Орыс-жапон соғысы

Орыс-жапон соғысы (орыс. Ру́сско-япóнская войнá, жапон. 日露戦争 Nichiro sensō «Жапон-Орыс соғысы»; 1904 – 05) – Қиыр Шығысқа үстемдік орнатуға ұмтылған Ресей мен Жапония арасындағы соғыс. 1894 – 95 ж. Жапония Қытай армиясы мен флотын талқандап, Тайвань, Пэнхледао аралдарын және Ляодун түбегін басып алды. 1900 ж. Ресей шетелдік державалармен бірге Қытайдағы Ихэтуаньдер көтерілісін басып жаншуға қатыса отырып, Маньчжурияны өзінің ықпал аймағына айналдырды. 1902 ж. Ұлыбританияның қолдауымен Жапония, Маньчжурия мен Корей түбегіне еніп келе жатқан Ресейге қарсы әскери одақ құрды.

• 1904 ж. 9 ақпанға қараған түні жапон флоты соғыс жарияламас��ан Порт-Артурдағы орыс эскадрасына шабуыл жасады. Жапонияның кенеттен соғыс бастауы Ресей үшін үлкен қиындық тудырды. Бұл кезде транссібір магистралі мен Порт-Артурдағы ірі әскери құрылыстар әлі бітпеген еді.
• 1904 ж. 10 ақпанда Жапония Ресейге ресми түрде соғыс жариялады.

Жапон әскері сәуірдің аяғында Ялу өз. маңында тұрған орыс әскерлерін талқандап, Маньчжурияға шабуыл жасады. Сонымен бір мезгілде Порт-Артурдың сол жағындағы Ляодун түбегіне әскери күштерін түсіріп, бекіністі қоршауға алды және Оңт. Маньчжуриядағы орыс әскерлеріне соққы берді. Орыс әскері шегінуге мәжбүр болды.

• Мамырда Цзиньчжоу қ-на ие болған Жапония Порт-Артурды Маньчжуриядан оқшаулап тастады.
• 1904 ж. қыркүйектің басында патша әскері Ляоян шайқасында ірі жеңіліске ұшырады.
• 2 қаңтар 1905 ж. Ұзаққа созылған қоршаудан кейін Порт-Артур берілуге мәжбүр болды. Порт-Артурды қолға түсіруі Жапонияның стратег. жағдайын едәуір жақсартты.
• 1905 ж. 27 – 28 мамырда Цусима теңіз шайқасында орыс эскадрасы толық талқандалды. Орыс-жапон соғысында Ресей біржола жеңілді. Бұл соғыстың барысы мен нәтижесінде патшалық Ресей өзінің экон., әскери тұрғыдан артта қалғандығын көрсетті.
• 1905 ж. 5 қыркүйекте Жапония мүддесіне шешілген екі ел арасында Портсмут бітім шартына қол қойылды. Орыс-жапон соғысы нәтижесінде Корея мен оңт. Маньчжурияда Жапон үстемдігі орнады. Жапония Қиыр Шығыстағы жетекші елге айналды. Ал Ресейде бірінші орыс революциясы (1905 – 1907) басталды.^[1]