмот.<ref>Janko Kos, ''Pregled slovenske književnosti'', 235</ref><ref>{{Harvnb|Pirjevec|1964|pp=317–324}}</ref> Тој ги прифатил [[Спиритуализам (верувања)|спиритуализмот]], симболизмот и [[Идеализам|идеализмот]], а подоцна јавно се тргнал од Фран Говекар.<ref>{{Harvnb|Pirjevec|1964|pp=317}}</ref> Во исто време, тој станал силно критичен кон [[Либерализам во Словенија|словенечкиот либерализам]], објавил разорна критика за поезијата на Антон Ашкерц и постепено се придвижил кон [[Социјализам|социјализмот]]. Тој бил под силно влијание на словенечкиот [[Римокатоличка црква|римокатолички]] [[свештеник]] и мислител [[Јанез Евангелист Крек]], кој се залагал за радикален општествен активизам на [[Христијанство|христијанска]] основа.<ref>{{Harvnb|Pirjevec|1964|pp=324}}</ref> Тој сепак продолжил да се спротивставува на [[Клерикализам|клерикализмот]] и [[Конзервативизам|конзервативизмот]] на [[Христијанската социјална партија (Австрија)|австриските христијански социјалисти]] воглавно и на Крековата [[Словенечка народна партија (историска)|Словенечка народна партија]] конкретно. Тој се приклучил на [[Југословенска социјалдемократска партија|Југословенската социјалдемократска партија]], [[Австромарксизам|австромарксистичка]] партија активна во [[Словенечки Земји|Словенечките Земји]] и во [[Истра]].<ref name="Jugoslovenski književni leksikon"/> На првите општи избори за [[Државно собрание (Австрија)|Австриското собрание]] во 1907 година, тој се кандидирал како кандидат за партијата во изборната единица, главно од работничката класа, [[Загорје на Сава|Загорје]]-[[Литија]] во Крањска, но загубил од кандидат на Словенечката народна партија.<ref name="Harvnb|Zver|1996">{{Harvnb|Zver|1996}}</ref>

Во своите дела ја разоткривал неправдата и лицемерството на малограѓанската средина, се борел за правата на обичниот човек. Негови познати дела се „Слугата Јернеј и неговото право“, „Кралот на Бетајнова“ и „Под крстот“.

==Творештво==
[[Податотека:Ivan Cankar - Erotika.pdf|160п|мини|„''Еротика''“ (1899 година).]]
Иван Цанкар напишал околу 30 книги и е сметан за еден од основните експоненти на словенечката [[модернистичка книжевноста]], покрај [[Отон Жупанчич]], Драготин Кете и Јосип Мурн. Чанкар исто така е сметан за еден од [[Европа|европските]] најважни [[fin de siècle|крајовековници]]. Се занимавал со општествени, национални и морални теми.<ref name="Jugoslovenski književni leksikon"/> Во Словенија, неговите најпознати дела се драмата „''Слуги''“ ([[словенечки]]: „Hlapci“), [[сатира]]та „''Скандал во Светифлоријанската Долина''“ („Pohujšanje v dolini Šentflorijanski“) и [[роман]]от „''На ридот''“ („Na klancu“). Меѓутоа, неговата важност за словенечката и европската книжевност веројатно лежи во неговите [[Симболизам|симболистички]] списи и други [[расказ]]и, кои, во нивната мешавина на симболика, модернизам, па дури и [[експресионизам]], пренесуваат висок степен на изворност.{{Citation needed|date=февруари 2008}}

== Наследство ==
И до ден денешен, прозата на Цанкар е сметана за една од најдобрите во словенечката книжевност. Неговото влијание како писател на романи било намалено во 1960-те, но неговите драми сè уште се меѓу најпознатите [[театар]]ски претстави во [[Словенија]].

Голем број [[Улица|улици]], [[плоштад]]и, [[Градба|згради]] и установи го носат името на Цанкар во Словенија, но и во останатите поранешни републики од [[СФРЈ]]. За време на [[Втората светска војна]], по него биле именувани една бригада и еден баталјон. По Цанкар е именуван и „[[Цанкаров дом|Цанкаровиот дом]]“ кој е најголемото конгресно средиште во Словенија. Помеѓу јуни 1994 година и јануари 2007 година, Цанкар бил прикажан на [[банкнота]]та од 10.000 [[Словенечки толар|толари]].

== Библиографија==
[[Податотека:Ivan Cankar - Hlapec Jernej in njegova pravica.pdf|160п|мини|„''Слугата Јернеј и неговото право''“ (1907 година).]]

*''Erotika'' (Еротика, 1899)
*''Jakob Ruda'' (Јакоб Руда, 1900)
*''Knjiga za lahkomiselne ljudi'' (Книга за лесноумни луѓe, 1901)
*''Tujci'' (Странци, 1901)
*''Za narodov blagor'' (За добротата на народот, 1901)
*''Na klancu'' (На ридот, 1902)
*''Kralj na Betajnovi'' (Кралот на Бетајнова, 1902)
*''Ob zori'' (Во зора, 1903)
*''Križ na gori'' (Крст на гора, 1904)
*''Gospa Judit'' (Госпоѓа Џудит, 1904)
*''Hiša Marije Pomočnice'' (Куќата на Марија Пошничката, 1904)
*''Potepuh Marko in Kralj Matjaž'' (Вагабонтот Марко и Крал Матјаж, 1905)
*''V mesečini'' (Во месечева светлина, 1905)
*''Nina'' (Нина, 1906)
*''Martin Kačur'' (Мартин Качур, 1906)
*''Aleš iz razora'' (Алеш од браздите, 1907)
*''Hlapec Jernej in njegova pravica'' (Слугата Јернеј и неговата правда, 1907)
*''Krpanova kobila'' (Крпанова кобила, 1907)
*''Zgodbe iz doline šentflorjanske'' (Приказни од Долината на Св. Флоријан, 1908)
*''Pohujšanje v dolini Šentflorjanski'' (Скандал во Долината на Св. Флоријан, 1908)
*''Novo življenje '' (Нов живот, 1908)
*''Kurent'' (Курент, 1909)
*''Za križem'' (По крстот, 1909)
*''Hlapci'' (Слуги, 1910)
*''Bela krizantema'' (Бела хризантема, 1910)
*''Volja do moči'' (Волјната на моќта, 1911)
*''Troje povesti'' (Три приказни, 1911)
*''Lepa Vida'' (Убава Вида, 1912)
*''Milan in Milena'' (Милан и Милена, 1913)
*''Moje življenje'' (Мојот живот, 1914, објавена во 1920)
*''Podobe iz sanj'' (Слики од сонови, напишана во 1917-1918, објавена во 1920)
*''Mimo življenja'' (напишана во 1904, објавена во 1920)
*''Romantične duše'' (Романтични души, напишана во 1897, објавена во 1922)

==Наводи==
{{наводи}}

== Дополнителна книжевност ==
*{{наведување|last=Cankar|first=Ivan|title=Bela krizantema| place=Ljubljana|publisher=DZS |year=1968}}.
*{{наведување|last= Doležal-Jenstrle|first=Alenka |title= Mitologizacija ženske v Cankarjevi prozi | place=Ljubljana |publisher= Filozofska fakulteta Univerze v Ljubljani |year=2003}}.
*{{наведување|last= Dović|first=Marijan |title=Cankar kot utemeljitelj profesionalnega pisatelja - umetnika| place= Ljubljana |publisher= Slavistično društvo Slovenije|year= 2006}}.
*{{наведување|last=Gradišnik|first=Janez |author-link=Janez Gradišnik |title=Spomini na Dejanje |journal=Nova revija| volume= | issue=269/270| year= 2004}}.
*{{наведување|last= Hribar|first=Spomenka| title=Slovenska khatarsis|journal=Revija 2000|volume=|issue=174/176| year =2005|pages= 25–70}}.
*{{наведување|last=Kos | first=Janko |display-authors= et al. |title=Slovenska književnost|place=Ljubljana |publisher= Cankarjeva založba |year=1982}}.
*{{наведување|last=Kos | first=Janko | author-link=Janko Kos | title=Pregled slovenskega slovstva |place=Ljubljana|publisher= DZS |year= 1983}}.
*{{наведување|last=Kos|first=Janko|title=Pregled slovenske književnosti|place=|publisher=|year=}}.
*{{наведување|last= Košiček|first=Marijan |title=Ženska in ljubezen v očeh Ivana Cankarja| place=Ljubljana | publisher=Tangram |year=2001}}.
*{{наведување|last=Pirjevec | first=Dušan | author-link=Dušan Pirjevec|title=Ivan Cankar in evropska literatura |place=Ljubljana |publisher= Cankarjeva založba |year=1964}}.
*{{наведување|last=Puhar |first=Alenka |author-link=Alenka Puhar |title=Prvotno besedilo življenja |place=Zagreb |publisher=Globus |year=1982}}.
*{{наведување|last=Vidmar| first=Josip|author-link=Josip Vidmar |title=Drobni eseji |place=Maribor|publisher= Obzorja |year= 1962}}.
*{{наведување|last= Žižek|first=Slavoj |author-link=Slavoj Žižek |title=Jezik, ideologija, Slovenci| place=Ljubljana |publisher= Delavska enotnost |year=1987}}.
*{{наведување|last=Zver|first=Milan|author-link=Milan Zver |title=Sto let socialdemokracije na Slovenskem|place=Ljubljana |publisher= Nova obzorja|year= 1996}}.

==Надворешни врски==
{{рв|Ivan Cankar}}
{{Wikisource author|Ivan Cankar}}

* [https://www.marxists.org/makedonski/tematska/poezija-proza/slugata-jernej.htm Иван Цанкар, „''Слугата Јернеј и неговото право''“] (целосен текст)
* {{gutenberg author|id=Ivan_Cankar_(1876-1918)|name=Иван Цанкар}}
* {{Internet Archive author |sname=Ivan Cankar}}

{{Нормативна контрола}}

{{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Цанкар, Иван}}
[[Категорија:Иван Цанкар]]
[[Категорија:Родени во 1876 година]]
[[Категорија:Починати во 1918 година]]
[[Категорија:Починати од шпански грип]]
[[Категорија:Луѓе од Врхника]]
[[Категорија:Модернистички писатели]]
[[Категорија:Словенечки есеисти]]
[[Категорија:Словенечки драматурзи]]
[[Категорија:Словенечки романописци]]
[[Категорија:Словенечки машки раскажувачи]]
[[Категорија:Словенечки машки поети]]
[[Категорија:Словенечки политичари]]
[[Категорија:Австроунгарски политичари]]
[[Категорија:Словенечки социјалисти]]
[[Категорија:Австроунгарски Словенци]]
[[Категорија:Закопани во Жале]]
[[Категорија:Австроунгарски писатели]]
Предлошки на страницава:
Назад на Иван Цанкар.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Иван_Цанкар“