Ғаламның жасы

Физикалық космология
Жойқын жарылыс • Ғалам Ғаламның жасы Ғалам хронологиясы
Алғашқы ғалам Планк дәуірі Ұлы біртұтастық дәуірі Әлсізэлектр дәуірі Кварк дәуірі Адрон дәуірі Лептон дәуірі Фотон дәуірі Инфляция Жой��ын жарылыс нуклеосинтезі Қараңғы ғасырлар (космология) Ғарыш фон радиациясы (ҒФР) Гравитациялық толқындық фон (ГТФ) Ғарыш микротолқынды фоны (ҒМФ) ғарыш нейтрино фоны (ҒНФ) Ғарыш инфрақызыл фоны (ҒИФ)
Кеңеюі • Болашағы Қызыл ығысу Ғаламның кеңеюі Хаббл заңы Ғалам кеңеюінің жеделдеуі Ілесеқозғалу және үйлесімді қашықтық ФЛРУ метрикасы Фридман теңдеуі Бейтамырластық космологиясы Ғаламның соңғы тағдыры Ғаламның жылулық өлімі Жойқын сығылу Жойқын серпіліс
Құрамы • Құрылымы Құрамы Лямбда-CDM моделі • Барионикалық зат • Энергия • Радиация • Қараңғы энергия • Фантом энергиясы • Қараңғы материя Құрылымы Ғалам пішіні • Галактикалар жібі • Галактикалар эволюциясы • Квазарлардың алып тобы • Ауқымды құрылым • Реионизация • Циклдік ғалам моделі • Суперкластер
Эксперименттер Dark Energy Survey • Illustris • BOOMERanG • COBE • SDSS • WMAP • Планк (телескоп) • 2dF ғарыштық қызылға ығысуды тексеру
Космолог ғалымдар Марк Ааронсон • Р. А. Алфер • Ханнес Альвен • Сомнат Бхарадвадж • Р. В. Вильсон • Галилей • Георгий Гамов • Алан Гут • Виллем де Ситтер • Роберт Дикке • Яков Зельдович • Кеплер • Коперник • Жорж Леметр • Андрей Линде • Джон Мазер • Ньютон • А. А. Пензиас • Вера Рубин • Джордж Смут • Алексей Старобинский • Пол Стейнхардт • Рашид Суняев • Ричард Толмэн • Александр Фридманн • Эдвин Хаббл • Карл Шварцшильд • Брайан Шмидт • А. С. Эддингтон • Альберт Эйнштейн • Юрген Элерс • Дж. Ф. Эллис
Тарихы Ғарыш микротолқынды фонын байқау Жойқын жарылыс теориясы тарихы Жойқын жарылыстың діни түсіндірілуі Космологиялық теориялар желісі
Санат Астрономия порталы
к т ө

Ғаламның жасы (ағылш. Age of the universe) — Физикалық космология бойынша, Жойқын жарылыстан кейін өткен ғаламның космологиялық уақыты. Қазіргі ғаламның жас шамасы Лямбда-CDM моделі бойынша 13.8 млрд жыл (2015ж^[1]) және 13.787 ± 0.020 млрд жыл (2018ж^[2])). Өте ұқсас нәтиже берген бірқатар зерттеулер арқылы өлшеу анықсыздығы 20 млн жылға дейін қысқарды. Олардың қатарында Планк ғарыш аппараты ('Planck spacecraft) байқаған Ғарыш микротолқынды фон радиациясы, Уилкинсон микротолқынды анизотропты бақылауы және басқа ғарыштық бақылаулары кіреді. Ғарыштық фон радиациясын өлшеу ғаламның Жойқын жарылыстан бергі суу кезеңін анықтаға көмектесіп,^[3] ғаламның кеңею жылдамдығын (қызылға ығысу) өлшеу бойынша кері экстраполяция жасаап, ғалам жасын есептеуге болады.

1. ↑ Дереккөз қатесі: Жарамсыз <ref> тегі; no text was provided for refs named Planck 2015
2. ↑ Planck Collaboration (2018). Planck 2018 results. VI. Cosmological parameters (See PDF, page 15, Table 2, Age/Gyr, last column).. arXiv:1807.06209. 
3. ↑ Bennett, C.L. (2013). "Nine-Year Wilkinson Microwave Anisotropy Probe (WMAP) Observations: Final Maps and Results". The Astrophysical Journal Supplement Series 208 (2): 20. arXiv:1212.5225. Bibcode 2013ApJS..208...20B. doi:10.1088/0067-0049/208/2/20.