Wèt

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

'n Wèt^[1] of 'n lex^[2] riffereert nao 'ne reigel boe me ziech aon zou motte hawwe. 't Ligk evels hendeg aon de konteks wie me 't begrip wèt zou motte interpretere.

Wèt (juridisch): De gesjreve reigels vaan 't rech. 't Neet volge vaan zoe'n jurdisische wèt zal woersjijnlek oetloupe tot straof binne 'n maotsjappij
Wèt (weitesjappelek): Vasgestèlde fenoneme es gevolg vaan bepaolde versjijnsele die es universeel en oonveraanderlek weure besjouwd. 't Volge vaan zoe'n wèt is dus neet de vraogstèlling. 't Idee vaan 'n weitesjappeleke wèt is tot alles in de natuur ziech al hilt aon dees wèt.

Religie

'n Wèt kin ouch rifferere nao 'ne reigel binne 'n bepaolde religie. Boete die religie weurt zoe'n wèt meistes neet erkènd en gevolg, tenzij de specifieke religie genog polletiek mach heet um ouch aanders- en neet-geluivege te euverhierse. Religieus wètte weure door de religies zelf meistes gezeen es vasgestèlde wètte vaan God die, zjus wie 't begrip in de weitesjappe, universeel en onveraanderlek zien:

Veur de Joedse wèt, zuuch Thora
Veur de Christeleke wèt, zuuch de Biebel en mèt naome de Tien geboje wie geneump in Exodus en Deuteronomium
Veur de Islamitische wèt, zuuch de Sharia es intrensiek deil vaan de Koran

't Idee tot religieuze wètte allein binneshoes mage weure touwgepas mer neet vaanoet de polletiek mage weure touwgepas op de gans maatsjappij, steit centraol in 't secularisme. Allewijl is 't secularisme, in minder of groeter maote, touwgepas in Noord-Amerika, Europa, Oceanië en bepaolde len in Afrika en Azië. Secularisme - 't begrip tot de polletiek wèt los vaan de religieus wèt steit - weurt allewijl gezeen es centraol veur modern democratieë mer weurt ouch in versjèllend aander systeme touwgepas, wie 't communisme en in versjèllende vörm vaan 't fascisme.

Rifferenties

↑ vaan 't Aajdnederlandse witut, zuuch: https://www.mestreechtertaol.nl/dictionair/mst/w%C3%A8t
↑ vaan 't Latien woord veur "legaol", mer oetindelek ouch vaan 't Indo-Europees legō wat zoeget wie "verzaomele" meinde; 't woord "lex" riffereerde vaan orizjien dus nao get wie "verzaomeling vaan reigels", zuuch: https://institucional.us.es/revistas/habis/44/01%20Elwira%20Kaczynska.pdf

[1] vaan 't Aajdnederlandse witut, zuuch: https://www.mestreechtertaol.nl/dictionair/mst/w%C3%A8t

[2] vaan 't Latien woord veur "legaol", mer oetindelek ouch vaan 't Indo-Europees legō wat zoeget wie "verzaomele" meinde; 't woord "lex" riffereerde vaan orizjien dus nao get wie "verzaomeling vaan reigels", zuuch: https://institucional.us.es/revistas/habis/44/01%20Elwira%20Kaczynska.pdf

[1]