Сығандар бетінің кодын көру

Бұл бетті өңдеуге рұқсатыңыз жоқ. Келесі себеппен:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 13:48, 2024 ж. шілденің 2
Expiry of block: 13:48, 2025 ж. шілденің 2

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.

Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Бұл беттің кодын көріп, көшіре аласыз.

{{Халық|атауы=Сығандар|саны13=147,604 - 600,000 (8.23%)|саны4=619,007 - 1,850,000 (8.32%)|саны5=500,000 - 2,750,000 (3.78%)|саны6=350,000 - 500,000|саны=2 - 20 миллион|саны7=325,343 - 750,000 (10.33%)|саны8=309,632 - 870,000 (8.8%)|саны9=300,000|саны10=250,000|саны11=225,000 (0.36%)|саны12=205,007 - 825,000 (0.58%)|саны14=120,000 - 180,000 (0.3%)|саны2=800,000 (0.38 - 0,4%)|саны15=111,000 - 300,000 (2.7%)|саны16=105,000 (0.13%)|саны17=105,738 - 490,000 (9.02%)|саны18=100,000 - 110,000|саны19=53,879 - 197,000 (9.56%)|саны20=50,000 - 100,000|саны21=47,587 - 260,000 (0.57%)|саны22=40,000 - 52,000 (0.49%)|саны23=40,000 - 50,000 (0.57%)|тілдері=[[Сыған тілі]], [[Домари тілі]]|сурет=[[File:Map of the Romani Diaspora in the World.svg|center|frameless|260x260px]]|саны3=750,000 - 1,100,000 (1.87%)|аймақ23={{AUT}}|діні=[[Христиандық|Христиан діні]],[[Ислам|Ислам діні]]|аймақ9={{ARG}}|аймақ1={{USA}}|ту=[[File:Flag of the Romani people.svg|center|frameless|200x200px]]|саны1=1,000,000|аймақ2={{BRA}}|аймақ3={{ESP}}|аймақ4={{ROU}}|аймақ5={{TUR}}|аймақ6={{FRA}}|аймақ7={{BGR}}|аймақ8={{HUN}}|аймақ10={{CZE}}|аймақ22={{PRT}}|аймақ11={{GBR}}|аймақ12={{RUS}}|аймақ13={{SRB}}|аймақ14={{ITA}}|аймақ15={{GRC}}|аймақ16={{DEU}}|аймақ17={{SVK}}|аймақ18={{IRN}}|аймақ19={{MKD}}|аймақ20={{SWE}}|аймақ21={{UKR}}|тудың тақырыбы=[[сыған туы]] 1933 жылы құрылған}}

'''Сығандар''', ескірген атауы '''лолылар''',([[Сыған тілі|Сыған.]] өз атауы '''''рома''''' — адамдар) — халық (тегі мен тілі ортақ этн. топ). Үндіжерортатеңіздік нәсілге жатады.  Сығандар - тарихы өте қиын халық, бұл халықты бүкіл әлем біледі. Сонымен қатар, сығандар керемет мәдениеті мен әдет-ғұрыптарымен мақтана алады. Сығандар жер шарының көп жеріне таралған. Олардың көпшілігі Америка Құрама Штаттарында тұрады, ал негізінен сығандар Еуропада қоныстанды. Олар қауымдастықтар мен одақтар құра отырып, әртүрлі елдердің тұрғындарының айтарлықтай бөлігін құрайды.

== Тілі ==
Тілі [[санскрит]]ке де, бірқатар жаңа үнді тілдеріне де жақындығын сақтаған. Әр түрлі халықтар сығандарды түрліше атайды. Жалпы саны шамамен 7 млн-дай адам (2005). Сыған тілі көптеген диалектілерге бөлінеді. Сыған тілі шет тілдік ортада қолданылып және дами отырып, онымен байланыста болатын тілдер өз ықпалын тигізетініне қарамастан, үндіарийлік сөздік қорын және байырғы белгілерін сақтап қалды. <ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х. Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 176-бет.</ref>

== Діні ==
Сығандар өздері тұрып жатқан мемлекеттің дінін қабылдай салады, қоныс аударғанда қажет болса дінін де жиі өзгертіп отырады. 

== Тарихы ==
Тарихы мен шығу тегі аса күрделі. Ғалымдардың көпшілігі сығандардың арғы тегі [[Үндістан]]нан шыққан, олар 1-мыңжылдықта қалыптаса бастаған деп есептейді. 

Алғашқыда олар Иран мен Мысырда, кейіннен Византияның шығысында ұзақ уақыт тұрақтап тұрған. 2-мыңжылдықтың бас кезінде Балкан түбегі мен Солт. Африкаға жылжып, 13 — 15 ғ-ларда Орт. және [[Шығыс Еуропа]]ға, кейіннен Солт. және Оңт. Америка мен Австралияға (19 ғ.) жеткен. 

Бастапқыда Еуропа елдері сығандарды жақсы қабылдағанымен, біраз уақыттардан кейін оларды қаңғыбас, қайыр-садақа сұраушы ретінде қудалай бастады. 18 ғ-дың соңына қарай Еуропаның бірқатар елдері оларды шеттетуді біршама тоқтатты. Осы кездері халықтың көшпелі, отырықшы және жартылай көшпелі болып бөлінуі жүріп жатты. Дегенмен, бүкіл әлем, сығандарды көшпелі халық ретінде біледі. 

== Өмір салты ==
Олар белгілі бір аумақта көшіп жүреді, қандас туыстардан не болмаса басқа ру өкілдерінен құралған таборға бірігеді, оны вайда (немесе сагибо-скиро) басқарады. Вайда көшіп жүрген мемлекеттегі сығандардың ресми өкілі, ол сонымен қатар ішкі қақтығыс, дау-дамайларды реттеп отырады. 

Онымен бірге табордағы бәйбіше әйелдің де ықпалы күшті. [[Табор]]дың вайда билігімен жұмсалатын қоғамдық кассасы болады. Сыған әйелдерінің бас билігі жоқ.
Ол әкесіне, кейін күйеуіне сөзсіз бағынуға міндетті, отбасын асырау да соның мойнында. Жер шарының барлық құрлықтарына таралған. Антропологиялық жағынан сұраумен айналысады. Қазіргі таңда көшпелі өмір салтын ұстанатын олар азая бастаған.

== Кәсібі ==
Сығандардың көбісі музыка, би, түрлі қолөнер, киім-кешек, тамақ, гүл сатудан ақша табады. Көпшілігі білім алмаған, әрі кеткенде білім деңгейі орташа деңгеймен шектеледі. Көптеген сығандар балаларын мектепке жіберуге қорқып, тіпті басқа балалармен байланысын шектеді. Бұл сығандар арасындағы жалпы сауатсыздықтың басты себебі болды. Кей топтары әлі күнге дейін алыпсатарлықпен, әйелдер бал ашумен, қайыр-садақа сұраумен айналысады. 

== Қазақстандағы сығандар ==
Қазақстанға сығандвардың келуі кеңес дәуірінен басталып, бұл үрдіс әлі күнге жалғасып келеді.
Қазақстанның сыған диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай: 
*7 775 (1970 ж.), 
*8 626 (1979 ж.), 
*7 061 (1989 ж.), 
*5 130 (1999 ж.),
*4 165 (2013 ж.) адам.<ref>Қазақстан халқы. Энциклопедия. /Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева. /Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева.-Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2016. 390-бет ISBN 978-601-7472-88-7</ref>

== Дереккөздер ==
<references/>
{{wikify}}
{{Еуропа халықтары}}
[[Санат:Көшпенділер]]
[[Санат:Үндіарилік халықтар]]

Бұл бетте қолданылған үлгілер:

Үлгі:ARG (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:AUT (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:Ambox (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:BGR (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:BRA (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:CZE (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:DEU (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:ESP (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:FRA (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:GBR (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:GRC (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:HUN (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:IRN (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:ITA (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:MKD (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:PRT (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:ROU (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:RUS (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:SRB (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:SVK (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:SWE (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:Str left (өңдеу)
Үлгі:TUR (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:Tl (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:UKR (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:USA (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:Wikify (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Байрақ (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Байрақ/Аргентина (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Аустрия (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/АҚШ (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Байрақ/Болгария (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Бразилия (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Германия (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Грекия (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Иран (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Испания (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Италия (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Мажарстан (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Португалия (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Ресей (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Байрақ/Румыния (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Сербия (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Словакия (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Солтүстік Македония (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Түркия (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Байрақ/Украина (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Франция (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Чехия (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Швеция (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/байрақ (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Байрақ/Ұлыбритания (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Еуропа халықтары (өңдеу)
Үлгі:Инфобокс (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Навигациялық кесте (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Халық (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Этникалық топ (кодын көру) (қорғалған)
Module:Arguments (кодын көру) (қорғалған)
Module:Category handler (кодын көру) (қорғалған)
Module:HtmlBuilder (кодын көру) (қорғалған)
Module:InfoboxImage (өңдеу)
Module:Message box (кодын көру) (қорғалған)
Module:Message box/configuration (кодын көру) (қорғалған)
Module:Namespace detect (кодын көру) (қорғалған)
Module:Namespace detect/config (кодын көру) (қорғалған)
Module:Namespace detect/data (кодын көру) (қорғалған)
Module:Navbox (кодын көру) (қорғалған)
Module:Yesno (кодын көру) (қорғалған)

Сығандар бетіне қайту.

«https://kk.wikipedia.org/wiki/Сығандар» бетінен алынған