Egypte

Egypte is ingedeild in 26 muhafazâh (gouverneminte), mèt ummer 'n groete stad es naomgever en centrum.

Volkstaol vaan zoe good wie de ganse bevolking is Arabisch, in de Egyptische variant. In Zuid-Egypte weurt e gans aander dialek gesproke, 't Sawadisch, wat korter bij Soedanees Arabisch steit. De Nubiërs spreke Nubische taole. Aander taole weure veural door immigrante gesproke, wie Ingels en Frans. In de zeventiende iew of later is 't Koptisch, de imheimse taol vaan Egypte, oetgestorve geraak. Dees taol leef wel nog door es de taol vaan de Koptische Kèrk.

• Aajdheid

In 't veerde millennium veur Christus vörmde ziech in de Nielvallei 'n besjaoving, die roond 3200 v. Chr. door farao Menes tot eine staot vereineg woort. In dit land oontstoont e sjrif, oetgebreide steidebouw, handel, en expansie, die op 't eind tot in Palestina reikde. Nao de opkoms vaan 't Perzisch Riek kós Egypte ziech neet mie handhave en in 341 v.Chr. veel de Daartegste dynastie door de Perzischen inval. Later kaom 't land in Griekse (zuug Ptolemeeë), Romeinse, Byzantiense en weer Perzische han.

• Middelieuwe en Törksen tied

In de zevenden iew vele de Arabiere Egypte binne, die d'n Islam brachte, 't Arabisch introduceerde en Caïro stiechde. In 1250 stiechde de Mamloeke, 'n lokaal dynastie, 'n eige Egyptische staot, los vaan 't kalifaat. Dit land bleef bestoon tot 1517 wie de Osmaanse Törke binnevele en 't land mie es drei iewe zouwe regere. 't Land waor sjatpliechteg aon de sultan, zoelaank me vaanoet Istanbul 't land nog kós controlere.

• Modernen tied

Wie in de achtiende en negentienden iew de mach vaan 't Osmaans Riek verzwaakde begóste westerse machte invlood op 't land te kriege. In 1869 woort 't Suezkenaal geopend, gefinancierd door Franse geldsjeters. In 1882 bezat 't Vereineg Keuninkriek 't land, allewel tot 't formeel tot 't Osmaans Riek bleef hure, tot in 1914 d'n Ierste Wereldoorlog oetbraok. In 1922 woort 't groetendeils oonaofhenkelek. Vaan 1924 tot 1936 had 't land 'n westers georiënteerde constitutie en 'n liberaal regering. In 1953 woort de Rippubliek Egypte oetgerope. 'n Initiatief um alle Arabische staote tot ei land te vereinege mislökde; vaan 1958 tot 1961 vörmde 't allein mèt Syrië de Vereinegde Arabische Rippubliek.

In 1981 kaom Hosni Moebarak aon de mach, dee veur 'n gemaotegde boetelandse politiek zörgde (heer bemiddelde dèks tösse de Israëli's en Palestijne), meh in eige land oonder greujende kritiek kaom te stoon um 't gebrek aon democratie en vrijheid. In 2011 braok 'ne volksopstand tege häöm oet, geïnspireerd door die in Tunesië, die de maan nao e paar weke dwong veur aof te trejje.

• Hollandstaolege startpaasj veur Egypte