1973
1973 (MCMLXXIII) waor e gewoen jaor wat begós op 'ne maondag op de Gregoriaanse kalender.
Gebäörtenisse
bewirk- 1 jannewarie - 't Verenigd Keuninkriek, Denemarke en Ierlandj traeje toe tot de EEG.
- 6 jannewarie - De 4 Nederlandse scoutingorgane (organisaties) gaon same wiejer es Scouting Nederlandj.
- 9 jannewarie - Willem van Otterloo nump aafsjied es dirigent van 't Residentie Orkest mèt ein oetveuring van de 7e symfonie van Bruckner.
- 10 jannewarie - 't Komisch duo Peppi en Kokki versjient veur 't eësj op de Nederlandse televisie.
- 22 jannewarie - In de Verenigde Sjtate van Amerika erkènt 't Hoaggerechshof mèt 't arrest in de zaak Roe taenge Wade 't rech op abortus.
- 27 fibberwarie - Biej ein vakbóndjsdemonstratie in de Surinaamse hoofsjtad Paramaribo wirt Jowini Abaisa doadgesjaote.
- 18 miert - Nederlandj eindigt es tweëde biej 't waereldkampioensjap ieshockey veur C-lenj in Den Haag en promoveert same mèt Noorwege nao de B-poule.
- 2 april - In eine zjwaore sjtörm wirt 't zendjsjeep Norderney van Radio Veronica op 't sjtrand biej Sjeveninge gewórpe. 't Sjeep kump moervas te zitte, de sjtörm -mèt aaf en toe eine orkaankrach- rich ouch groate sjaaj aan in 't Weslandj. In heël Nederlandj sjneuvele meë es drie miljoen buim.
- 4 april - Äöpening van 't World Trade Center in New York.
- 7 april - Eddy Merckx wint de achste editie van de Amstel Gold Race.
- 15 april - Veur eige pebliek wint de Sovjet-Unie 't waereldkampioensjap ieshockey.
- 18 april - In Den Haag demonsjtrere 80.000 veural jóngere veur de legalisatie van de radiopiraat Veronica. Op dezelfde daag wirt 't gesjtranje zendjsjeep vlotgetrokke en trukgesjleip nao internationaal watere.
- 10 mei - Invasie van Hutu-rebelle vanoet Rwanda en Tanzania in Burundi.
- 18 mei - De Standaard ónthult 't RTT-sjandaal.
- 23 mei - In Avignon wirt de Pablo Picasso-expositie geäöpend, de eësjte naodat hae op 8 april waas gesjtórve. Alle 201 deuk die hae saer 1970 sjilderde waere dao tentoangesjtèld, ouch de nuujste die hae vlak veur ziene doad hej gemaak.
- 29 juni - 't Door Tutsi's geleijde regeringslaeger van Burundi vermaord in Tanzania tieën Hutu's.
- 30 juni - De Tour de France sjtart in Sjeveninge. Dit is de eësjte keer dat de Tour in ’t boetelandj van sjtart geit.
- 11 juli - De Raod veur de Nederlandse Cultuurgemeinsjap wies De Leëuw van Vlaandere aan es Vlaams volksleed.
- 18 juli - Biej ein bösóngelök in de Franse Alpe kómme 43 Belzje óm 't laeve.
- 20 juli - De Sjpaanse fitserenner Luis Ocaña wint de Runj van Frankriek.
- 21 juli - D'r wirt ein akkaord gesjlaote tösje de presidente van Tanzania en Burundi, nao bemiddeling van president Mobutu van Zaïre.
- 23 augustus - Ilie Năstase wirt de allereësjte nummer ein op de waereldranglies van de tennisprofessionals.
- 2 september - Nederlandj wint in 't Wagener-sjtadion 't waereldkampioensjap hockey door in de finale India nao sjtraofbel te versjlaon.
- 11 september - In Chili pleeg 't leger ónger generaal Augusto Pinochet eine sjtaatsgreep. De democratisch gekaoze president Salvador Allende, dae eine lènkse koers aanheel, wirt doad aangetróffe.
- 6 oktober - Egyptische sjtriedkrachte sjtaeke op deze joadse feësdaag ónverwach 't Suezkanaal euver en euverrómpele mèt succes de Israëlische Bar-Lev-linie. Begin van de Jom Kippoeraorlog.
- Syrische sjtriedkrachte verovere de Golanheuëgde.
- 11 oktober - 't Christen Democratisch Appèl (CDA) wirt officieel opgerich. 't Is veurluipig ein federatie van KVP, ARP en CHU ónger veurzittersjap van Piet Steenkamp.
- 12 oktober - 't Israëlische laeger herovert de Golanheuëgde.
- 14 oktober - 't Laeger wirt ingezat taenge ein sjtudente-demonstratie in Thailand: 1577 doaje. Keuning Bhumibol sjtuurt de militaire junta weg.
- 15 oktober - Israëlische sjtriedkrachte sjtaeke 't Suezkanaal euver en ómsingele 't Egyptische Derde Laeger.
- 17 oktober - Begin van de aoliecrisis. De Arabische lenj boycotte ónger angere Nederlandj, ómdat dit landj Israël sjteunt.
- 24 oktober - Sjtaak-'t-vure tösje Israël en Egypte.
- 4 november - In Nederlandj vundj de eësjte autoloze zóndig plaatsj, veroarzaak door de aoliecrisis. De sjnelwaege zint oetgesjtórve en waere allein nog mer gebruuk door fitsers en rolsjaatsers.
- 17 december - Op deze daag vundj de blojigste kaping pes dan toe plaatsj door Palestiene, wobiej 32 doaje valle. De kaping doert 16 oer.
- 31 december - Wim Kan kump veur 't eësj mèt zien awtjaorsaovendconference op televisie. Mèt 8,8 scoort hae de hoagste waardering aller tieje. Van de elpee dae daovan gemaak woort gaon d'r zoa ein 300.000 euver de toanbank.
- zónger datum
- In Nederlandj mótte artse vanaaf noe nog drie jaor specialisatie volge óm hoesarts te waere.
- Toneëlsjriever en regisseur Lodewijk de Boer baart väöl opzeen mèt de theaterserie The family.
Nobelprieze
bewirk- Natuurkunde:
- Leo Esaki en Ivar Giaever "um hun experimenteel oontdèkkinge umtrint tunneleffekte in respectievelek haafgeleiers en supergeleiers.
- Brian Josephson "um zien theoretische veurspeulinge vaan de eigensjappe vaan 'ne superstroum door 'n tunnelbreer, in 't bezunder die versjijnsele die me gemeinelek es 't Josephsoneffek kint."
- Sjemie: Ernst Otto Fischer en Jeffrey Wilkinson "um hun baonbrekend werk, oonaofhaankelek vaanein, umtrint de sjemie vaan organometallische "sandwichverbindinge."
- Geneeskunde: Karl von Frisch, Konrad Lorenz en Nikolaas Tinbergen "um hun oontdèkkinge umtrint organisatie en oerzaak-en-gevolg vaan individueel en sociaol gedraagdpatroene."
- Literatuur: Patrick White "veur 'n epische en psychologische vertèlkuns, die e nui continent in de literatuur heet geïntroduceerd."
- Vrei: Henry Kissinger en Lê Đức Thọ (weigerde), "veur 't Akkoord vaan Paries vaan 1973, gemeind um e staak-'t-vure in de Vietnamoorlog en 'n tröktrèkking vaan de Amerikaanse tróppe te bewèrke."
- Economie: Wasilly Leontief "um de oontwikkeling vaan de input-outputmethode en veur häör touwpassing op belaankrieke economische vraogstökker."
Gebore
bewirk- 4 jannewarie - Frank Høj, Deense fitserenner
- 9 jannewarie - Ronald Hamming, Nederlandse voetballer
- 14 jannewarie - Giancarlo Fisichella, Italiaanse autocoureur
- 15 jannewarie - Tomáš Galásek, Tsjechische voetballer
- 18 jannewarie - Regilio Vrede, Nederlandse voetballer
- 19 jannewarie - Jevgeni Sadovy, Russische zjwömmer en meërvoudig Olympisch kampioen
- 20 jannewarie - Mathilde, prinses van Belsj
- 25 jannewarie - Elsbeth van Rooy-Vink, Nederlandse fitserenster
- 5 fibberwarie - Trijntje Oosterhuis, Nederlandse zangeres
- 12 fibberwarie - Laurens Looije, Nederlandse atleet
- 12 fibberwarie - Gianni Romme, Nederlandse sjaatser
- 13 fibberwarie - Bas Roorda, Nederlandse voetbalkeeper
- 15 fibberwarie - Amy Van Dyken, Amerikaanse zjwömster
- 16 fibberwarie - Cathy Freeman, Australische atlete en Olympisch kampioene (2000)
- 22 fibberwarie - Shota Arveladze, Georgische voetballer
- 22 fibberwarie - Philippe Gaumont, Franse fitserenner
- 2 miert - Max van Heeswijk, Nederlandse fitserenner
- 2 miert - Romans Vainsteins, Letse fitserenner
- 3 miert - Xavier Bettel, premier vaan Luxembörg
- 8 miert - Jeroen Delmee, Nederlandse hockeyer
- 13 miert - Edgar Davids, Nederlandse voetballer
- 20 miert - Yvon Jaspers, Nederlandse televisiepresentatrice en actrice
- 23 miert - Jerzy Dudek, Poolse voetballer
- 24 miert - Daniëlle Overgaag, Nederlandse televisiepresentatrice en fitserenster
- 29 miert - Marc Overmars, Nederlandse voetballer
- 30 miert - Jan Koller, Tsjechische voetballer
- 6 april - Edith van Dijk, Nederlandse marathonzjwömster
- 9 april - Bart Goor, Belzje voetballer
- 10 april - Roberto Carlos, Braziliaanse voetballer
- 12 april - Robert Jensen, Nederlandse radio- en televisiepresentator
- 13 april - Nicolas Jalabert, Franse fitserenner
- 15 april - Jeroen Dubbeldam, Nederlandse sjprèngruter
- 16 aprèl - Akon, Senegalees-Amerikaanse rapper en oondernummer
- 20 aprèl - Isabel dos Santos, Angolese zakevrouw
- 26 april - Stephanie Graf, Oasteriekse atlete
- 30 april - Michael Blaudzun, Deense fitserenner
- 2 mei - Richard Schuil, Nederlandse volleyballer
- 3 mei - Michael Reiziger, Nederlandse voetballer
- 7 mei - Paolo Savoldelli, Italiaanse fitserenner
- 11 mei - Sabine Völker, Duutsje sjaatsster
- 14 mei - Mike van de Goor, Nederlandse volleyballer
- 18 mei - Saskia Mulder, Nederlandse actrice
- 23 mei - Mirjam Sterk, Nederlandse politica (CDA)
- 24 mei - Ruslana, Oekraïense zangeres en politica, winnares van 't Eurovisiesongfestival 2004
- 1 juni - Frederik Deburghgraeve, Belzje zjwömmer
- 1 juni - Heidi Klum, Duutsj fotomodel
- 4 juni - Greg van Hest, Nederlandse atleet
- 5 juni - Gella Vandecaveye, Belzje judoka
- 8 juni - Erick Overveen, Nederlandse sjriever
- 16 juni - Jan Mierten Heideman, Nederlandse marathonsjaatser
- 16 juni - Nikos Machlas, Griekse voetballer
- 19 juni - Letícia Spiller, Braziliaanse actries
- 28 juni - Regillio Simons, Nederlandse voetballer
- 29 juni - George Hincapie, Amerikaanse fitserenner
- 11 juli - Konstantinos Kenteris, Griekseatleet en Olympisch kampioen (2000)
- 12 juli - Christian Vieri, Italiaansevoetballer
- 16 juli - Stefano Garzelli, Italiaanse fitserenner
- 19 juli - Xander de Buisonjé, Nederlandse zenger
- 20 juli - Kroanprins Haakon Magnus van Noorwege
- 23 juli - Monica Lewinsky, Amerikaanse ex-stagiaire in 't Witte Hoes
- 25 juli - Carolijn Brouwer, Nederlandse zeilster
- 6 augustus - Stuart O'Grady, Australische fitserenner
- 11 augustus - Kristin Armstrong, Amerikaanse fitserenster
- 12 augustus - Joseba Beloki, Sjpaanse fitserenner
- 16 augustus - Tracy Looze-Hargreaves, Australisch-Nederlandse triatlete
- 19 augustus - Kroanprinses Mette-Marit van Noorwege
- 23 augustus - Ignacio Tuhuteru, Nederlandse voetballer
- 24 augustus - Inge de Bruijn, Nederlandse zjwömster
- 25 augustus - Bas van Dooren, Nederlandse fitserenner
- 29 augustus - Boris van der Ham, Nederlands politicus (D66)
- 10 september - Mark Huizinga, Nederlands judoka
- 10 september - Nance, Nederlandse zangeres en televisiepresentatrice
- 13 september - Fabio Cannavaro, Italiaanse voetballer
- 13 september - Sabine Koning, Nederlandse actrice (o.a. Goede tijden, slechte tijden)
- 16 september - Camiel Eurlings, Nederlandse politicus en minister
- 16 september - Aleksandr Vinokoerov, Kazachse fitserenner
- 17 september - Anastacia, Amerikaanse zangeres
- 18 september - Dario Frigo, Italiaanse fitserenner
- 5 oktober - Jacqueline Poelman, Nederlandse atlete
- 7 oktober - Hans Peter Minderhoud, Nederlandse dressuurruter
- 19 oktober - Marc Lotz, Nederlandse fitserenner
- 19 oktober - Hanneke Smabers, Nederlandse hockeyster
- 22 oktober - Marten Eikelboom, Nederlandse hockeyer
- 22 oktober - Fleur van de Kieft, Nederlandse hockeyster
- 24 oktober - Levi Leipheimer, Amerikaanse fitserenner
- 1 november - Igor González de Galdeano, Sjpaanse fitserenner en ploogleijer
- 5 november - Koos Moerenhout, Nederlandse fitserenner
- 7 november - Monique van der Lee, Nederlandse judoka
- 22 november - Daphne Bunskoek, Nederlandse presentatrice
- 22 november - Eliana, Braziliaanse presentatrice
- 23 november - Claudia Zwiers, Nederlandse judoka
- 25 november - Steven de Jongh, Nederlandse fitserenner
- 29 november - Ryan Giggs, Welsh voetballer
- 2 december - Monica Seles, Joegoslavisch-Amerikaanse tennisster
- 2 december - Jan Ullrich, Duutsje fitserenner
- 16 december - Kristie Boogert, Nederlandse tennisster
- 17 december - Paula Radcliffe, Èngelsje atlete
- 28 december - Ids Postma, Nederlandse sjaatser
- 30 december - Frans Bauer, Nederlandse zenger
Gesjtorve
bewirk- 22 jannewarie - Lyndon B. Johnson (64), 36ste president van de Verenigde Sjtate
- 7 miert - André de Meulemeester (78), Belzje Eësjte Waereldaorlog lóchaos
- 15 miert - Sjef van Dongen (66), Nederlandse Noordpoolvorsjer en politicus
- 26 miert - Noël Coward (73), Èngelsje toneëlsjriever
- 5 april - David Murray (63), Sjotse autocoureur
- 8 april - Pablo Picasso (91), Frans-Spaanse kunstenaer
- 1 mei - Marinus Vertregt (76), Nederlandse weitesjapper
- 31 mei - Albert van Giffen (89), Nederlandse archeoloog
- 1 juni - Helen Parkhurst (84), Amerikaanse pedagoge
- 2 juni - Sophie Stein (80), Nederlandse cabaretière en actrice
- 11 juni - Cor Hilbrink (54), Nederlandse óngernummer, verzètsman en sjportbesjtuurder
- 14 juni - Mierten de Niet (79), Nederlandse jurist en besjtuurder in Suriname
- 18 juni - Willem Vogt (84), Nederlandse ómrooppioneer
- 20 juli - Bruce Lee (32), Amerikaans/HongKongs (vechsjport)acteur
- 29 juli - Roger Williamson (25), Britse autocoureur
- 17 augustus - Paul Williams (34), Amerikaans baritonzenger van The Temptations
- 20 augustus - Wam Heskes (82), Nederlandse beeldend kunstenaer en acteur
- 31 augustus - John Ford (79), Amerikaanse filmregisseur
- 2 september - J.R.R. Tolkien (81), Èngelsje sjriever
- 17 september - Eugenio Garza Sada (81), Mexicaanse zakeman
- 29 september - W.H. Auden, Èngelsje sjriever
- 2 oktober - Paavo Nurmi (76), Finse atleet en Olympisch kampioen
- 25 oktober - Abebe Bikila (41), Ethiopische marathonlouper en Olympisch kampioen
- 12 november - Friedrich Ahlers-Hestermann (90), Duutsje kunssjilder en lithograaf
- 1 december - Willem Hesselink (95), Nederlandse voetballer
- 9 december - Mary Fuller (85), Amerikaanse actrice
- 20 december - Bobby Darin (37), Amerikaanse zenger
- 23 december - Gerard Kuiper (68), Nederlands/Amerikaanse astronoom
-
Lyndon Johnson, gesjtórve op 22 jannewarie 1973.
-
Pablo Picasso, gesjtórve op 8 april 1973.
-
Paavo Nurmi, gesjtórve op 2 oktober 1973.
Meziek
bewirkAlbum top 10 (brón: popdossier.nl)
- Introspection - Thijs van Leer
- Forever and ever - Demis Roussos
- Osmonds greatest hits - The Osmonds
- 1962 - 1966 - The Beatles
- Vicky Leandros - Vicky Leandros
- 1967 - 1970 - The Beatles
- Billion dollar babies - Alice Cooper
- Desperado - The Eagles
- Alle 13 goed deel 5 - Diverse artiesten
- Dubbel, twee - Boudewijn de Groot
Film
bewirkBekènde films oet 1973:
Literatuur
bewirk- Thea Beckman - Kruistocht in spijkerbroek
- Heere Heeresma - Zwaarmoedige verhalen veur bij de centrale verwarming
- Aleksandr Solzjenitsyn - De Goelag Archipel.