Ыстанбұл бетінің кодын көру

Бұл бетті өңдеуге рұқсатыңыз жоқ. Келесі себеппен:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 13:48, 2024 ж. шілденің 2
Expiry of block: 13:48, 2025 ж. шілденің 2

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.

Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Бұл беттің кодын көріп, көшіре аласыз.

{{Елді мекен
 |статусы                              = Қала
 |қазақша атауы                        = Ыстанбұл
 |шынайы атауы                         = {{lang-tr|İstanbul}}
 |сурет                                = Istanbul collage 5j.jpg
 |жағдайы                               = 
 |ел                                          = Түркия
 |елтаңба                                    = 
 |ту                                         = 
 |елтаңба сипаттамасы                    = 
 |ту сипаттамасы                            =                    
 |елтаңба ені                                  = 
 |ту ені                                  = 
  |lat_dir = |lat_deg =41 |lat_min =0 |lat_sec =36 
  |lon_dir = |lon_deg =28 |lon_min =57 |lon_sec =37 
  |CoordAddon                           = type:city(10034830)_region:TR
  |CoordScale                            = 
 |шекара түрі                                = 
 |кестедегі шекара                       = 
 |ел картасының өлшемi                       = 
 |аймақ картасының өлшемi           = 
 |аудан картасының өлшемi                = 
 |аймақ түрі                    =  Түркияның әкімшілік бөлінісі{{!}}Ил
 |аймағы                       = 
 |кестедегі аймақ                     = Ыстанбұл(ил){{!}}Ыстанбұл
 |аудан түрі                                         = 
 |ауданы                                     = 
 |кестедегі аудан                               = 
 |қауым түрі                                  = 
 |қауым                               = 
 |кестедегі қауым                               = 
 |ішкі бөлінісі                            = 
 |басшының түрi      = Уәли
 |басшысы             = Екрем Имамоғлы
 |құрылған уақыты    = 667 жыл бiздiң э. д.
 |алғашқы дерек     = 
 |бұрынғы атаулары     = Византий, Жаңа Рим, Константинополь
 |статус алуы            = 
 |жер аумағы                      = 5343
 |биiктiктiң түрi           = Биіктігі Нум
 |орталығының биiктігі  = 100
 |климаты                  = [[Субтропиктер|Субтропикалық]]
 |ресми тілі                 = [[Түрік тілі]]
  |тұрғыны        = {{Өсім}} 15,067,724<ref name="Population of Turkey">{{cite web|url=http://www.turkstat.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=27587|publisher=[[Turkish Statistical Institute]]|title=The Results of Address Based Population Registration System, 2017|date=1 February 2018|accessdate=1 February 2018}}</ref> <!-- do not add update figure as that stat is only published once a year due to legal reasons -->
  |санақ жылы        = 2018
  |тығыздығы           =2,900
  |шоғырлануы            = 
  |ұлттық құрамы     = [[Түріктер]]
  |конфессионалдық құрамы      = [[Мұсылман]]дар
  |этнохороним               =Ыстанбұлдықтар 
 |уақыт белдеуі             = +3
 |DST                       = бар
 |телефон коды               = +90  252
 |пошта индексі               = 
 |пошта индекстері          = 34010-34850 <br /> 80000-81800
 |автомобиль коды             = 34 
 |идентификатор түрі             = 
 |сандық идентификаторы         = 
 |ортаққордағы санаты             = Istambul
 |сайты                              = https://www.ibb.istanbul
 |сайт тілі 1                = tr
 |сайт тілі  2              = en
}}
'''Ыстанбұл''' ({{lang-tr|İstanbul}}), ертеде '''Византий''', кейіннен '''Константинополь''' — [[Түркия|Түркияның]] аса ірі [[Түркия қалаларының тізімі|қаласы]], негізгі сауда, өнеркәсіп және мәдениет орталығы, елдің басты портты қаласы. Бір-бірімен көпірлер және туннельдер арқылы байланысып тұрған, оны [[Еуропа|еуропалық]] (негізгі) және [[Азия|азиялық]] бөліктерге бөлетін [[Босфор бұғазы|Босфор бұғазының]] жағалауларында орналасқан. Ыстанбұл халық саны 15 миллион адам, бұл Түркия халқының 19%-ын құрайды<ref>https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=The-Results-of-Address-Based-Population-Registration-System-2021-45500&dil=2 Түркия Статистка Институты (ағылшынша). 31 желтоқсан 2021.</ref>.

Халық саны бойынша, Еуропа тарихындағы алғашқы миллионер-қала. [[Рим империясы|Рим]], [[Шығыс Рим империясы|Византия]], [[Латын империясы|Латын]] және [[Осман империясы|Осман империяларының]] бұрынғы астанасы.

== Қала тарихы ==
Бірінші елді мекендердің іздері қаланың Азия жағында байқалған ([[Кіші Азия|Анадолы]]) және неолит дәуіріне тиесілі. Қазіргі [[Топқапы|Топкапы сарайының]] маңайындағы алғашқы елді мекендер қола дәуіріне жатқызылуы мүмкін. Адамдардың ең алғашқы қоныстануы б.з.д. 6700 жылға жатқызылады.

== Тұрғыны ==
[[Сурет:Istiklal busy afternoon.JPG|нобай|солға|Демалыс күндері Истикләл көшесіне шамамен 3 миллион адам келеді.]]
Ыстанбұл өз тарихының көп бөлігінде әлемнің ірі қалаларына кірді. Б.з.д 500 жылдары 400 000-нан 500 000-ға дейінгі халқы бар Константинополь әлемнің үлкен қаласы деген атаққа талас-тартыста өзінің ізашары Римді басып озды. XII ғасырға дейін  [[Бағдат|Бағдад]], Чанъань, Кайфэн мен [[Мерв]] секілді басқа ірі қалалармен халықтың тығыз қоныстанғандығы бойынша бәсекелесіп келді. Одан кейін ол ешқашан әлемнің ең үлкен қаласы бола алған емес, бірақ 1500ж.-дан 1750ж.-ға дейін [[Лондон]] басып озғанша Еуропаның ірі қаласы болып қалды.

Түрік статистикалық институтының деректері бойынша, 2014 жылдың аяғында Ыстанбұл қаласының халқы 15 029 231 адамды құрады, бұл ел халқының 18,6% -ын құрады. Басқа мәліметтерге сәйкес, сол жылы қаланың тұрғындары 14 657 434 адамды құрады. Қалалық муниципалитеттің 97-98%-ы 2007 ж. 89%-бен және 1980 ж. 61%-бен салыстырғанда қаланың жетер шегінде еді. Қала тұрғындарының 64,9% -ы (2/3) еуропалық жағында және 35,1% -ы (1/3) Азия жағында тұрады. Ыстанбұл — Еуропаның ең үлкен қаласы, бірақ еуропалық бөлігі халық саны жөнінен Мәскеуден әлі де төмен. Халық саны бойынша қала Шанхай, Бейжің, Лагостан (Чунцинді қоспағанда) кейінгі 4-ші орынды иемденсе де, ол қалалық шекаралар бойынша бар болғаны 24-ші орында және қаланың шегі агломерацияға теңдей болғандықтан қалалық агломерация бойынша 18-ші орында. Бүгінде ол [[Мәскеу|Мәскеумен]] бірге Еуропадағы ең ірі қалалық агломерациялардың бірі және  Ыстанбұл халқының жыл сайынғы 3.45% өсуі [[ЭЫДҰ|Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы]] елдерінің жетпіс сегіздігінің ең үлкені.

ХХ ғасырдың екінші жартысында халық санының өсуі байқалды, қаланың халқы [[1945 жыл]]дан 2000 жылға дейін он есе өсті. Халық санының өсуі қала шекараларын кеңейтуге байланысты, әсіресе, 1980 және 1985 жылдар аралығында халық саны шамамен екі есе өскен. ХХ және ХХІ ғасырлардағы елеулі өсім Түркияның шығыс аймақтарынан келген мигранттарға жұмыс табуға және жақсы өмір жағдайларын қалыптастыруға мүмкіндік болды. Жетi солтүстiк және шығыс провинциялардан шыққан қала тұрғындарының саны осы провинциялардың тұрғындарынан жоғары; Ыстанбұлдың жарты миллионнан астам тұрғыны Сивас пен Кастамону провинцияларынан тұрады. Ыстанбұл әлемде қабылданған босқындар саны бойынша әлемде (559 мың адам) бірінші орынды иеленіп, түрлі елдерден келген көптеген мигранттар қаласы болды. Онда қала тұрғындарының 28% ғана туылды. Еуропа жағалауының ең көп қоныстанған аудандары, әдетте, қала орталығының солтүстік-батысында, батысында және оңтүстік-батысында орналасқан; Азиялық жағынан ең көбі — [[Үскүдар]].

== Этимология ==
{{Грамматикасы тексерілсін}}
Алғашқысы түрiк топонимының ескертуi {{unicode|'''İstanbul'''}} ({{IPA|[isˈtanbul]}}  — иста́нбул, жергiлiктi айтылу {{IPA|ɯsˈtanbul}} — ыста́нбул араб және түрiк көздерде көрiнiп қалады.
Атауды қанағатты ғылыми бұны түсiндiру бар болмайды. Истанбул — болған бұл болған Константинополь болған шығу болжам бар болады, бiрақ оның дәлелдердiң түзулерi, алмағанында емес, шамаланған бастапқы форманың аралығында айырмашылық және түпкi өте бұл болжамды қабылдауға болу үшiн едәуiр сол үшiн. Бұрынғы атаулар: Византий, Жаңа Рим, Константинополь.

Ресми атау: İstanbul (Ыстанбұл).

Ыстанбұлдың ғасырлар бойы әр түрлі атаулары болған. Бұл қала аттары, кент тарихының әр түрлі кезеңдеріне байланысты. Бұлардың тарихы кезеңе орай Византия, Августа Антонина, Нова Рома, Константинополис, Константиния, Исламбол және Истанбул деп аталған. Бұның сыртында моңғолдар Чакдурян, поляктар Канатория, чехтер Айлана, мажарлар Визендувар деп атаған<ref>İstanbul Efsaneleri, Kitapçık, Focus Dergisi Eki, Temmuz 2005, 38 Sayfa</ref>.

Тарих бойы Ыстанбұл кентіне аз уақыт ішінде көп атаулар берілген, түркілер тарапынан ортақ қабылданған және бүгінде де пайдаланылатын Ыстанбұл болатын. Бұл атау «''eis tin polin''» ({{lang-el|εις την πόλιν}}) сөз тіркестерінен келген деп саналады<ref name="Nişanyan, Taraf">{{Web kaynağı | url = http://www.taraf.com.tr/sevan-nisanyan/makale-istanbul.htm | başlık = Kelimebaz: İstanbul | erişimtarihi = 30 Haziran 2010 | yayımcı = [[Sevan Nişanyan]] | arşivurl = http://web.archive.org/web/20131029195555/http://www.taraf.com.tr/sevan-nisanyan/makale-istanbul.htm | arşivtarihi = 29 Ekim 2013}}([https://web.archive.org/web/20100619043716/http://www.taraf.com.tr/sevan-nisanyan/makale-istanbul.htm WebCite®])</ref>. Бұл тіркес грекшеден аударғанда «шаһарда», «шаһардың ішінде», «шаһардың іші» мағынасына келеді<ref name="Nişanyan, Taraf"/>. Сондай-ақ халық арасында «н» үнді дыбыс болғандықтан, «п» дыбысы «б» дыбысына ауысқандығы айтылады<ref name="Nişanyan, Taraf"/>. Бұл мағынадағы Истанбул сөзінің тегі көптеген дереккөздерінде көрсетіледі. Б.з. 2-ші жүзжылдығынан армян дереккөздерінде Станбол не Стинбол формасында шаһар аты аталады, түрікшеге бұл осы тілден енген сөз болуы мүмкін<ref name="İ.İ.E. isim">{{Kitap kaynağı| son = Göncüoğlu| ilk = Süleyman Faruk| yazarurl = | yardımcıyazarlar = | yıl = 2010| başlık = İstanbul'un İlkleri Enleri| yayımcı = Ötüken| yer = İstanbul| id = ISBN 978-975-437-753-8 | dil = Türkçe | bölüm = En çok ismi olan şehir | sayfalar = 233}}</ref>.  Халук Тарканның зерттеулері бойынша "ыстанбұл" сөзінің арғы тегі грек немесе армянша емес, түрікше болған, және "astan bolıq" дегеннен шыққан. Бұл ескі түрікшеде "кеңістік", "Тәңір қаласы" деген келеді. Түбірі ретінде ''As/qan'' (Тәңір қаласында тұрушы) сол заманда өсіп өнген Астан деген адам болған және хеттин тіліне стан деп енген. "''Bolıq''" cөзі кент дегенді білдіреді және бұл мағына бүгінгі күнде Болу, Гелиболу, Хайраболу, Ынеболу, Ниыболу, Сафраболу және Тиреболу сияқты мысалдарын келтірген болады. Бұл екі сөз "''Astan-bolıq''" бізге "аспан қаласы" деген мағына береді<ref name="A.D.">{{Dergi kaynağı| son = Tarcan | ilk = Halûk | yazar = | yardımcıyazarlar = | yazarlink = | başlık = İstanbul'un Kökü Tartışması | dergi = Aydınlık | sayfalar = 62,63 | yıl = 2010 | ay = Temmuz | id = ISSN 1301-6679}}</ref>. Осман заманында қолданылған аттар әр түрлі болғанымен орталық шаһар сөзі бүкіл ел аумағында өзгермеген. Осман империясы заманынан Ыстанбұл қаласына мұраға қалған жоғарғы әкімшілік басқармасы орналасқан қала, сол заманнан солай аталып келе жатыр. Рим басқыншылығы астында болған қаланың провинциясы Тракия, ол Битинияның Анадолы жағы болған<ref name="Bithynia">{{Web kaynağı | url = http://www.pontos.dk/publications/books/bss-7-files/the-bithynian-cities | başlık = The Bithynian cities under the later empire | erişimtarihi = 30 Haziran 2010 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20131029192919/http://www.pontos.dk/publications/books/bss-7-files/the-bithynian-cities | arşivtarihi = 29 Ekim 2013}} {{en icon}} ([https://web.archive.org/web/20120301122050/http://www.pontos.dk/publications/books/bss-7-files/the-bithynian-cities WebCite®])</ref>.

=== Византия ===
Византий ([[Грек тілі|грекше]]: ''Βυζάντιον'', [[Латын тілі|латынша]]: ''Byzantium''), Ыстанбұлдың белгілі алғашқы атауы. Б.з.д 667 жылы [[Ежелгі Армения|Ежелгі Грекиядағы]] Мегара шаһарынан орын тепкен [[Дорийлықтар|дорилік]] [[гректер]] бүгінгі күнгі Ыстанбұл орнындағы бекіністің негізін қалаған және жаңа бекініске Визас немесе Византтың (грекше: Βύζας немесе Βύζαντας) патшасының құрметіне ''Byzantion'' атауын берген<ref>{{Dergi kaynağı|author=Georgacas, Demetrius John |year=1947 |title=The Names of Constantinople |journal=Transactions and Proceedings of the American Philological Association |volume=78 |pages=347–67 |doi=10.2307/283503 |url=http://jstor.org/stable/283503 |publisher=The Johns Hopkins University Press }}</ref><ref>{{harvnb|Evans|2000|p=16}}</ref>.

Біздің заманымыздың 1 жүзжылдығына дейін аталған, ''Byzantium'', шынайы атауы ''Byzantion'' [[Ежелгі Рим|Римдіктер]] басып кірген соң олардың тарапынан латындандырылды.

===  Аугуста Антонина ===
''Аугуста Антонина'', 3 жүзінші жылдың басында [[Рим императоры]] Септимус Северустың ұлы Антониус (кейінгі Рим императоры [[Каракалла]]) құрметіне қала атауы қысқа уақытқа аталды.<ref>Necdet Sakaoğlu (1993). "İstanbul'un adları". ''Dünden bugüne İstanbul ansiklopedisi''. Türkiye Kültür Bakanlığı.</ref>

===  Нова Рома ===
330 жылы Рим императоры [[Ұлы Константин|Константин I]] тарапынан Рим империясының астанасын болып жарияланған соң, қалаға латынша ''«Жаңа Рим»'' деген мағына беретін ''[[Нова-Рома|Нова Рома]]'' (грекше: ''Νέα Ρώμη,'' Nea Roma) атын қойды және бұл атты қанша көтермелеуге тырысқанымен бұл атау аса қабылдана қоймады.<ref>{{harvnb|Room|2006|pp=177}}</ref>

== Ортақ ұсыныс ==
Ыстанбұлдың еуропалық бөлігі азиялық бөлігімен Византия көпірі арқылы (ұзындығы 1560 м) және паромдармен байланысады. Ыстанбұл мемлекеттің ең ірі сауда-қаржы, өнеркәсіп, мәдени және ғыл. орталығы. Елдің өнеркәсіп өнімінің 60%-ын береді. Мұнда машина жасау, химия, цемент, дәмді тағамдар, жеңіл (тоқыма, аяқ киім, тігін), жиһаз, қағаз, әйнек өнеркәсібі жақсы дамыған. Қалада 3 университет, экономика және сауда академиясы, мәнерлі өнер және кескіндеме, археологиялық музей, қышқалдары музейі, муниципалдық музей, т.б. бар. Қала алғашында (330 – 1453) Рим императоры Константиннің құрметіне Константинополь деп аталды. 395 – 1453 жылы Византия мемлекетінің, 1453 – 1918 жылы Осман сұлтандығының, 1918 – 1923 жылы Түркияның астанасы болды. Ыстанбұлда көне ескерткіштер өте көп. Олар үш дәуір сәулет ескерткіштерінен тұрады. Византия кезеңінен қалған император сарайлары мен ғибадатханалары, қасиетті Ирина, Айя София музей ғимараты (іргетасы 325 жылы қаланған), қасиетті Килисе – Димаси (11 ғасырдың 2-жартысы) шіркеуі сақталған. Сонымен қатар ортағасырлық түрік өнерінен Анадолухисары, Румелихсары (1452), Едлкуле (1457) қамалдары; Шахзаде (1548), Фатих – Исами, Баязит, Сулеймание (1550 – 1557), Енисали, Ахмадие (Көгілдір мешіт, 1609 – 1617) мешіттері сақталған. Қазір музей саналатын Топкана сұлтанның кешен-сарайы (15 – 19 ғасырлар), т.б. көптеген кесенелер мен фонтандар қала сәулетінің құрамдас бөлігі болып табылады. 18 ғасырдан Ыстанбұл сәулетіне Батыс Еуропа стилі ене бастады. Қазіргі заманғы ірі қоғамдық ғимараттар да бой көтерді. Қаладағы тарихи орындарды біріктіретін Ататүрік атынд. мәдени орталық, т.б. мәдени, денсаулық мекемелері бар.

== География ==
[[Сурет:Istanbul and Bosporus big.jpg|thumb|220px|right|Стамбұл ғарыштан көрінісi]]
Ыстанбұл төбелі жерде Түркияның солтүстік-батысында орналасқан. Қаланың алаңы — 1 538, 77 км².  Қаланың координаттары — {{coord|41|00|N|29|00|E|type:city(10034830)_region:TR}}. Ыстанбұл Босфор бұғазында үстiнде жатырады.

== Әкімшілік бөлінісі ==
=== Ыстамбұлдың тарихи аудандары ===
''Еуропа:''
Айвансарай, Ақсарай, Байрампаша, Бақыркөй, Балат, Бебек, Бешікташ, Беязыт, Ғазиосманпаша, Галата, Долмабахче, Йешілкөй, Зейтінбұрны, Кяғытхане, Қапалы Чаршы, Вефа, Джибали, Зейрек, Қабаташ, Қасымпаша, Лалелі, Ортакөй, Пера, Сарыйер, Сұлтанахмет, Сулыкуле, Тақсим, Фатих, Фенер, Шұқыржұма, Шишлі, Еминөңі, Эйүп.

''Азия:''
* Қадыкөй
* Үскідар
[[File:Map of the Districts of Istanbul.png|thumb|450x450px|Қаланың әкімшілік бөлінісі]]<gallery mode="slideshow">
Сурет:Istiklal str. Istanbul - panoramio.jpg|Ыстамбұлдың бас сауда көшесі — Истиқляль
Сурет:Taksim monument and mosque.jpg|Тақсим алаңы
Сурет:Constantine Obelisk.jpg|Сұлтанахмет алаңы
Сурет:View of Levent financial district from Istanbul Sapphire.jpg|Левент ауданындағы тұман
</gallery>
== Климат ==
Ыстанбұл субтропиялық ауа райының аймағының шетiнде орналасады, дегенмен сонымен бiрге солтүстiктен ызғырықтарының ықпалы бар болады. +3 аралығында температура Ыстанбұлда қыстыгүнi орташа және 9 C. Қыс салқын және дымқыл. Ыстанбұлдағы температураның төменгi жұқа тақтайшасы егдеге төменде 0 C орташа 21 күндерi жидиды. Әрбiр дерлiк қар қыстыгүнi түсiп қалады. Ауа райы бойынша жазғытұрым және күз жағымды жұмсақ, бiрақ бейiм қатты температура айырымдарына. Ыстанбұлда жазды күнi салыстырмалы ыстық, орташа температура 19 C 28 C ке, биiк ауа ылғалдылықтың мерзiмдерiнде болады. Қаладағы қақтама дегенмен сирек болады, және температураға өте сирек 35 C және одан жоғары жетедi. Тұнбалардың 850 мм, 123 жаңбырлы күндерге жуық шамамен дәл келетiн жауындардың түрiнде жылда орташа түсiп қалады.Қала егде, жазды 2000 сағаты күн болады. Жылдық орта мөлшердегi салыстырмалы ылғалдық әрдайым биiк, орташа 71 шамасында,
[[Сурет:Istanbul view.jpg|left|250px|thumb|right|<center>Ақпан айы]]

{| class="wikitable" border=1
!rowspan=2 align="center"|Ай
!colspan=2 align="center"| Ыстық 
!colspan=2 align="center"| Суық
!rowspan=2 align="center"|Жаңбыр күндер
!rowspan=2 align="center"|Ашық күндер
|-
!орта 
!Абсолют
!орта
!Абсолют
|-
|Қаңтар
|align="center"|9
|align="center"|19
|align="center"|3
|align="center"|<math>-</math>13
|align="center"|18
|align="center"|2.6
|-
|Ақпан
|align="center"|9
|align="center"|24
|align="center"|2
|align="center"|<math>-</math>16
|align="center"|15
|align="center"|3.3
|-
|Наурыз
|align="center"|11
|align="center"|27
|align="center"|3
|align="center"|<math>-</math>11
|align="center"|14
|align="center"|4.4
|-
|Сәуір
|align="center"|16
|align="center"|33
|align="center"|7
|align="center"|<math>-</math>2
|align="center"|9
|align="center"|6.6
|-
|Мамыр
|align="center"|21
|align="center"|34
|align="center"|12
|align="center"|2
|align="center"|8
|align="center"|8.9
|-
|Маусым
|align="center"|26
|align="center"|37
|align="center"|16
|align="center"|6
|align="center"|5
|align="center"|10.8
|-
|Шілде
|align="center"|29
|align="center"|39
|align="center"|18
|align="center"|11
|align="center"|4
|align="center"|11.7
|-
|Тамыз
|align="center"|29
|align="center"|41
|align="center"|20
|align="center"|10
|align="center"|3
|align="center"|11.3
|-
|Қыркүйек
|align="center"|25
|align="center"|38
|align="center"|15
|align="center"|6
|align="center"|6
|align="center"|8.5
|-
|Қазан
|align="center"|21
|align="center"|33
|align="center"|12
|align="center"|3
|align="center"|10
|align="center"|6.2
|-
|Қараша
|align="center"|15
|align="center"|27
|align="center"|9
|align="center"|<math>-</math>7
|align="center"|13
|align="center"|4.6
|-
|Желтоқсан
|align="center"|11
|align="center"|22
|align="center"|5
|align="center"|<math>-</math>12
|align="center"|17
|align="center"|2.3
|}

== Өнеркәсіп ==
Ыстанбұлдың дамыған әртараптандырылған саласы бар. Экономика негізінен машина жасау, соның ішінде кеме жасау, химия, цемент, тамақ, жарық, баспа, [[Viko|электрлік]], ағаш өңдеу, қағаз және шыны өнеркәсібі, сауда және туризмге негізделген. Сонымен қатар, зәйтүн майы, темекі, көлік құралдары, электроника және т.б. Экономиканың негізінен жоғары қосылған құны жоғары тауарлар өндіретініне қарамастан, көптеген аз құны қосылған тауарлар белсенді түрде шығарылып, одан да көп көрінеді. Бұл кәдесыйлар, түрік тәттілері, орташа сапалы киім, ұлттық костюмдер және тағы басқалар. Жалпы қалалық ЖІӨ-нің 26%-ы ғана болса да, олардың 80%-ы экспортқа тиесілі.<ref>{{cite web|url=http://arsiv.ntvmsnbc.com/news/361031.asp|publisher=NTV-MSNBC|title=Dış Ticaretin Lokomotifi İstanbul|trans_title=Istanbul is the Locomotive of Foreign Trade|lang=tr|date=2006-02-13|accessdate=2012-03-28|archiveurl=https://www.webcitation.org/6H7JvtAwk|archivedate=2013-06-04}}</ref>

== Қаржылық орталық ==
Ыстанбұл қор биржасы — бұрынғы Ыстанбұл Алтын Биржасы мен Түрік [[Туынды қаржы құралдары|Мердігер]] Биржасын біріктіретін жалғыз қор биржасы, елдің негізгі банктеріне, шетелдік сақтандыру компанияларына және агенттіктеріне негізделген.<ref>{{cite web|last=Bilgic|first=Taylan|title=Istanbul Opens New Bourse as Erdogan Seeks to Build Finance Hub|url=https://www.bloomberg.com/news/2013-04-05/istanbul-opens-new-bourse-as-erdogan-seeks-to-build-finance-hub.html|publisher=Bloomberg News|date=2013-04-05|accessdate=2013-04-14|archiveurl=https://www.webcitation.org/6H7Jx2Ccn|archivedate=2013-06-04}}</ref> Ескі биржа Осман империясы кезінде, 1866-шы жылы құрылған. Ескі айырбастау [[1866 жыл|1866-шы жыл]]ы Осман империясының күндерінде құрылды. 19-шы және 20-шы ғасырдың басында, Галатада орналасқан Банкалар көшесі (Банковая көшесі) бүкіл Осман империясының қаржы орталығы болды,<ref name="OBM">{{cite web|url=http://www.obarsiv.com/english/history.html|publisher=The Ottoman Bank Archives and Research Centre|title=History of the Bank|accessdate=2012-03-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120413230240/http://www.obarsiv.com/english/history.html|archivedate=2012-04-13|deadlink=yes}}</ref> мұнда Түркиядағы алғашқы биржа орналасқан. 1990-шы жылдарға дейін Түрік банктерінің басым бөлігі Левент және Маслак облыстарында (ағылшын тілінде) заманауи биік ғимараттарға көшкен кезде,<ref>{{cite web|url=http://www.ise.org/aboutus/History.aspx|publisher=Istanbul Stock Exchange|title=Milestones in ISE History|year=2012|accessdate=2012-03-28|archiveurl=https://www.webcitation.org/60cR1ZM9E?url=http://www.ise.org/AboutUs/History.aspx|archivedate=2011-08-01|deadlink=yes}}</ref> көшелер елдегі ең маңызды қаржылық орталық болып қала берді 1995-ші жылы Ыстанбұл қор биржасы қазіргі ғимаратына көшті Сарыер Бүгінгі күні Ыстанбұлда тағы бір ірі бизнес орталығы — [[Аташехир]] салынды.<ref name=Bloomberg2013>{{cite web |title=Istanbul Aims to Outshine Dubai With $2.6 Billion Bank Center |author=Mark Bentley & Benjamin Harvey  |url=https://www.bloomberg.com/news/2012-09-16/istanbul-aims-to-outshine-dubai-with-2-6-billion-bank-center.html |newspaper=Bloomberg Markets Magazine |date=2012-09-17|accessdate=2013-05-05}}</ref>

== Галерея ==
<center>
<gallery mode="slideshow">
Istanbul asv2020-02 img45 Hagia Sophia.jpg|[[Айя София]]
Istanbul Topkapi Sarayi.JPG|Топкапы сарайы
Basilica Cistern after restoration 2022 (11).jpg|Еребатан цистернасы
Istanbul asv2020-02 img53 Maiden's Tower.jpg|Қыз мұнарасы
Twierdza Rumeli Istambuł RB1.jpg|[[Румелихисар]]
Istanbul asv2021-11 img40 Grand Bazaar.jpg|[[Гранд базар]]
Istanbul asv2020-02 img02 Tünel Karaköy station.jpg|Тоннель
Kadiköymodadtrassenbahn.jpg
Sultanahmet Camii.jpg|Сұлтанахмет мешіті
Car bed kap deu1.jpg|Феодосий қабырғалары
Mosques in Istanbul at dusk.jpg
</gallery>
</center>

== Бауырлас қалалары ==
{| cellpadding="10"
|- valign="top"
|
* {{flagicon|Greece}} [[Афина]], [[Грекия]]
* {{flagicon|Spain}} [[Барселона]], [[Испания]]
* {{flagicon|Germany}} [[Берлин]], [[Германия]]
* {{flagicon|Hungary}} [[Будапешт]], [[Мажарстан|Венгрия]]
* {{flagicon|Germany}} [[Кёльн]], [[Германия]]
* {{flagicon|Romania}} [[Константа]], [[Румыния]]
* {{flagicon|Albania}} [[Дуррес]], [[Албания]]
* {{flagicon|Italy}} [[Флоренция]], [[Италия]]
* {{flagicon|Bulgaria}} [[Пловдив]], [[Болгария]]
* {{flagicon|Czech Republic}} [[Прага]], [[Чехия]]
* {{flagicon|Netherlands}} [[Роттердам]], [[Нидерланд]]
* {{flagicon|Russia}} [[Санкт-Петербург]], [[Ресей]]
* {{flagicon|Bosnia and Herzegovina}} [[Сараево]], [[Босния және Герцеговина]]
* {{Flagicon|Macedonia}} [[Скопье]], [[Солтүстік Македония]]
* {{flagicon|Sweden}} [[Стокгольм]], [[Швеция]]
* {{flagicon|France}} [[Страсбург]], [[Франция]]
* {{flagicon|Italy}} [[Венеция]], [[Италия]]
* {{flagicon|Poland}} [[Варшава]], [[Польша]]
* {{flagicon|Kazakhstan}} [[Алматы]], [[Қазақстан]]
* {{flagicon|Jordan}} [[Амман]], [[Иордания]]
* {{flagicon|Azerbaijan}} [[Баку]], [[Әзербайжан|Әзірбайжан]]
* {{flagicon|Lebanon}} [[Бейрут]], [[Ливан]]
* {{flagicon|South Korea}} [[Пусан]], [[Корея Республикасы|Оңтүстік Корея]]
* {{flagicon|Syria}} [[Дамаск]], [[Сирия]]
* {{flagicon|United Arab Emirates}} [[Дубай]], [[Біріккен Араб Әмірліктері|БАӘ]]
* {{flagicon|Vietnam}} [[Хошимин]], [[Вьетнам]]
* {{flagicon|Iran}} [[Исфаһан|Исфахан]], [[Иран]]
* {{flagicon|Indonesia}} [[Джакарта]], [[Индонезия]]
* {{flagicon|Saudi Arabia}} [[Жидда]], [[Сауд Арабиясы]]
* {{flagicon|Malaysia}} [[Джохор-Бару]], [[Малайзия]]
* {{flagicon|Afghanistan}} [[Кабул]], [[Ауғанстан]]
* {{flagicon|Russia}} [[Қазан]], [[Ресей]]
* {{flagicon|Pakistan}} [[Лахор]], [[Пәкістан]]
* {{flagicon|Turkmenistan}} [[Мары|Мери]], [[Түрікменстан]]
* {{flagicon|Kyrgyzstan}} [[Ош]], [[Қырғызстан]]
* {{flagicon|Uzbekistan}} [[Самарқан]], [[Өзбекстан]]
* {{flagicon|People's Republic of China}} [[Шаңхай|Шанхай]], [[Қытай]]
* {{flagicon|Japan}} [[Шимоносеки]], [[Жапония]]
* {{flagicon|Indonesia}} [[Сурабая]], [[Индонезия]]
* {{flagicon|Iran}} [[Тебриз|Табриз]], [[Иран]]
* {{flagicon|People's Republic of China}} [[Сиань]], [[Қытай]]
* {{flagicon|Argentina}} [[Буэнос-Айрес]], [[Аргентина]]
* {{flagicon|Cuba}} [[Гавана]], [[Куба]]
* {{flagicon|United States}} [[Хьюстон]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]
* {{flagicon|Mexico}} [[Мехико|Мехико-Сити]], [[Мексика]]
* {{flagicon|Brazil}} [[Рио-де-Жанейро]], [[Бразилия]]
* {{flagicon|Canada}} [[Торонто]], [[Канада]]
* {{flagicon|Egypt}} [[Каир]], [[Мысыр]]
* {{flagicon|Algeria}} [[Константина (қала)|Константина]], [[Алжир]]
* {{flagicon|Sudan}} [[Хартум]], [[Судан]]
* {{flagicon|Morocco}} [[Рабат (қала)|Рабат]], [[Марокко]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Тағы қараңыз ==
{{commonscat-inline|Istanbul|Ыстанбұл}}
* [[Түркия]]

[[Санат:Ыстанбұл]]
[[Санат:Түркия қалалары]]
|}

Бұл бетте қолданылған үлгілер:

Үлгі:Ambox (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Cite web (өңдеу)
Үлгі:Commonscat-inline (өңдеу)
Үлгі:Coord (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Country data Afghanistan (өңдеу)
Үлгі:Country data Albania (өңдеу)
Үлгі:Country data Algeria (өңдеу)
Үлгі:Country data Argentina (өңдеу)
Үлгі:Country data Azerbaijan (өңдеу)
Үлгі:Country data Bosnia and Herzegovina (өңдеу)
Үлгі:Country data Brazil (өңдеу)
Үлгі:Country data Bulgaria (өңдеу)
Үлгі:Country data Canada (өңдеу)
Үлгі:Country data Cuba (өңдеу)
Үлгі:Country data Czech Republic (өңдеу)
Үлгі:Country data Egypt (өңдеу)
Үлгі:Country data France (өңдеу)
Үлгі:Country data Germany (өңдеу)
Үлгі:Country data Greece (өңдеу)
Үлгі:Country data Hungary (өңдеу)
Үлгі:Country data Indonesia (өңдеу)
Үлгі:Country data Iran (өңдеу)
Үлгі:Country data Italy (өңдеу)
Үлгі:Country data Japan (өңдеу)
Үлгі:Country data Jordan (өңдеу)
Үлгі:Country data Kazakhstan (өңдеу)
Үлгі:Country data Kyrgyzstan (өңдеу)
Үлгі:Country data Lebanon (өңдеу)
Үлгі:Country data Macedonia (өңдеу)
Үлгі:Country data Malaysia (өңдеу)
Үлгі:Country data Mexico (өңдеу)
Үлгі:Country data Morocco (өңдеу)
Үлгі:Country data Netherlands (өңдеу)
Үлгі:Country data Pakistan (өңдеу)
Үлгі:Country data People's Republic of China (өңдеу)
Үлгі:Country data Poland (өңдеу)
Үлгі:Country data Romania (өңдеу)
Үлгі:Country data Russia (өңдеу)
Үлгі:Country data Saudi Arabia (өңдеу)
Үлгі:Country data South Korea (өңдеу)
Үлгі:Country data Spain (өңдеу)
Үлгі:Country data Sudan (өңдеу)
Үлгі:Country data Sweden (өңдеу)
Үлгі:Country data Syria (өңдеу)
Үлгі:Country data Turkmenistan (өңдеу)
Үлгі:Country data United Arab Emirates (өңдеу)
Үлгі:Country data United States (өңдеу)
Үлгі:Country data Uzbekistan (өңдеу)
Үлгі:Country data Vietnam (өңдеу)
Үлгі:Deadlink (өңдеу)
Үлгі:Dergi kaynağı (өңдеу)
Үлгі:En icon (өңдеу)
Үлгі:Flagicon (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Flagicon/core (өңдеу)
Үлгі:Harvnb (өңдеу)
Үлгі:Hidden (өңдеу)
Үлгі:HumanizeDate (өңдеу)
Үлгі:IPA (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Kitap kaynağı (өңдеу)
Үлгі:Lang (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Lang-el (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Lang-tr (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:LangWithName (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Languageicon (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Maplink (өңдеу)
Үлгі:Nowrap (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Ref-info (өңдеу)
Үлгі:Ref-lang (өңдеу)
Үлгі:Ref-tr (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Str left (өңдеу)
Үлгі:Str ≠ len (өңдеу)
Үлгі:Str ≥ len (өңдеу)
Үлгі:TranslateDate (өңдеу)
Үлгі:TranslateDate/kk (өңдеу)
Үлгі:URL (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Unicode (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Web kaynağı (өңдеу)
Үлгі:Байрақ (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Байрақ/Түркия (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Байрақ/байрақ (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Грамматикасы тексерілсін (өңдеу)
Үлгі:Дереккөздер (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Елді мекен (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Елді мекен/ПозКарта (өңдеу)
Үлгі:Жасырылатын (өңдеу)
Үлгі:Инфобокс (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Инфобокс/Атауы (өңдеу)
Үлгі:ПозКарта (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:ПозКарта+ (өңдеу)
Үлгі:ПозКарта/x (өңдеу)
Үлгі:ПозКарта/y (өңдеу)
Үлгі:ПозКарта Түркия (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:ПозКарта~ (өңдеу)
Үлгі:Сілтемені санға (өңдеу)
Үлгі:Телефон коды (өңдеу)
Үлгі:Өсім (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Module:Arguments (кодын көру) (қорғалған)
Module:Category handler (кодын көру) (қорғалған)
Module:Coordinates (кодын көру) (қорғалған)
Module:HtmlBuilder (кодын көру) (қорғалған)
Module:InfoboxImage (өңдеу)
Module:Mapframe (өңдеу)
Module:Math (өңдеу)
Module:Message box (кодын көру) (қорғалған)
Module:Message box/configuration (кодын көру) (қорғалған)
Module:Namespace detect (кодын көру) (қорғалған)
Module:Namespace detect/config (кодын көру) (қорғалған)
Module:Namespace detect/data (кодын көру) (қорғалған)
Module:String (өңдеу)
Module:URL (өңдеу)
Module:Yesno (кодын көру) (қорғалған)

Ыстанбұл бетіне қайту.

«https://kk.wikipedia.org/wiki/Ыстанбұл» бетінен алынған