Karrek dreusfurvek

Ensampel a	rock type
Klass	karrek
Acheson	Treusfurvyans
	Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Karrek dreusfurvek yw karrek chanjys gans tomder po gwaskedh. Y hwer treusfurvyans dell yw usys ogas dhe omherdhyans a vagma po down y'n grestennen.

Omherdhyans a vagma ha'y dreusfurvyans omgelmys

Tempredhow moy es 150 dhe 200°C (300 dhe 400°F) ha gwaskedhow a 100 megapascal po moy (1,000 bar) a nas an garrek wreydhek (protolith), neb a gaws chanjyow fisegel po kymyk meur. Dres an argerdh ma, yma an garrek yn studh soled, mes dres termyn hy a wra daskwrysegi dhe wiasedh po komposyans nowydh. An protolith a yll bos karrek danek, karrek wodhosek po karrek yw treusfurvek seulabrys.

Golinyans ow tiskwedhes an monyow kevys yn karrygi treusfurvek yn-dann studhyow dyffrans a dempredh ha gwaskedh

Karrygi treusfurvek yw rann veur a grestennen an Nor hag a furv 12% a enep an tir.

Klassans

Y hyllir aga hlassa herwydh an protolith, aga homposyans kymyk po monyow ha'ga gwiasedh.

Protolith

Mars yw possybyl aswon an protolith, y keworrir 'meta' dhe hanow an garrek, r.e. basalt treusfurvyes yw metabasalt, ha kevili treusfurvyes yw metakevili.

Komposyans

Karrek dreusfurvek gwrys a wreunennow kanndir yw henwys kanndirit. Sarfven yw eghen arbennek a garrek dreusfurvek furvyes yn keynow kres an keynvor. Marbel yw karrek dreusfurvek a dhisplegyas dhyworth kalgh (kalciom karbonat - CaO₃).

Gwiasedh

Henwyn usys dhe glassa karrygi herwydh aga gwiasedh yw shist, labolven ha hornven.

Shist yw karrek gans gwrysow a vyns kres hag yw furvyes yn rewyow platek hag a fols yn platyow po nivelyow le ages 1cm a dewder.
Labolven yw karrek hag usi ow tiskwedhes gwrysow moy ages shistow, gans nivelyow moy es 1cm a dewder.
Nyns usi granofels ow tiskwedhes platyow ha nivelyow vytholl. Hornven yw furv a granofels kevys yn Kernow.
Legh yw karrek dreusfurvek gans gwrysow munys, ha gwiasedh folsys drefen treusfurvyans, mes nyns eus nivelyow drefen komposyans.

Usys yw an term 'para-' avel rager dhe dhiskwedhes protolith godhosek (rag ensampel parashist) ha'n term 'ortho' avel rager dhe dhiskwedhes protolith tanek (r.e. ortholabolven).

Rol a garrygi treusfurvek

An Taj Mahal, gwrys a varbel
Mengleudh legh Delyow Boll, Kernow
Ensamplow a hornven a Gernow, Enys Wodrevi
Sarfven yn Kewnans, Lysardh
Bleyn a Shist Manhattan yn Central Park yn Cita Evrek Nowydh
Labolven Acasta dhyworth Kanada, an kottha karrek war an Nor