Donaumonarchie

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

De Donaumonarchie, ouch wel bekind es Habsburgmonarchie, Dóbbelmonarchie, Oosteriek-Hongarije of Keizerriek Oosteriek (de terme wissele in gebrukelekheid nao gelaank 't tiedvak boe me vaan sprik) waor 'ne staot in Midde- en Zuidoos-Europa dee vaan de late middeliewe tot 1918 door 't Hoes Habsburg woort geregeerd. Tot dit land hoorte de facto ouch de Habsburgse len boete dit gebeed, in 't bezunder de Oosteriekse Nederlen in d'n achtienden iew.

Diverse Europese staote kaome, deils door geweld meh veural door vererving, mèt en mèt in Habsburgse han. Dit culmineerde in keizer Sjarel V, dee in de zèstienden iew e wereldriek regeerde. Nao zien aoftrejje splitsde ziech de Habsburgse erflen in e Spaons en 'n Oosterieks gebeed. De Oosteriekse Habsbörgers waore neve aartshertoge vaan Oosteriek ouch oonder mie nog hertoge vaan Stiermarke, hertoge vaan Karinthië, graove vaan Tirol, keuninge vaan Hongarije en de Boheme. Door de aonveurende rol die de Habsburgers in 't Heileg Roems Riek hadde, woorte ze wie vaanzelf tot keizer vaan dat riek gekoze; zoedoende hadde ze de facto ouch die positie erfelek in han. In 1804 kroende ziech Frans II tot keizer vaan Oosteriek; twie jaor later woort 't Heileg Roems Riek officieel opgeluf en waore de Habsburgse len formeel vereineg oonder eine keizer. 't Keizerriek waor ein vaan de euverwinners in de Napoleontische Oorloge en kós groete veurspood tot 't in 1866 door Pruses woort verslage. Op dees nederlaog volgde 'nen opstand in Hongarije, wat ziech dreigde aof te sjeie. Oetindelek woort de kwestie opgelos door d'n Ausgleich vaan 1867, boe-in Hongarije wiedgoonde otonomie kraog. Nationalisme in de aander, neet zoe otonoom kroenlan maakde de einheid vaan 't riek evels permanent oonzeker. Naotot de Donaumonarchie d'n Ierste Wereldoorlog verloor, veel 't land finaol oeterein.